Në shumë familje, ajo që quajmë “stabilitet” është shpesh një ekuilibër i brishtë, i mbajtur në këmbë jo nga mirëkuptimi i ndërsjellë, por nga shantazhi emocional. Ky është një manipulim i heshtur, i ushtruar në mënyrë të pavetëdijshme, ku emocionet, veçanërisht faji dhe frika, përdoren për të kontrolluar tjetrin pa e thënë kurrë troç.
Dhe paradoksi është ky: ata që guxojnë të komunikojnë hapur, të vënë kufij, të thonë “jo”, shpesh etiketohen si “të pandjeshëm”, “egoistë” apo “delja e zezë” e familjes.
Shantazhi emocional nuk ndodh me britma. Mjafton një vështrim i zhgënjyer, një heshtje ndëshkuese, një qëndrim pasiv-agresiv që të të bëjë të ndihesh fajtor për vetë ekzistencën tënde. Prindërit që s’e thonë kurrë hapur çfarë duan, por të bëjnë të ndihesh keq kur nuk u bindesh. Motra që zhduket kur i kërkon diçka, si një dënim i heshtur. Gjithçka funksionon sipas një rregulli të pashkruar: “Nëse do që të shkojmë mirë, ti duhet të nënshtrohesh.”
Fëmijët që rriten në këtë klimë mësojnë shpejt se dashuria lidhet me bindjen, dhe se çdo veprim i lirë paguhet me një çmim emocional. Këta fëmijë, kur bëhen të rritur, shpesh nuk dinë të vendosin kufij: janë partnerë të nënshtruar, miq që nuk refuzojnë kurrë, punonjës që lejojnë të shfrytëzohen. Sepse janë stërvitur që në fëmijëri të perceptojnë heshtjen si dënim dhe zhgënjimin si faj personal.
Por nëse dikush nis ta kuptojë këtë mekanizëm dhe vendos të mos e ndjekë më, të flasë hapur, të reagojë, përballet me një barrë të re: stigmatizimin. Ata që refuzojnë këtë “lojë të heshtur” shpesh përjashtohen, ironizohen ose quhen “problem”. Jo sepse nuk duan, por sepse nuk duan të shtiren. Dhe kjo është guximi i vërtetë.
Në një sistem të ndërtuar mbi manipulim dhe rolë të ngurta, sinqeriteti shihet si kërcënim. Prandaj shumë njerëz zgjedhin të heshtin, të durojnë, të përshtaten, që “gjërat të shkojnë mirë”. Por ajo që quhet “harmoni” në pamje të parë, është shpesh një lidhje e helmuar, që mbahet në këmbë nga ndjenja faji dhe jo nga dashuria e lirë.
Në të vërtetë, ata që e thyejnë këtë model nuk janë “të këqijtë” janë të shëndetshmit. Nuk janë egoistë, janë të vetëdijshëm. Sepse të çlirohesh nga një sistem manipulimi është më shumë se rebelim: është akt shërimi.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
