Në artikullin e tij, psikologu Steve Taylor shpjegon se si njerëzit, në momente të caktuara të jetës, mund të përjetojnë gjendje të thella ndërgjegjësimi që i bëjnë të ndihen më të lidhur me botën dhe me vetveten. Ai analizon shkaqet, efektet dhe mënyrat se si mund të krijohen kushtet për të përjetuar këto momente “zgjimi” shpirtëror e mendor.
Autori përshkruan një moment personal kur gjithçka përreth tij – fushat, qielli, pemët – iu duk më e gjallë dhe më e bukur se kurrë më parë. Ai ndjeu një lidhje të thellë me natyrën dhe një ndjesi të fortë paqeje dhe mirëqenieje. Kjo, sipas tij, është ajo që quhet “përvojë zgjimi” – një zgjerim i përkohshëm i vetëdijes që na bën ta shohim botën me sy të rinj.
Taylor, si psikolog, i ka studiuar këto përvoja për më shumë se pesëmbëdhjetë vjet dhe ka gjetur se ato nuk ndodhin rastësisht, por zakonisht kanë tre shkaqe kryesore. Shkaku i parë, dhe më i zakonshmi, është përvoja e trazirave të forta psikologjike, si depresioni, stresi ose humbja. Në këto momente, njeriu mund të kalojë nëpër një tronditje të brendshme që e çon drejt një ndjenje çlirimi dhe uniteti me gjithçka përreth. Shkaku i dytë është kontakti me natyrën – qetësia dhe bukuria e saj shpesh sjellin një ndjenjë të thellë paqeje dhe harmonie. Ndërsa shkaku i tretë lidhet me praktikat shpirtërore, si meditimi, lutja apo joga, të cilat e qetësojnë mendjen dhe e përqendrojnë vetëdijen.
Autori shpjegon se disa shkencëtarë mendojnë se këto përvoja lidhen me aktivitetin e trurit, sidomos në zonat që kanë të bëjnë me perceptimin dhe ndjenjën e kufijve të vetvetes. Megjithatë, ai thekson se përvojat e zgjimit kuptohen më mirë në aspektin psikologjik: kur mendja qetësohet, energjia jonë mendore intensifikohet dhe perceptimi bëhet më i gjallë. Në raste të vështira emocionale, shembja e strukturave të zakonshme mendore mund të sjellë një çlirim nga kufizimet e egos dhe një ndjenjë të re uniteti.
Këto përvoja janë quajtur “gjendje më të larta” sepse na tregojnë se mënyra jonë e zakonshme e të parë të botës është e kufizuar dhe jo gjithmonë objektive. Përjetimet e tilla na zbulojnë një dimension më të gjerë të realitetit dhe shpesh lënë pasoja të qëndrueshme në jetën e njerëzve. Shumë pjesëmarrës në studimet e Taylor kanë raportuar se pas një përvoje të tillë janë ndier më të qetë, më optimistë dhe më të sigurt në vetvete.
Në fund, autori thekson se edhe pse nuk mund t’i detyrojmë këto gjendje të ndodhin, mund të krijojmë kushte që i favorizojnë ato – duke jetuar në qetësi, duke medituar dhe duke kaluar më shumë kohë në natyrë. Përmes këtyre mënyrave, ne mund të afrohemi me ndjenjën e një realiteti më të gjerë dhe më të thellë, që na bën të ndiejmë një lidhje më të fortë me botën dhe me vetveten.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
