Nga Arthur C. Brooks, The Atlantic, Shtetet e Bashkuara
Sociologët e përkufizojnë zvarritjen (crastinum, të nesërmen, në latinisht) si aktin e “zvarritjes së një detyre për një kohë të gjatë në mënyrë jopërshtatëse” (një term që tregon paaftësinë për të reaguar ndaj një stimuli të jashtëm në mënyrën e duhur) dhe është një sjellje që i prek pothuajse të gjithë. Sipas hulumtimit, më shumë se 70 për qind e studentëve të kolegjit i shtyjnë detyrat e shtëpisë. Dhe një sondazh i vitit 2005 zbuloi se më shumë se 20 për qind e të rriturve ishin “zvarritës kronikë”.
Zvarritja ka një emër të keq. Në fakt, nëse shtyni detyrat e nevojshme, që lidhen me rutinën, gjërat për të bërë grumbullohen dhe kjo pothuajse gjithmonë ndikon negativisht në mirëqenien. Përkundrazi, kur shoqërohet me detyra krijuese, një zvarritje e vogël në fakt mund të jetë e dobishme. Pra, më mirë paguajeni tani faturën e energjisë elektrike dhe lajini menjëherë enët. Por ndoshta mund të prisni edhe një ose dy ditë për të shkruar atë ese.
Zgjidheni me qetësi
Zvarritja zakonisht mendohet si një çështje e menaxhimit të kohës. Por sipas Timothy Pychyl, psikolog në Universitetin Carleton, Kanada, është më shumë çështje e menaxhimit të emocioneve. Shumë njerëz përballen me ndjenjat negative që lidhen me një detyrë thjesht duke e shmangur atë, të paktën për një periudhë kohe. Ka të ngjarë që edhe ju ta keni përjetuar kur shtyni një bisedë të vështirë duke i thënë vetes: “Nuk mund ta përballoj tani”.
Qoftë paaftësia për të menaxhuar kohën apo emocionet, kjo qasje e paraqet edhe një herë zvarritjen si negative. Dhe në shumë raste është: për shembull, rreth shtatë milionë amerikanë dështojnë të paraqesin deklaratat e tyre tatimore çdo vit, dhe kjo mund të ketë pasoja katastrofike financiare dhe ligjore. Ose, duke pasur parasysh se shumë punëdhënës nuk e vlerësojnë aspak tendencën për të ngecur, nuk ka gjasa të humbasim një shaka për prirjen tonë për të humbur afatet në një intervistë pune.
Megjithatë, studimet tregojnë se në rrethana të caktuara, zvarritja mund të përmirësojë cilësinë e vendimeve dhe punës sonë. Në librin e tij “Të jesh origjinal, ndërsa jokonformistët ndryshojnë botën”, Adam Grant thotë se në Egjiptin e lashtë, zvarritja përshkruhej me dy fjalë të ndryshme: “Njëra tregonte dembelizmin; tjetra do të thoshte të priste momentin e duhur”. Nga ky këndvështrim, zvarritja mund të tregojë vesin e përtacisë ose virtytin e maturisë.
Shtyrja e detyrave që kërkojnë risi dhe kërkime për të menduar për më lart, mund të çojë në rezultate më të mira
Në fakt, në situata të ndryshme ndodh të bëhet i nxituar dhe bërja e gjërave shumë shpejt mund të tregojë një formë tjetër jopërshtatëse të menaxhimit të ngarkesës emocionale. Ndonjëherë njerëzit “parapraktikohen”, duke u hedhur në detyrat që duhet të përfundojnë, sepse ata janë të etur për të ulur ngarkesën e tyre njohëse. Me fjalë të tjera, ata duan të heqin qafe mendimin, edhe duke rrezikuar të bëjnë gabime dhe më vonë të përdorin më shumë energji për t’i korrigjuar ato. Zvarritja dhe të qenit paraprak nuk përjashtojnë njëra-tjetrën. Në një eksperiment të vitit 2015, studentët e masterit në menaxhimin e biznesit në Universitetin e Çikagos duhej të zgjidhnin nëse do të pranonin menjëherë një çek për një shumë të caktuar parash ose të prisnin dy javë për një çek për një shumë më të madhe. Shumica e atyre që zgjodhën shumën më të ulët e shtynë për më shumë se dy javë përpara se të arkëtonin çekun, duke anuluar kështu përfitimin e fituar.
Ndoshta çmimi më i madh i parapraktikimit – dhe, anasjelltas, përfitimi më i madh i zvarritjes së moderuar – është i lidhur me sferën krijuese. Sipas një studimi tjetër, shtyrja e detyrave që kërkojnë risi dhe kërkime për t’u shqyrtuar mund të çojë në rezultate më të mira. Në fillim të vitit 2021, dy psikologë u kërkuan pjesëmarrësve në një eksperiment të zgjidhnin probleme të ndryshme biznesi duke i shtyrë ata të zvarriteshin. Autorët e studimit vunë në dukje se ata që zvarritën në mënyrë të moderuar (për një mesatare prej gati tetë minutash) kishin ide më kreative sesa ata që përfunduan detyrën pasi prisnin pak më shumë se një minutë ose dymbëdhjetë minuta.
Zvarritja mund të lidhet me dembelizmin ose maturinë, mund të konsiderohet ves ose virtyt, në varësi të zakoneve dhe detyrave që duhen kryer. Këtu janë pesë këshilla për të shtyrë gjërat e duhura në mënyrën e duhur.
Bëni një vetë-diagnozë
Ndërsa zvarritja strategjike dhe e rastësishme mund të jetë e dobishme, zvarritja kronike është një problem. Për të kuptuar nëse vuani prej saj, pyesni veten nëse mënyra se si i shtyni gjërat ju bën të ndiheni jashtë kontrollit ose të mjerë. A e sakrifikoni kohën që mund të kaloni me miqtë dhe familjen në fundjavë për të kryer një punë gjatë javës? A qëndroni zgjuar gjithë natën kur do të kishit mjaft kohë gjatë ditës për të përfunduar punën tuaj?
Rritni ndërgjegjësimin tuaj
Nëse i jeni përgjigjur po pyetjeve të mëparshme, provoni të punoni me vetëdijen tuaj. Studiuesit zbuluan se të qenit i pranishëm mendërisht, në vend që të mendosh përpara, shoqërohej me vëmendje më të mirë ndaj detyrave në fjalë dhe më pak tendencë për t’i shtyrë ato. Për të përqendruar mendimin këtu dhe tani, nuk është e nevojshme një muaj pushim në manastir, por disa teknika praktike, të tilla si largimi nga shpërqendrimet dhe përpjekjet për t’i kushtuar vëmendje asaj që po bëni.
Përdorni parapraktikimin në mënyrë strategjike
“Kurrë mos e shtyni për nesër atë që mund të bëni po aq mirë pasnesër”, shkruante Mark Twain në një ese satirike të vitit 1870. Twain mund të ketë bërë shaka, por ai prek një pikë shumë të rëndësishme, që është: krijimtaria kërkon pak kohë. . Jo shumë, duhet vetëm pak zvarritje që idetë të fermentohen. Pasi pata idenë fillestare për një projekt, m’u bë zakon të prisja një ditë për të filluar të shkruaj. Unë shkruaj idenë, mendoj për të, fle mbi të, shkoj për një shëtitje dhe pastaj filloj. Nëse e kam të vështirë të shkruaj tekstin, e filloj të gjithë procesin nga e para. Nuk po e shtyj për një javë, vetëm një ose dy ditë. Zakonisht në atë pikë unë vazhdoj shpejt; nëse jo, atëherë më duhet të bëj pak më shumë përpjekje vetëm për të shkruar.
Mos e shpërdoro shtyrjen
Mos harroni se shtyrja e detyrave krijuese është e dobishme sepse ju lejon të mendoni për idetë tuaja. Por nuk do të funksionojë nëse e shpenzoni kohën tuaj duke bërë rrotullim, d.m.th. duke kërkuar lajme (të këqija) në internet. Përdorimi i rrjeteve sociale dhe internetit në mënyrë të pakuptimtë është jo vetëm një humbje, por edhe ushqen një zakon. Sipas një studimi të vitit 2018, zvarritja dhe përdorimi i internetit mund të krijojnë një rreth vicioz: kur shtyjmë diçka, strehohemi para një ekrani, por sa më shumë të shikojmë ekranin, aq më shumë e shtyjmë kohën. Nëse vendosni të shtyni një detyrë, bëni një shëtitje, një profesion që, siç është treguar, stimulon kreativitetin.
Ata që përdorin internetin për arsye profesionale do ta kenë shumë të vështirë të shmangin zvarritjet e panevojshme, paksa si të përpiqesh të lini duhanin ndërsa punoni në një fabrikë cigaresh. Një zgjidhje që disa kanë miratuar, është të planifikojnë seanca të gjata pune që përfshijnë përdorimin e një ekrani, por jo përdorimin e internetit, si p.sh. shkrimi. Gjatë këtyre kohërave, lini telefonin në një dhomë tjetër dhe, nëse mundeni, fikni lidhjen, në mënyrë që kur mendja të fillojë të endet, mos rrezikoni të përfundoni duke parë video me mace për dyzet e pesë minuta.
Lërini projektet të papërfunduara, por mos ngecni
Rreziku më i madh i shtyrjes është të lëmë diçka të mbërthyer për një kohë të pacaktuar. Më ka mbetur një dorëshkrim i një libri në mes të vitit 2008. Paradhënien e kam kthyer shumë kohë më parë, kur kuptova se data e botimit nuk do të vinte kurrë.
Truku për të shmangur këtë kurth është t’i lini projektet në një gjendje të papërfunduar në mënyrë që ato të mund të rifillojnë lehtësisht. “Gjëja më e mirë është të ndalosh gjithmonë kur je duke bërë mirë dhe kur e di se çfarë do të ndodhë më pas”, shpjegoi Ernest Hemingway në një intervistë për procesin e tij të të shkruarit. “Nëse e bën çdo ditë ndërsa shkruan një roman, nuk do të ngecesh kurrë”.
Studimet gjithashtu konfirmojnë se kjo është një këshillë e shkëlqyer. Sipas një sondazhi të kryer në Japoni në vitin 2018, studentët që panë qartë përfundimin e një detyre ishin më të motivuar për ta përfunduar atë se të tjerët.
Për ta vënë në praktikë, provoni të veproni kështu: në vend që të përfundoni një projekt çdo ditë, çoje atë në 90 % të realizueshëm. Ditën tjetër përfundoje dhe vazhdo me projektin e radhës, duke përsëritur skemën.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi internacionale.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
