Në dekadat e fundit, jetëgjatësia është rritur ndjeshëm dhe bashkë me të edhe koncepti i pleqërisë po ndryshon. Kjo nënkupton mirëpritjen e moshës së katërt, fazës së fundit të jetës që karakterizohet nga ndryshime në të gjitha nivelet.
A është i saktë imazhi social i të moshuarit si ai individ i izoluar, që gëzon qetësinë dhe pushimin e merituar në shtëpi, duke parë kopshtin e tij apo duke luajtur në shesh në moshën 60-vjeçare? Popullsia 85-vjeçare është rritur me 231% në tre dekadat e fundit. Jetëgjatësia rritet dhe lindshmëria bie: kjo marrëdhënie në përpjesëtim të zhdrejtë tregon se po jetojmë në kohë që kërkojnë një ndryshim në strukturat sociale dhe familjare.
Rrobat janë të vjetra…
Të vjetër ishin ata të mëparshmit… Po, ata ishin vërtet të vjetër. Më shumë se dyzet vjet më parë, kur shtypi iu referua një historie që përfshinte dikë 60 ose 65 vjeç, titulli vinte re: Një seksagenar… . Kohët kanë ndryshuar shumë. Sot jemi dëshmitarë të një pleqërie të re dhe ata, gjyshërit tanë nga 55 deri në 70 vjeç, janë një specie e rrezikuar. Ajo që quhej epoka e tretë, në grupin e së cilës gerontet, të rriturit e moshuar dhe të moshuarit shfaqeshin në sy, ishte një cikël evolucionar i përbërë nga një sërë veçorish që përcaktonin pleqërinë. Për shembull, në estetikë përdoreshin disa ngjyra që i afroheshin fundshmërisë: kafe, e zezë, gri, blu e errët, ngjyra që lidhen me vdekjen apo zinë dhe natyrisht asgjë nga dizajni apo të qenit në modë, krejt e kundërta, mbi të gjitha ashpërsia.
Nëse i moshuari vishte xhinse dhe atlete, ai përpiqej të luante adoleshentin; nëse plaka grimohej, vishte këpucë me taka apo bluza, nuk ishte në vendin e vet apo interpretohej se donte të konkurronte me vajzën e saj, për të mos thënë që mbante geta me ngjyrë… Në lidhje me jetëgjatësinë në botë – dhe këto janë shifra të OBSH-së në vitin 2013 – janë 33 vende, me Japoninë në krye, jetëgjatësia e të cilave varion nga 80 në 84 vjet. Ndër vendet evropiane që kalojnë intervalin prej 80 vitesh janë Spanja, Suedia, Zvicra, ndërsa vendet amerikane përshtaten në një nivel të përafërt që shkon nga 72 në 81 vjet ku gjendet p.sh. Kanadaja; ndërsa në vendet e kontinentit afrikan mesatarja është e ulët (55 vjet).
Ka padyshim një moshë të re të vjetër: mosha e tretë nuk është më e fundit, ka një moshë të katërt që fillon 75 vjeç. Aktualisht, të moshuarit 60 vjeç kanë nga 20 deri në 25 vite më shumë jetë aktive, dhe kur kufijtë e jetës zgjerohen në këtë mënyrë, jeta ndryshon, projektet, dashuritë, seksualiteti, punët, kënaqësia… Sot ekziston ndërgjegjësimi për shëndetin: sportet praktikohen tre ose katër herë në javë, ose të paktën 30 minuta ecje. Palestrat kanë më shumë njerëz që janë mbi 60 vjeç, duke reduktuar barkun dhe duke forcuar të pasmet, dhe shqetësimi për të ngrënë shëndetshëm me dieta me kolesterol të ulët dhe lipide është më i madh. Me efektin kirurgjik arrijnë bark të lëmuar, buste të spikatura, qepalla të hapura… Ekziston edhe teknika e botoksit që mbush rrudhat duke nxjerrë në pah një pamje më të harlisur. Estetika në përgjithësi, boja (si për femra ashtu edhe për meshkuj), kremrat, veshjet e përditësuara.
Ndryshimet që karakterizojnë moshën e katërt
Në epokën kundër plakjes, meshkujt përdorin krem kundër plakjes pa asnjë lloj pengese dhe madje edhe më të guximshmit bëjnë tatuazhe. Femrat shfaqen në pasqyrë dhe përpiqen të jenë joshëse dhe të mos kursejnë joshjen në marrëdhënie, të nxjerrin në pah bustet e tyre të guximshme dhe të forcojnë të pasmet e tyre në palestër. Viagrismo ka rinovuar seksualitetin dhe, bashkë me të, një dashuri aktive që ka bërë të mundur dashurinë pas dashurisë , duke gjeneruar çifte të reja pas vejushës ose ndarjes. Strukturat e çiftit dhe, për rrjedhojë, strukturat e familjes, ndryshojnë nga ‘derisa vdekja të na ndajë’ në ‘derisa jeta të na ndajë’, pasi jetëgjatësia ekspozon më shumë kohë dhe rrezik për të mbajtur një marrëdhënie. Jetëgjatësia tregon përparimet teknologjiko-mjekësore me rezonanca, tomografi dhe farmakologji të avancuar që bëjnë të mundur parandalimin e sëmundjeve dhe veprimin ndaj tyre.
Në përmbledhje, të qenit jetëgjatë çon në formimin e çifteve të reja që krijojnë familje, një seksualitet aktiv që të jep kënaqësi në një kohë kur konsiderohej i humbur, një gjysh aktiv dhe lozonjar, një pension që gjen njerëz të rinj dhe aktivë, sëmundje geriatrike dhe shtrimet në spital, të cilat përjetohen gjithnjë e më vonë.
Megjithatë, duhet sqaruar se ndryshimet njerëzore çojnë në kriza që duhen kapërcyer: të jetuarit gjatë ose jetëgjatësia përbën një problem biopsikosocial, politik dhe ekonomik. Në këtë kohë, mosha e katërt modifikon, ndër të tjera, ciklet evolucionare: adoleshenca është zgjatur, pjekuria është vonuar, çiftet konsolidohen më vonë dhe më vonë është ardhja e fëmijëve. Detyrimet sociale shemben sepse fundi i jetës është zgjatur dhe ato duhet të mbështesin më tej shëndetin e tetëvjeçarëve përmes analizave klinike, mjekimeve, shtrimeve në spital. Së fundmi, kjo do të thotë se shteti duhet të shtyjë fillimin e pagesës së pensionit, duke pasur parasysh numrin e viteve që do të duhet të mbajë klasën pasive pasi nuk është më pasiv në moshën e përcaktuar.
Përtej këtyre shqetësimeve, pasi të jenë kapërcyer krizat, të jetosh më shumë do të thotë që njerëzit që duam të jetojnë më gjatë, si dhe të zgjasësh situatat e përbashkëta. Prandaj, duhet të kujdesemi për emocionet dhe ndjenjat e mira të marrëdhënieve dhe t’u japim atyre qëndrueshmëri. Meqenëse qielli mund të presë, në tokë le të ndërtojmë situata të mirëqenies dhe lumturisë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
