Personaliteti i individit formohet si rezultat i ndërveprimit të shumë faktorëve biologjikë, psikologjikë dhe socialë. Ndër këta faktorë, shkolla zë një vend qendror si institucion social dhe edukativ. Ajo nuk është vetëm një hapësirë ku transmetohet dije akademike, por edhe një ambient ku fëmijët dhe adoleshentët zhvillojnë identitetin e tyre personal dhe social. Kjo e bën shkollën një ndër faktorët më të rëndësishëm në ndërtimin e personalitetit të nxënësit.
Sipas teorive të zhvillimit psikosocial, veçanërisht asaj të Erik Erikson-it, shkolla luan një rol kritik në fazën e “zotësisë kundrejt inferioritetit” që zakonisht ndodh gjatë moshës 6-12 vjeç. Në këtë fazë, nxënësit mësojnë të vlerësojnë aftësitë e tyre përmes krahasimit me të tjerët dhe përmes reagimeve që marrin nga mësuesit dhe shokët e klasës. Nëse një nxënës përjeton sukses dhe përforcim pozitiv, ai/ajo zhvillon një ndjenjë vetëbesimi dhe zotësie, ndërsa dështimet e përsëritura pa mbështetje adekuate mund të çojnë në ndjesi inferioriteti, që ndikon negativisht në vetëvlerësimin dhe vetëkonceptin.
Shkolla është një mikrokozmos i shoqërisë në të cilën nxënësi mëson të ndërveprojë me autoritetin (mësuesin), me bashkëmoshatarët dhe me normat sociale. Ajo shërben si vend ku:
Zhvillohet identiteti social – Nxënësit fillojnë të ndërtojnë identitetin e tyre përmes roleve sociale, pjesëmarrjes në aktivitete grupore dhe ndërveprimeve me të tjerët.
Formohen vlerat dhe normat – Përmes rregullave shkollore dhe kulturës institucionale, nxënësit mësojnë respektin, përgjegjësinë, solidaritetin dhe etikën.
Zhvillohet empatia dhe ndjeshmëria sociale – Bashkëpunimi, puna në grup dhe ndërveprimet e përditshme ndihmojnë në ndërtimin e aftësive emocionale dhe sociale.
Mësuesi si figurë modeluese
Mësuesi nuk është vetëm një transmetues i dijes, por edhe një model emocional, etik dhe social për nxënësin. Marrëdhënia që krijon mësuesi me nxënësin ndikon thellësisht në mënyrën se si nxënësi e sheh veten dhe të tjerët. Një mësues mbështetës dhe i drejtë mund të nxisë zhvillimin e një personaliteti të ekuilibruar, ndërsa një figurë autoritare dhe mosvëmendëse mund të dëmtojë ndjeshmërinë dhe vetëbesimin.
Ndikimi i bashkëmoshatarëve
Grupi i bashkëmoshatarëve në shkollë luan një rol kyç në formësimin e sjelljes, mendimeve dhe ndjenjave të nxënësit. Përmes tyre, nxënësi mëson të: Pranojë dhe të përballet me diversitetin; Zhvillojë ndjenjën e përkatësisë; Të përballojë presionin social dhe të mësojë të ndërtojë kufij të shëndetshëm. Ndikimi i bashkëmoshatarëve mund të jetë pozitiv, duke nxitur vetëvlerësimin dhe shprehjen e individualitetit, por edhe negativ, në rastet kur përfshihen në sjellje devijuese apo bullizim.
Shkolla dhe ndërtimi i autonomisë personale
Përveç ndikimit të drejtpërdrejtë social, shkolla ndikon edhe në zhvillimin e autonomisë mendore dhe emocionale. Ajo i mëson nxënësit të: Marrin vendime të pavarura; Të reflektojnë kritikisht mbi informacionin; Të përballen me sfida dhe dështime në mënyrë konstruktive. Në këtë mënyrë, shkolla kontribuon në zhvillimin e vetëdijes dhe vetëkontrollit, dy komponentë thelbësorë të personalitetit të shëndetshëm.
Shkolla është një ndër mjediset më të rëndësishme socializuese në jetën e një individi dhe ka një ndikim të gjithanshëm në ndërtimin e personalitetit të nxënësit. Përmes ndërveprimeve të përditshme, strukturës organizative, mësuesve dhe bashkëmoshatarëve, shkolla nuk formon vetëm trurin, por edhe zemrën dhe karakterin. Prandaj, është e domosdoshme që të trajtohet jo vetëm si institucion edukativ, por si faktor formues psikosocial, ku çdo komponent ka potencial të ndikojë në mënyrë të thellë në jetën dhe personalitetin e nxënësit.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
