Për dekada me radhë, shkenca mjekësore dhe psikologjia klinike kanë operuar në mënyrë të ndarë, duke trajtuar trupin dhe mendjen si dy entitete të ndryshme. Megjithatë, zhvillimet e fundit në fushën e neuroshkencës kanë sjellë një rikonceptim të thellë: shumë sëmundje të konsideruara më parë thjesht “fizike” kanë një lidhje të fortë me gjendjen psikologjike të individit. Ky artikull synon të hedhë dritë mbi disa nga këto sëmundje të padukshme dhe mënyrën se si ato lidhen me psikikën përmes ndërveprimit tru–trup.
1.Fibromialgjia dhe roli i stresit kronik
Fibromialgjia është një çrregullim i dhimbjeve muskulore kronike, shpesh i shoqëruar me lodhje, probleme me gjumin dhe vështirësi në përqendrim. Për vite me radhë, është konsideruar një sëmundje “e paqenë” për shkak të mungesës së shpjegimeve organike. Megjithatë, studimet e neuroshkencës kanë treguar se personat me fibromialgji shpesh përjetojnë një hiperaktivitet të qendrave të trurit që lidhen me perceptimin e dhimbjes, të ndikuara drejtpërdrejt nga nivelet e larta të stresit dhe traumave emocionale.
2.Sindroma e zorrës së irrituar (IBS) dhe komunikimi tru-zorrë
Sindroma e zorrës së irrituar (IBS) është një tjetër shembull ku simptomat fizike, dhimbje barku, fryrje, ndryshime të jashtëqitjes, lidhen ngushtësisht me gjendjen emocionale. Neuroshkenca ka zbuluar ekzistencën e “trurit të dytë” në zorrë, një rrjet kompleks neuronesh i quajtur sistemi nervor enterik. Kjo zonë është në komunikim të vazhdueshëm me sistemin nervor qendror, veçanërisht përmes nervit vagus. Ankthi dhe depresioni, si çrregullime psikike, mund të ndikojnë drejtpërdrejt në aktivitetin e traktit gastrointestinal.
3.Psoriaza dhe ndikimi i emocioneve
Psoriaza është një sëmundje inflamatore e lëkurës, e karakterizuar nga skuqje dhe luspa të bardha. Edhe pse shpesh konsiderohet thjesht si një çrregullim dermatologjik, kërkimet kanë treguar se shpërthimet e saj përkeqësohen gjatë periudhave të stresit emocional dhe ankthit. Aktivizimi i boshtit HPA (hipotalamus–hipofizë–mbiveshkore) në përgjigje të stresit ndikon në sistemin imunitar, duke përshpejtuar reagimet inflamatore në trup, përfshirë edhe ato në lëkurë.
4.Hipertensioni esencial dhe presioni psikologjik
Një numër i madh pacientësh me hipertension nuk kanë asnjë shkak fizik të identifikueshëm për gjendjen e tyre, një fenomen i njohur si “hipertension esencial”. Neuroshkenca ka filluar të shpjegojë këtë formë të hipertensionit përmes ndikimit të stresit emocional dhe ankthit kronik në sistemin autonom nervor, veçanërisht në aktivizimin e vazhdueshëm të sistemit simpatik, që çon në rritje të tensionit të gjakut.
5.Dhimbjet kronike dhe roli i traumës psikologjike
Një nga fushat më interesante të neuroshkencës është studimi i dhimbjeve kronike pa shkak të qartë fizik, të tilla si dhimbjet e shpinës apo të kokës. Këto dhimbje shpesh janë të lidhura me përvoja të mëparshme traumatike, veçanërisht gjatë fëmijërisë. Truri i personave me trauma të patrajtuara shpesh zhvillon një ndjeshmëri të shtuar ndaj dhimbjes (që quhet “sensitizim qendror”). Ky mekanizëm bën që dhimbja të ndihet më fort, edhe kur nuk ka dëmtim real të indeve.
Zbulimet e neuroshkencës po e sfidojnë vazhdimisht ndarjen tradicionale midis trupit dhe mendjes. Ato tregojnë qartë se shumë sëmundje “të padukshme”, të cilat më parë nuk gjenin shpjegim në analizat laboratorike apo ekzaminimet mjekësore, kanë rrënjë të thella në përjetimet psikologjike të individit. Prandaj, është e domosdoshme që trajtimi i këtyre sëmundjeve të mos fokusohet vetëm në simptomat fizike, por të përfshijë edhe ndërhyrje psikoterapeutike dhe mbështetje emocionale.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
