Një fëmijë lind nga një nënë dhe një baba, dhe deri më sot kjo mbetet një fakt. Për më tepër, fëmija mbijeton vetëm nëse mund të mbështetet në një familje ose një kujdestar. E gjithë kjo përcakton rolet e familjes, të cilat janë vendimtare në zhvillimin psikologjik.
Familja është një sistem i organizuar për të qenë bërthama themelore e shoqërisë. Kjo do të thotë se është një komunitet i qeverisur nga normat, vlerat dhe orientimet e sjelljes, por edhe nga hierarkitë dhe rolet familjare që i japin çdo anëtari një vend specifik. Dhe e gjithë kjo reflektohet në shoqëri. Mënyra se si anëtarët e familjes lidhen me njëri-tjetrin përcakton mënyrën se si ata lidhen me pjesën tjetër të shoqërisë.
Me pak fjalë, çdo familje orientohet se çfarë është pozitive dhe çfarë jo, por edhe se si pritet të veprojë secili anëtar. Kjo është për shkak të të ashtuquajturave role familjare, domethënë roli që luan secili anëtar brenda kësaj bërthame. Përkufizimi dhe aksionet e roleve individuale të familjes janë vërtet të rëndësishme, si për shëndetin mendor të anëtarëve të familjes, ashtu edhe për përcaktimin e lidhjeve të qarta dhe të shëndetshme.
Duket qartë, por në botën bashkëkohore nuk është gjithmonë kështu. Rezultati është një shoqëri në të cilën hierarkitë, autoriteti dhe kufijtë e egos nuk janë të përcaktuara mirë.
Rolet kryesore të familjes
Në bazë të familjes qëndron roli martesor, i cili me kalimin e kohës bëhet më konfuz. Ky rol përfaqësohet nga çifti dhe përfshin të gjitha hapësirat ku fëmijët nuk bëjnë pjesë, si seksualiteti, vendimet për familjen , momentet e intimitetit mes dy anëtarëve etj. Më pas, janë roli i nënës dhe roli atëror. Të dyja janë shumë të varura nga mjedisi kulturor. Megjithatë, ka disa elementë të përbashkët për pothuajse të gjitha kulturat.
Roli i nënës është kryesisht emocional dhe funksioni i saj është të ofrojë mbrojtje dhe mbështetje për fëmijët.
Roli atëror vepron si ndërmjetës në këtë diadë nënë-bir, duke zgjeruar kufijtë e kësaj të fundit dhe duke përcaktuar kufijtë e të ndaluarës.
Dy rolet e tjera në familje janë lidhja vëllazërore dhe ajo e djalit. E para është ajo që zhvillohet midis vëllezërve dhe që ka për detyrë të vendosë themelet për një marrëdhënie bashkëpunimi midis të barabartëve.
E dyta korrespondon me lidhjen që fëmijët krijojnë me prindërit e tyre dhe ka të bëjë me respektimin e hierarkive dhe brendësimin e ndjenjës së autoritetit.
Probleme me rolin martesor
Ajo që kemi përshkruar deri më tani është skema teorike e marrëdhënieve familjare. Megjithatë, në praktikë këto role nuk merren gjithmonë dhe respektohen siç do të pritej. Kur çifti thyen rolin martesor dhe lejon fëmijët të hyjnë në këtë sferë, pasojat mund të jenë mjaft të rënda. Në përgjithësi, fëmijët që janë dëshmitarë të konflikteve martesore mes prindërve ndihen fajtorë ose të shqetësuar. Në varësi të intensitetit të konflikteve dhe moshës së fëmijëve, pasojat mund të jenë pak a shumë të rënda. Megjithatë, njëri nga prindërit – ose të dy – do të humbasë një pjesë të autoritetit të tyre gjatë këtyre konflikteve.
Gjithashtu nuk është në rregull që fëmijët të dëgjojnë prindërit e tyre të thonë shprehje seksuale ose gjatë marrëdhënieve seksuale. E gjithë kjo mund të jetë konfuze.
Përsëri në varësi të moshës dhe informacionit që kanë për të, një situatë e tillë mund të jetë emocionuese ose shqetësuese për ta. Pasojat mund të jenë nga më të ndryshmet, por në përgjithësi ato ndryshojnë zhvillimin normal.
Roli i nënës dhe roli atëror
Rolet përcaktuese të familjes janë ato që ushtrojnë prindërit. Së pari, roli bashkëshortor, pastaj roli i nënës ose babait. Të gjitha këto role janë të lidhura me njëri-tjetrin.
Roli ideal i nënës është ai i të ashtuquajturës “nënë pulë”: ajo që ofron kujdes, përkëdhelje dhe përkëdhelje fizike e emocionale për fëmijët e saj.
Megjithatë, disa gra i kthejnë fëmijët e tyre në objektin e vetëm të dashurisë së tyre. Ata e përçmojnë dhe nënçmojnë babanë dhe krijojnë lidhje poseduese dhe tepër mbrojtëse me pasardhësit e tyre.
Por mungojnë edhe nënat, të cilat refuzojnë të luajnë rolin e kujdestares. Në të dyja rastet, efekti i ngjan atij të “gjymtimit emocional”.
Funksioni atëror ose roli atëror përfaqëson rregullin ndalues. Do të thotë se babai është ai i tretë që rregullon simbiozën nënë-fëmijë. Ai e shpëton fëmijën, si të thuash, nga rreziku për të mbetur i mbyllur vetëm në universin e nënës.
Në ditët e sotme ka një zhvlerësim të fortë të fjalës dhe të rolit atëror. Një baba që mungon ose ai që mezi e kryen rolin e tij krijon një vështirësi të madhe për fëmijët në njohjen e dallimit midis asaj që lejohet dhe asaj që nuk është, midis asaj që lejohet dhe asaj që është e ndaluar.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
