“Shtëpia e ëmbla shtëpi” apo “Nuk ka vend si shtëpia jote” janë shprehje që mbartin një ngarkesë të thellë emocionale dhe kulturore. Në këto pak fjalë fshihet një ndjesi universale: nevoja njerëzore për strehë, siguri, qetësi dhe identitet. Shtëpia nuk është thjesht një strukturë fizike, por një konstrukt psikologjik dhe social, një hapësirë ku individi përjeton ndjenjën e përkatësisë dhe rikthehet tek vetja pas kërkesave të lodhshme të jetës së përditshme.
Shtëpia si hapësirë psikologjike
Nga një këndvështrim psikologjik, shtëpia funksionon si një “zonë rehatie”, një ambient ku individi mund të jetë vetvetja, pa filtra dhe pa presione të jashtme. Teoria e psikologut Abraham Maslow mbi nevojat themelore njerëzore e pozicionon ndjesinë e sigurisë menjëherë pas nevojave fiziologjike. Shtëpia, në këtë kontekst, është vendi ku këto nevoja përmbushen në mënyrë të plotë: ajo ofron strehë, por edhe një ndjenjë kontrolli dhe parashikueshmërie që ndihmon në ndërtimin e stabilitetit mendor.
Shtëpia dhe identiteti gjinor
Nuk është rastësi që shprehjet për shtëpinë shpesh lidhen me zërin e një gruaje. Kjo lidhje ka rrënjë të thella në ndarjen tradicionale të roleve gjinore në familje dhe shoqëri. Gjatë historisë, gruaja ka qenë shpesh e lidhur me sferën e brendshme – ajo e kujdesit, ngrohtësisë dhe mirëmbajtjes së familjes. Kultura patriarkale ka ndërtuar një imazh të gruas si “shpirti i shtëpisë”, duke i atribuar asaj rolin e kujdestares emocionale dhe fizike të këtij ambienti.
Ky rol është i ngarkuar me simbolikë: për shumë fëmijë dhe burra, prania e nënës apo bashkëshortes është ajo që “e bën shtëpinë shtëpi”. Kjo nuk do të thotë se gratë janë të përcaktuara biologjikisht për këtë rol, por se shoqëria i ka formuar në këtë drejtim – shpeshherë duke kufizuar lirinë e tyre për të vepruar jashtë kësaj sfere.
Ndryshimet bashkëkohore dhe shtëpia si koncept fluid
Në ditët e sotme, me ndryshimet kulturore dhe emancipimin gjinor, koncepti i shtëpisë po transformohet. Roli i burrit brenda familjes ka filluar të zgjerohet përtej figurës së siguruesit ekonomik, përfshirë më shumë në kujdesin për fëmijët dhe jetën shtëpiake. Po ashtu, gratë janë gjithnjë e më shumë aktive në jetën publike dhe profesionale.
Megjithatë, ndjesia e përkatësisë që shtëpia ofron nuk është zbehur. Përkundrazi, në një botë gjithnjë e më të paqëndrueshme dhe stresuese, nevoja për një vend që ndjell qetësi mbetet po aq e fortë. Ajo që ka ndryshuar është mënyra se si e ndërtojmë dhe e përjetojmë atë: shtëpia nuk është më vetëm vendi fizik, por edhe një hapësirë simbolike, shpesh edhe digjitale, ku ndjehemi të pranuar dhe të kuptuar.
Përfundim
Shtëpia është më shumë sesa një ndërtesë; ajo është një përvojë emocionale dhe sociale. Për shumëkënd, ajo mishërohet përmes kujtimeve, marrëdhënieve dhe ndjesive që ngjall. Roli që gratë kanë pasur historikisht në ndërtimin dhe mirëmbajtjen e kësaj përvoje tregon shumë për strukturat e shoqërisë, por edhe për mënyrat si këto struktura po ndryshojnë. Ndërsa shprehjet si “shtëpi e ëmbla shtëpi” vijojnë të na prekin thellë, ato na kujtojnë një të vërtetë të përhershme: ne të gjithë kemi nevojë për një vend ku mund të jemi vetja – qoftë ai një dhomë fizike, një marrëdhënie apo një ndjesi brenda nesh.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
