Nuk ka dyshim se inteligjenca artificiale (IA) do të ketë një ndikim të thellë në ekonomitë, punën dhe stilin tonë të jetesës. Por a mund ta formësojë kjo teknologji edhe mënyrën se si mendojmë dhe flasim?
IA mund të përdoret për të hartuar ese dhe për të zgjidhur probleme në vetëm sekonda që përndryshe mund të na duheshin minuta ose orë. Kur kalojmë në një mbështetje të tepruar në mjete të tilla, ne me sa duket nuk arrijmë të ushtrojmë aftësi kyçe si të menduarit kritik dhe aftësinë tonë për të përdorur gjuhën në mënyrë krijuese. Precedentët nga kërkimet në psikologji dhe neuroshkencë lënë të kuptohet se duhet ta marrim seriozisht këtë mundësi.
Ka disa precedentë për teknologjinë që rikonfiguron mendjet tona, në vend që thjesht t’i ndihmojë ato. Hulumtimet tregojnë se njerëzit që mbështeten në GPS kanë tendencë të humbasin një pjesë të aftësisë së tyre për të formuar harta mendore.
Shoferët e taksive në Londër dikur mësonin përmendësh qindra rrugë para ardhjes së navigimit satelitor. Këta shoferë zhvilluan hipokampus të zmadhuar si rezultat i kësaj. Hipokampusi është rajoni i trurit i lidhur me kujtesën hapësinore. Në një nga studimet e tij më mbresëlënëse, psikologu rus Lev Vygotsky shqyrtoi pacientë që vuanin nga afazia, një çrregullim që dëmton aftësinë për të kuptuar ose prodhuar të folur.
Kur u kërkua të thoshin “bora është e zezë” ose të emërtonin gabim një ngjyrë, ata nuk mundën. Mendjet e tyre i rezistuan çdo ndarjeje midis fjalëve dhe gjërave. Vygotsky e pa këtë si humbjen e një aftësie kyçe: të përdorin gjuhën si një instrument për të menduar në mënyrë krijuese dhe për të shkuar përtej asaj që na është dhënë.
A mund të prodhojë një mbështetje e tepërt në IA probleme të ngjashme? Kur gjuha vjen e paketuar paraprakisht nga ekranet, burimet ose sistemet e IA-së, lidhja midis mendimit dhe të folurit mund të fillojë të venitet.
Në arsim, studentët po përdorin IA gjeneruese për të shkruar ese, për të përmbledhur libra dhe për të zgjidhur probleme në sekonda. Brenda një kulture akademike tashmë të formuar nga konkurrenca, metrikat e performancës dhe rezultatet e shpejta, mjete të tilla premtojnë efikasitet me koston e reflektimit.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
