Dita e të dashuruarve, festa e të dashuruarve, e “bashkimeve” të lidhura me dashurinë… por nga vjen kjo festë dhe çfarë mund të na komunikojë?
Dita e Shën Valentinit është festa në nder të shenjtorit mbrojtës të këtyre përcaktimeve, dhe kjo traditë duket se lidhet me faktin se disa nga veprat që ai kreu në jetë ishin të lidhura pikërisht me aftësinë për të pajtuar të dashuruarit. Për të përmendur njërin prej tyre, ku dy të fejuar grindeshin dhe kishin vendosur të ndaheshin, shenjti u dha një mësim çiftit duke i krahasuar me çiftet e pëllumbave që tregonin qëndrime dashurie.
Dhe, Valentini, arriti t’i pajtojë ata. Përveç kësaj, megjithatë, nuk duhet të harrojmë, në nivel historik, faktin se feja e krishterë prirej të mbivendoste festa të reja mbi festat e vjetra pagane, dhe për ta bërë këtë, këto të fundit u transformuan dhe shpesh u ëmbëlsuan. Në fakt, festa e krishterë e Shën Valentinit korrespondon me Lupercalia-n e romakëve, festën që lidhej me ritet e fertilitetit. Prandaj, të krishterët e parë e zëvendësuan ritin e pjellorisë me atë të ndjenjave, duke e zhvendosur theksin nga aspekti fizik në atë sentimental të lidhjes në çift, që sigurisht, përputhet më shumë me mendimin e krishterë.
Por çfarë ishin Lupercalia? Këto festa kishin një kuptim të dyfishtë për romakët. Nga njëra anë përfaqësonin ritet për “fat të mirë”. Në fakt, në periudhën e shkurtit ekzistonte rreziku që, duke qenë në fund të dimrit, ujqërit (lupercalia nga latinishtja Lupus) tashmë të rraskapitur nga uria, të dilnin nga pyjet për të sulmuar kopetë dhe për të vrarë bagëtinë; nga ana tjetër (dhe këtu hyn në lojë riti i pjellorisë) duke qenë se është pikërisht fundi i dimrit, ata u përpoqën të qetësonin rikthimin e pranverës, pra rilindjen. Duket se gratë që dëshironin të mbeteshin shtatzënë u goditën me rripa lëkure dashi, simbol i pjellorisë, për të simbolizuar ndërhyrjen e fuqisë së natyrës, e cila, nëpërmjet qerpikëve në lëkurën e gruas, mund ta bënte atë pjellore.
Deri këtu prejardhja e festës kishte dy kuptime kryesore, pra, mbrojtja dhe pjelloria, të cilat mund të kombinohen për të dhënë kuptim, gjë që e gjejmë edhe sot në festën e të dashuruarve. Aspekti i fertilitetit është ai që mund të identifikohet i pari; përtej pjellorisë seksuale, një marrëdhënie në çift është gjithmonë, nga pikëpamja sentimentale, “pjellore”, në kuptimin që është e aftë të ripërtërihet, të rigjenerohet dhe të transformohet, të vdesë në një mënyrë për të rilindur me një shikim ndryshe dhe të ri. Por, një ndjenjë “e re” është gjithashtu e brishtë, e dobët dhe e pambrojtur; pra ndjenja e “mbrojtjes”, e mbrojtur nga ato afeksione që mund “ta shpërbëjnë”, ta ndajnë çiftin, dhe ndjenja që i bashkon. Jo më kot etimologjia e termit Ujk rrjedh nga “shpëtoj”, “shqyej”. Në këtë kuptim, të mbrosh delet (kafshët e tufës, të bashkuara par excellence) nga ujku do të thotë të mbrosh një bashkim në lindjen ose në rinovimin e tij nga tendencat shkatërruese të psikikës që strehon tek secili prej nesh.
Mund të vazhdojmë ende me këtë hipotezë: simbolikisht delja, edhe në ëndrra, përfaqëson prirjen për të mbetur pa ndjenja, për të mbetur e lidhur me grupin dhe klishetë e tij; kafsha e tufës nuk tregon asgjë më shumë se tendencën tonë (apo frikën) për të dalë nga grupi dhe për t’u përballur me pasiguritë. Në kontekstin tonë, megjithatë, mbrojtja e grupit, e tendencave të shoqërisë është funksionale dhe pozitive. Një marrëdhënie dashurie që lind ose transformohet, para së gjithash duhet të mbrohet. Ajo ka nevojën të qëndrojë pak e pavetëdijshme, në dritën e zbehtë, dhe ndoshta kjo është arsyeja pse Shën Valentini është edhe një festë klishesh. Për shembull, mund të bëhet një maskë pas së cilës fshihet një marrëdhënie në çift që nuk shkon më, por që nëse duam ta rinovojmë, duhet të durojmë, duke pritur momentin më të mirë për ta bërë të marrë një rrugë tjetër. Në këtë rast “maska”, “zakoni” kërkon kohë për të mos i shkatërruar gjërat shumë shpejt.
Anasjelltas, mund të ndodhë që çifti të jetë i ri, i cili ende nuk është përballur me mosmarrëveshjet. Atëherë zakoni bëhet një mënyrë për të mos “fashuar kokën para se ta përplasësh”, një mënyrë për të harruar racionalitetin dhe për të lëvizur në krahët e ndjenjës. Nuk është rastësi që një origjinë e mëtejshme e termit Lupo është ajo e “dritës”, drita e mendimit racional, e cila herë pas here duhet lënë mënjanë për të mos rrezikuar një ndjenjë që lind.
Atëherë Dita e Shën Valentinit është pikërisht ajo, një mundësi për të rizbuluar ndjenjat që lidhin njerëzit, një moment gjatë të cilit mund të harrojmë, qoftë edhe për një ditë, mendimet dhe shqetësimet që në ditët e tjera minojnë qetësinë e marrëdhënieve, për të rizbuluar ndjenja më të thella dhe pse jo, më naive por jo më pak të vërteta.
Botuar tek Revista Psikologjia, Nr176, muaji Shkurt
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
