Rritja e fëmijëve është një detyrë komplekse për shkak të sfidës së madhe që përfaqëson. E vërteta është se nuk ka dy fëmijë të njëjtë, megjithëse problemet që ata paraqesin mund të jenë të ngjashme. Për më tepër, ka mënyra të ndryshme për t’u marrë me këto probleme, këto janë mënyra të ndryshme nga ato që ne i quajmë stile prindërimi. Tani, a janë të gjitha format e edukimit të vlefshme dhe të sakta?
Për arsye të dukshme, jo të gjitha mënyrat e rritjes së një fëmije janë të dobishme për fëmijën. Në varësi të stilit të adoptuar nga prindërit, fëmija mund të jetë pak a shumë i lumtur dhe të zhvillohet siç duhet ose jo. Pra, çfarë stili duhet të adoptojnë prindërit që fëmija i tyre të jetë më i lumtur dhe të ketë zhvillim optimal?
Para se të flasim për atë që është më mirë apo më keq, duhet të dimë se si mund t’i klasifikojmë stilet e prindërimit. Studimet e psikologes Diana Baumrind bazohen në ekzistencën e dy dimensioneve dhe në varësi të mënyrës se si ato kombinohen, ato do të konfigurojnë stilet e ndryshme arsimore. Këto dimensione janë Kontrolli Prindëror dhe Përgjegjshmëria Prindërore.
Çfarë është kontrolli prindëror?
Kur flasim për kontrollin prindëror i referohemi asaj se sa shtrëngues apo kërkues janë prindërit me fëmijët e tyre. Një nivel i lartë i kontrollit prindëror do të nënkuptonte një kufizim të fortë të lirisë së fëmijës ose një kërkesë të lartë për përgjegjësi ndaj fëmijës. Niveli i ulët i kontrollit prindëror do të nënkuptonte pak vëmendje ndaj veprimeve dhe mos dhënien e përgjegjësive fëmijës. Kontrolli prindëror është ajo që i ndihmon fëmijët të drejtojnë sjelljen e tyre. Është e rëndësishme ta zbatoni atë në një mënyrë efektive, fleksibël, konsistente dhe koherente. Në këtë kuptim, kur prindërit zgjedhin një stil prindërimi, ata po ndikojnë në një mënyrë shumë të fuqishme në të tashmen dhe të ardhmen e fëmijëve të tyre.
Çfarë është pranueshmëria nga babai?
Pranueshmëria nga babai është termi psikologjik që i referohet mbështetjes emocionale që prindërit u ofrojnë fëmijëve të tyre, ajo njihet edhe si dashuri. Për shembull, prindërit e vënë në praktikë këtë pranueshmëri kur u kushtojnë vëmendje ndjenjave të fëmijës së tyre dhe e ndihmojnë atë me konfliktet emocionale. Pranueshmëria e prindërve është një karakteristikë shumë e rëndësishme . Kur mungon, foshnja shpesh mund ta gjejë veten vetëm përballë problemeve të tij emocionale, diçka që mund të çojë në raste serioze në çrregullime emocionale, si pafuqia e mësuar ose depresioni i fëmijërisë.
Stilet e prindërimit
Tani që njohim dy dimensionet që mbështesin stilet e prindërimit, mund të fillojmë të flasim për to. Duke kombinuar këto dy dimensione në binomi të lartë ose të ulët, marrim gjithsej katër stile prindërimi. Duhet të kemi parasysh se kur flasim për këto lloje prindërimi, ato janë prototipike dhe deri diku, realiteti është shumë më kompleks se sa na tregojnë këto stile; Por ky klasifikim është një mjet i dobishëm për t’iu qasur studimit të mbarështimit të pasardhësve, prandaj është e rëndësishme të jemi shumë të kujdesshëm me përfundimet e nxjerra nga ky klasifikim. Më poshtë po paraqesim stilet më të njohura të prindërimit:
Prindër autoritarë
Ky stil karakterizohet nga kontrolli i lartë prindëror dhe reagimi i ulët. Këtu gjejmë prindër që janë shumë të ngurtë me rregullat dhe jo shumë të dashur. Ata përpiqen të imponojnë kriteret e tyre, duke marrë shumë pak parasysh nevojat e fëmijës. Për këta prindër e rëndësishme është disiplina dhe duhet të mendojnë se dominojnë dhe kontrollojnë situatën. Fëmijët e rritur në këtë mënyrë zakonisht zhvillojnë një mënyrë jetese të varur. Për më tepër, ata nuk janë të aftë të jenë të sigurt dhe janë lehtësisht nervozë. Edhe pse edukimi në këtë mënyrë është i thjeshtë për prindërit, ai ka pasoja katastrofike për fëmijët.
Prindërit lejues
Ata janë e kundërta polare e prindërve autoritarë: ata karakterizohen nga kontrolli i ulët dhe pranueshmëria e lartë. Nëpërmjet mungesës së rregullave në shtëpi ata synojnë të transmetojnë dashuri të pakushtëzuar tek fëmijët e tyre. Megjithëse mbështetja emocionale është e lartë, ky stil prindërimi mund të jetë i dëmshëm për edukimin e fëmijëve. Pasojat e këtij stili prindërimi mund të jenë shumë heterogjene në varësi të variablave të ndryshëm. Nga njëra anë, ne gjejmë fëmijë agresivë , rebelë dhe impulsivë. Nga ana tjetër, kjo mënyrë edukimi lidhet edhe me fëmijët aktivë, ekstrovertë dhe krijues. Edhe pse mund të ketë disa pasoja të mira, është një stil prindërimi që nuk e ndihmon aspak fëmijën. Fëmija duhet të mësojë se mjedisi social nuk do t’i plotësojë të gjitha kërkesat e tij në momentin që ai e kërkon dhe ky do të jetë një mësim i vështirë për t’u përvetësuar në këtë stil prindërimi.
Prindër të pakujdesshëm
Ata janë prindër që nuk ushtrojnë asnjë lloj kontrolli ose nuk ofrojnë mbështetje emocionale për fëmijët e tyre. Zakonisht janë fëmijë të dhunuar apo fëmijë prindërish me shumë detyrime. Këta fëmijë zhvillohen sikur të mos kishin prindër dhe kjo zakonisht prodhon shumë mangësi shoqëruese. Tek fëmijët e këtij lloji prindërish gjejmë prognozën më të keqe. Shumë studime e lidhin këtë stil prindërimi me shkallët e larta të delikuencës dhe armiqësisë së të miturve tek fëmijët. Rritja pa asnjë mbështetje e lë fëmijën të braktisur në një botë armiqësore që ai ose ajo nuk e kupton. Duke menduar për këtë situatë është e lehtë të kuptohet pse reagojnë me dhunë ndaj shoqërisë.
Prindër demokratë
Ato karakterizohen sepse kombinojnë një shkallë të lartë dashurie dhe kontrolli prindëror. Ata janë prindër që vendosin kufizime në sjelljen e fëmijëve, por që shpjegojnë dhe arsyetojnë arsyen e rregullave. Ata dëgjojnë kundërshtimet e fëmijëve të tyre dhe nëse janë të arsyeshëm nuk e kanë problem të jenë tolerantë dhe të ndryshojnë mendje. Këtu gjejmë stilin me rezultatet më pozitive. Fëmijët priren të tregojnë vetëbesim të lartë, kompetencë të lartë sociale dhe performancë optimale në shkollë. Duke i lejuar ata të arsyetojnë dhe diskutojnë me prindërit e tyre, ne zhvillojmë tek ata mendimin kritik që do t’i lejojë ata të funksionojnë në shoqëri në një mënyrë të shëndetshme.
Tani, duke pasur në dorë të dhënat se gjëja më e mirë për fëmijët është një stil demokratik, lind pyetja: pse edukimi demokratik është një nga stilet e prindërimit që prindërit e zbatojnë më së paku?
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
