Një kërkim i ri vë në dyshim besimin e përhapur se të gjithë kanë nevojë për të njëjtën sasi gjumi për të ruajtur shëndetin. Duke analizuar të dhëna për gjumin dhe shëndetin nga mijëra njerëz në disa vende të ndryshme, studiuesit zbuluan se sasia e gjumit e lidhur me një shëndet më të mirë ndryshon sipas kulturës.
Gjetjet sugjerojnë se njerëzit mund të jenë më të shëndetshëm kur zakonet e tyre të gjumit përputhen me pritshmëritë dhe normat kulturore të mjedisit ku jetojnë – edhe nëse këto norma ndryshojnë nga një shoqëri në tjetrën.
Ekipi i kërkimit, i udhëhequr nga Steven Heine në Universitetin e British Columbia, u motivua nga një pyetje që ka ekzistuar prej kohësh: Pse njerëzit në vende të ndryshme flenë ndryshe, dhe çfarë kuptimi ka kjo për shëndetin e tyre? Ndërkohë që shumë udhëzime për gjumin rekomandojnë tetë orë gjumë në natë si standard, studimet ndërkombëtare vazhdimisht tregojnë se kohëzgjatja mesatare e gjumit ndryshon ndjeshëm nga një vend në tjetrin.
“Kam jetuar në Japoni për disa vite dhe gjithmonë më ka habitur sa pak flinin njerëzit atje. Nga ana tjetër, Japonia ka jetëgjatësinë mesatare më të lartë në botë, kështu që ishte befasuese të shihej se mungesa e gjumit nuk dukej se po dëmtonte shëndetin e tyre,” shpjegon Heine, profesor i psikologjisë sociale dhe kulturore në Universitetin e British Columbia dhe autor i librit Start Making Sense.
Për të shqyrtuar më tej këtë enigmë, studiuesit realizuan dy hetime të veçanta. Studimi i parë analizoi mesataret kombëtare të kohëzgjatjes së gjumit nga 14 studime ndërkulturore të mëparshme. Këto studime përdorën metoda të ndryshme – nga aplikacione për gjurmimin e gjumit deri te anketa kombëtare – dhe përfshinë të dhëna nga mbi 70 vende. Në total, studiuesit mblodhën 353 mesatare të gjumit kombëtar, të cilat më pas u krahasuan me statistika shëndetësore kombëtare, si shkalla e sëmundjeve të zemrës, obezitetit, diabetit dhe jetëgjatësisë.
E rëndësishme është se studiuesit morën parasysh faktorë të tjerë që mund të ndikojnë në rezultatet shëndetësore, si pasuria kombëtare, pabarazia në të ardhura, statusi ushqimor dhe gjerësia gjeografike e vendit. Këto kontrolle i lejuan ata të testonin nëse vetë kohëzgjatja e gjumit mund të parashikonte rezultatet shëndetësore në nivel kombëtar.
Në mënyrë të habitshme, ata zbuluan se mesatarja kombëtare e kohëzgjatjes së gjumit nuk ishte një parashikues i besueshëm i shëndetit. Vendet me kohëzgjatje më të shkurtër mesatare të gjumit, si Japonia, nuk kishin shkallë më të lartë të sëmundjeve të zemrës apo jetëgjatësi më të ulët krahasuar me vendet ku njerëzit flenë më shumë. Madje, u vu re se kohëzgjatjet më të gjata të gjumit lidhen me shkallë më të lartë obeziteti në nivel kombëtar – një rezultat që bie ndesh me atë që zakonisht tregojnë studimet brenda vendeve të veçanta.
Këto gjetje ngritën mundësinë që marrëdhënia mes gjumit dhe shëndetit të duket ndryshe kur shihet në shkallë kombëtare. Për ta testuar këtë më tej, studiuesit hartuan një studim të dytë që u fokusua në të dhëna në nivel individual, të mbledhura nga 20 vende të ndryshme. Ata anketuan rreth 5,000 të rritur të moshës 25–60 vjeç rreth zakoneve të tyre të gjumit, shëndetit fizik e mendor, si dhe perceptimeve të tyre për sasinë ideale të gjumit sipas kulturës ku jetojnë. Anketa u zhvillua gjatë javës së ekuinoksit të vjeshtës, për të kontrolluar ndikimin e ndryshimeve të dritës së ditës.
Pjesëmarrësve iu kërkua të raportonin si sa kishin fjetur natën e mëparshme, ashtu edhe sa flenë zakonisht çdo ditë, përfshirë edhe gjumin gjatë ditës. Ata dhanë gjithashtu informacion mbi disa tregues shëndetësorë, përfshirë indeksin e masës trupore (BMI), depresionin, sëmundjet kronike dhe ndjesinë e përgjithshme të mirëqenies. Anketa përfshinte gjithashtu disa variabla kontrolli si mosha, gjinia, të ardhurat, duhanpirja, konsumimi i alkoolit dhe gjerësia gjeografike e vendbanimit të pjesëmarrësit.
Studiuesit zbuluan se kohëzgjatja e gjumit në nivel individual lidhej pozitivisht me shëndet më të mirë. Njerëzit që raportuan se kishin fjetur më gjatë natën e kaluar kishin më pak gjendje shëndetësore kronike, shëndet mendor më të mirë dhe nivele më të ulëta depresioni. Megjithatë, u vu re edhe një pikë kthimi: gjumi i tepërt lidhej gjithashtu me shëndet më të dobët, duke krijuar një kurbë në formën e shkronjës “U”. Ky model përputhet me studimet e mëparshme që tregojnë se si mungesa ashtu edhe teprica e gjumit mund të lidhen me pasoja negative për shëndetin.
Studimi u publikua në Proceedings of the National Academy of Sciences.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
