Psikologët e quajnë atë treshe e errët: një kryqëzim i tre prej prirjeve më keqdashëse të natyrës njerëzore – psikopatia, narcisizmi dhe makiavelizmi. Por e vërteta shkon më thellë. Ka gjithashtu egoizëm, sadizëm, keqardhje dhe më shumë. Sipas një studimi të ri, pas kësaj galerie mashtruese të të gjitha prirjeve tona më të këqija në sipërfaqe, qëndron një bërthamë qendrore dhe e përbashkët e errësirës njerëzore.
Në një studim të vitit 2018, psikologë nga Gjermania dhe Danimarka hartuan këtë forcë shtytëse pas të gjitha impulseve tona më të errëta dhe i dhanë një emër. Njihuni me D, faktorin e errët të personalitetit të sapoidentifikuar. Kuadri teorik i faktorit D ka bazat e tij në atë që njihet si faktori G: një konstrukt i propozuar nga psikologu anglez Charles Spearman mbi një shekull më parë, kur ai vuri re se individët që performuan mirë në një lloj testi njohës kishin më shumë gjasa të shënonin rezultate të mira edhe në llojet e tjera të testeve të inteligjencës.
Me fjalë të tjera, mund të matet një ‘faktor i përgjithshëm i inteligjencës’. Por rezulton se kjo nuk është e gjitha që shkencëtarët kanë mundur të zbulojnë.
“Në të njëjtën mënyrë, aspektet e errëta të personalitetit njerëzor kanë gjithashtu një emërues të përbashkët, që do të thotë se – ngjashëm me inteligjencën – mund të thuhet se të gjitha janë shprehje e të njëjtës tendencë dispozicionale”, shpjegoi psikologu Ingo Zettler nga Universiteti i Kopenhagë në Danimarkë në shtator 2018.
Në një seri prej katër studimesh të veçanta që përfshinin mbi 2500 pjesëmarrës, Zettler dhe studiuesit e tjerë anketuan pjesëmarrësit me pyetje të krijuara për të matur nivelet e tyre të nëntë tipareve të dallueshme të personalitetit të errët: egoizmi, makiavelizmi, mosangazhimi moral, narcisizmi, e drejta psikologjike, psikopatia, sadizmi, vetë- interesi dhe keqardhja.
Për ta bërë këtë, pjesëmarrësve iu kërkua të mos pajtoheshin me një sërë deklaratash të ndryshueshme ‘të errëta’, të tilla si: “Unë e di që jam i veçantë sepse të gjithë vazhdojnë të më thonë kështu”, “Unë do të them gjithçka për të marrë atë që dua”, “Është e vështirë të arrish përpara pa i prerë qoshet aty-këtu”, dhe “Të lëndosh njerëzit do të ishte emocionuese”.
Me të gjitha përgjigjet në dorë, studiuesit kryen një analizë statistikore, me rezultatet që sugjeronin se ndërsa këto tipare të errëta janë të gjitha të dallueshme, ato mbivendosen të gjitha në një farë mase, për shkak të faktorit qendror të errësirës D, i cili zbulohet në mënyra të ndryshme në njerëz të ndryshëm.
“Në një person të caktuar, faktori D mund të shfaqet kryesisht si narcisizëm, psikopati ose një nga tiparet e tjera të errëta ose një kombinim i tyre”, tha Zettler.
“Por me hartën tonë të emëruesit të përbashkët të tipareve të ndryshme të personalitetit të errët, thjesht mund të konstatohet se personi ka një faktor të lartë D. Kjo ndodh sepse faktori D tregon se sa gjasa ka një person të përfshihet në sjellje të lidhura me një ose më shumë nga këto tipare të errëta”.
Është diçka mjaft provokuese, por nuk duhet të pranoni vetëm fjalën e studiuesve: Ju mund ta bëni vetë testin D. Ekipi krijoi një portal online ku mund të matni rezultatin tuaj D nëpërmjet një pyetësori. Pse njerëzit duan të dinë? Epo, përveç kuriozitetit personal se sa i errët jeni vërtet, studiuesit thanë se një ditë gjetjet e tyre mund të çojnë në zbulime të reja në psikologji dhe terapi, duke avancuar të kuptuarit tonë se si ne interpretojmë veprimet keqdashëse të njerëzve.
“Ne e shohim atë, për shembull, në rastet e dhunës ekstreme, ose shkeljes së rregullave, gënjeshtrave dhe mashtrimeve në sektorët e korporatave”, tha Zettler.
“Këtu, njohuria rreth faktorit D të një personi mund të jetë një mjet i dobishëm, për shembull, për të vlerësuar gjasat që personi do të rikthejë ose do të përfshihet në sjellje më të dëmshme.”
Burimi / https://www.sciencealert.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
