Pandemia e koronavirusit filloi një vit më parë dhe vazhdon të jetë ende e paqartë. Duket sikur nuk ka kaluar fare kohë që kur Organizata Botërore e Shëndetësisë e klasifikoi COVID-19 si një pandemi në 11 Mars 2020, por gjithashtu duket sikur kanë kaluar shumë vite që nga momenti kur kemi shijuar një ditë “normale” pa maska ose distancime shoqërore.
Për shumë njerëz, viti i kaluar ka qenë më i vështiri. Sëmundja ka dalë jashtë kontrollit, njerëzit po vazhdojnë të vdesin, papunësia është rritur dhe shumë nga komoditetet me të cilat jemi mësuar janë të padisponueshme. Ekspertët e shëndetit mendor shqetësohen për efektet e pashmangshme që do të ketë pandemia në shoqëri. Disa njerëz do të përballen me ankth, depresion dhe madje edhe çrregullim të stresit post-traumatik (PTSD) – një gjendje që shpesh shoqërohet me luftime ushtarake – si rezultat i këtyre kohërave të vështira.
Sipas Vaile Wright, drejtor i lartë i inovacionit të kujdesit shëndetësor në Shoqatën Amerikane të Psikologjisë, shumë njerëz po përjetojnë trauma, që përfshin të qenit i ekspozuar personalisht ose dëshmitar i një ngjarje traumatike që kërcënon jetën tuaj ose integritetin tuaj fizik.
“Marrja e COVID, intubimi dhe mbijetesa… kjo mund të jetë një ngjarje traumatike,” tha Wright.
Ekspozimi ndaj ngjarjeve traumatike mund të çojë në shumë probleme të shëndetit mendor, tha Aoife O’Donovan, një profesore e asociuar në departamentin e psikiatrisë në Universitetin e Kalifornisë, San Francisco. Disa njerëz do të zhvillojnë ankth dhe depresion. Një grup më i vogël do të përballet me PTSD – edhe pse është e rëndësishme të mbani mend se jo të gjitha ngjarjet traumatike do të çojnë në PTSD, tha ajo.
Më poshtë, ekspertët e shëndetit mendor ndajnë disa nga shenjat e traumës së shkaktuar nga pandemia, një çrregullim i shëndetit mendor të lidhur me traumën, ose PTSD:
- Zhvillimi i zakoneve të reja që po prishin jetën tuaj të përditshme.
Gjatë këtyre kohërave të vështira, mund të jetë e vështirë të analizohet kur reagimet tona ndaj pandemisë lëvizin në intervalin shqetësues, sipas Matt Robinson, drejtori i klinikës ambulatore të traumës në spitalin McLean në Massachusetts. Ai tha që njerëzit duhet të kufizojnë vetveten. Nëse kohët e fundit shqetësoheni lehtë, duke pirë pak më shumë verë sesa normalisht ose keni nevojë për ndonjë mbështetje emocionale, është në rregull.
Që kur filloi pandemia, Robinson tha se roli i tij më i madh ka qenë ndihma për normalizimin e sjelljeve dhe kujtimi i njerëzve se të gjithë ne po përpiqemi ta përballojmë. Ndërsa jo të gjithë mekanizmat tanë të përballimit janë idealë, ato bëhen problem i vërtetë vetëm nëse prishin atë që duhet të bëjmë për ta mbajtur veten të shëndetshëm dhe të sigurt. Kjo do të thotë, se nëse mekanizmat tuaj të përballimit rezultojnë në pamundësi për t’u kujdesur për veten dhe për të vazhduar jetën tuaj të përditshme, kjo ka të ngjarë të jetë një shenjë e një problemi më të madh.
- Ndryshime të dukshme në pirjen ose përdorimin e substancave të tjera.
Duke kërkuar mënyra për të shpëtuar ndërsa lundrojmë në realitetin e izoluar, shumë prej nesh po u drejtohen substancave si alkooli. Ndërsa Robinson theksoi se ky nuk është domosdoshmërisht një problem, ekziston një vijë midis asaj që është në rregull dhe asaj që sinjalizon një problem më të madh. Konsumi i një birre të ftohtë ose i një gote verë të kuqe ka kohë që shoqërohet me lehtësimin e stresit, dhe të gjithë janë më të stresuar tani. Por konsumimi i tepërt i pijeve alkoolike ose ilaçeve mund të lidhet me traumën dhe PTSD, veçanërisht nëse ajo prish jetën tuaj. Ju mund të keni të bëni me diçka më shumë sesa stresi nëse përdorimi i substancave tuaja ndërhyn në aftësinë tuaj për të shkuar në punë ose për të përmbushur përgjegjësi të tjera të përditshme.
- Shmangia e situatave që kujtojnë traumën tuaj.
Kur bëhet fjalë për trauma ose PTSD, Wright tha se shmangia është reagimi kryesor. Kjo mund të përfshijë të mos flasësh për përvojën traumatike, të shmangësh njerëzit që të kujtojnë traumën ose të mos shkosh në vende që shoqërohen me përvojën. Shembuj të lidhur me pandeminë mund të jenë shmangia e takimeve me mjekun edhe pse keni simptoma COVID-19 ose keni frikë të largoheni nga shtëpia juaj për punë të nevojshme. Në përgjithësi, ky nivel i shmangies është aq i rëndë sa ndërhyn në nevojat e përditshme. (Duhet të jetë e qartë se prishja e jetës së përditshme është një shenjë kryesore paralajmëruese se po përjetoni traumë ose PTSD.)
- Marrja pjesë në sjellje të rrezikshme.
Çdo ndryshimi të sjelljes pas traumës duhet t’i kushtohet vëmendje, tha O’Donovan. Në veçanti, përfshirja në sjellje të rrezikshme mund të jetë një alarm. “Ndonjëherë kur shikoni të dashurit pas traumës, sjellja e rrezikshme dhe shkatërruese mund të jetë mjaft e dukshme, por jo domosdoshmërisht shihet si një simptomë e një problemi të shëndetit mendor,” tha ajo, duke shtuar se sjelljet që kërcënojnë jetën ose marrëdhëniet janë ato për të cilat duhet të shqetësohemi.
- Rritja e nervozizmit ose zemërimit.
Nervozizmi ose zemërimi i pazakontë janë shkak për shqetësim, sipas Robinson, i cili shtoi se ky është më shumë sesa një shpërthim i shpejtë frustrimi. Me fjalë të tjera, nëse zemërimi i zgjatur shkakton stres për ata që ju rrethojnë dhe vendos marrëdhëniet në rrezik, mund të jetë koha të flisni me një profesionist të shëndetit mendor.
- Simptoma të reja ose përkeqësuese fizike si dhimbje koke, kërcëllimë dhëmbësh ose dhimbje stomaku.
Simptomat e traumës dhe PTSD mund të vijnë edhe në formën e sëmundjeve fizike. Wright tha se njerëzit shpesh janë më të vetëdijshëm për efektet fizike sesa ato emocionale, pasi të parat janë më të vështira të injorohen. Tensioni i muskujve, problemet në stomak, rritja e rrahjeve të zemrës, dhimbje koke dhe kërcëllimë dhëmbësh, mund të jenë të gjitha shenja të traumës ose PTSD. Vëzhgoni miqtë dhe familjen nëse ata ankohen për këto simptoma pas traumës.
- Makthe në lidhje me pandeminë.
Sipas O’Donovan, përjetimi i traumës tuaj përmes kujtimeve të kthyera ose maktheve mund të tregojë një problem më të madh të shëndetit mendor. Kushtojini vëmendje sa shpesh shihni ëndrra që shkaktojnë ankth në lidhje me COVID-19. Gjithashtu vlen të përmendet nëse keni ndonjë simptomë fizike si një reagim ndaj ëndrrës, si p.sh. rrahje të shpejta të zemrës, djersitje ose terror.
Çfarë të bëni nëse po përjetoni ndonjë nga këto simptoma.
Ndonjë ose të gjitha këto simptoma mund të jenë një shenjë që ju keni zhvilluar PTSD si rezultat i traumës nga pandemia. “Nëse njerëzit janë duke përjetuar këto simptoma, veçanërisht nëse ato janë në vazhdim ose dëmtojnë funksionimin e dikujt, atëherë kërkimi i këshillës profesionale për shëndetin mendor është me të vërtetë i garantuar,” tha O’Donovan. Dhe është e rëndësishme të kërkoni ndihmë sa më shpejt që të jetë e mundur.
“Shpesh, njerëzit presin shumë gjatë për të kërkuar trajtim,” tha Wright. Ata presin derisa të mos mund të funksionojnë as në punë ose në shtëpi.” Wright vuri në dukje se opsionet e telehealthit e bëjnë më të lehtë se kurrë pjesëmarrjen në takimet e terapisë dhe se terapia online është po aq efektive sa trajtimet personale. Çfarëdo që të bëni, mos e injoroni plotësisht dhe mos prisni që të zhduket vetë. Adresimi i traumave nga COVID-19 është një hap vendimtar për t’u kthyer në jetën tonë para-pandemike.
Burimi / https://www.huffpost.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
