“Nuk duhet të shëroni sytë pa shëruar kokën apo kokën pa shëruar trupin. Pra, gjithashtu nuk duhet të shëroni trupin pa shëruar shpirtin. Kjo është arsyeja pse mjekimi i shumë sëmundjeve është i panjohur për mjekwt, sepse ata janë të padije para Tërësisë, e cila gjithashtu duhet studiuar, pasi një pjesë e caktuar e trupit nuk do të jetë mirë nëse trupi nuk është mirë”. Në fakt, fjalët e Platonit shprehin saktësisht konceptin e korrelacionit midis ushqimit, trupit dhe mendjes. Njeriu është ajo që ha dhe në bazë të asaj që ha, mendon dhe sillet, në përputhje me rrethanat. Çfarë hyn në trupin tonë nëpërmjet ushqimit, ujit, ajrit, mendimeve të të tjerëve, tingujve etj., ndërton trupin tonë.
Ngrënia e ushqimit të mirë ruan shëndetin dhe mirëqenien e përgjithshme, por ajo që hani gjithashtu mund të ketë ndikim në mënyrën se si ndiheni
Studimet sugjerojnë se jo vetëm ushqimi që hani ndikon në disponimin tuaj, por gjendja juaj mendore gjithashtu mund të ndikojë në ushqimet që zgjidhni të konsumoni. Konsumimi i një shumëllojshmërie perimesh, frutash, arra, fara, drithëra, bishtajore, produkte qumështi me pak yndyrë, mish pa yndyrë dhe peshk yndyror, për shembull, shoqërohet me ulje të ndryshimeve të humorit, depresion dhe ankth. Dhe e kundërta është e vërtetë për një dietë të bazuar në ushqime të pasura me sheqer të rafinuar (mendoni karamele), që kombinon nivele të larta të sheqerit dhe yndyrës (për shembull, ëmbëlsirat ose pastat), ose përfshin konsumimin e lartë të kafeinës ose alkoolit.
Ulje dhe ngritje
Në thelb, lëndët ushqyese që gjenden në ushqimet e shëndetshme duket se funksionojnë në mënyrë sinergjike për të nxitur trurin të prodhojë hormonin e ndjenjës së mirë, serotonin, i cili shoqërohet me përmirësimin e humorit dhe ndjenjat e relaksimit. Dhe ngrënia e ushqimeve që mbajnë sheqerin në gjak të qëndrueshëm brenda intervalit të duhur, si drithërat, ndihmon në stabilizimin e humorit.
Por si ndikon disponimi juaj në ushqimet që zgjidhni?
Gjetjet e studimit mbi lidhjen midis zgjedhjes së ushqimit dhe humorit të ulët janë mjaft të qëndrueshme, njerëzit me gjendje mendore negative kanë më shumë gjasa të zgjedhin ushqimet me sheqer, yndyrë ose të kripur – kënaqësi ose komoditet – mbi ato ushqyese.
Ushqimet e rehatshme mund të rrisin energjinë dhe të përmirësojnë gjendjen shpirtërore në një afat të shkurtër, por këto efekte pozitive janë zakonisht kalimtare. Për disa njerëz, këto efekte shpesh mund të pasohen nga ndjenja e fajit (sepse e dimë se këto ushqime nuk janë të mira për ne) dhe një rënie pasuese e humorit. Kjo mund të shkaktojë më shumë konsum të ushqimeve të këqija dhe të krijojë një rreth vicioz.
Mënyrat më të mira për të kapërcyer mendimet negative përfshijnë ushtrimin, i cili është treguar se përmirëson gjendjen shpirtërore duke reduktuar ankthin dhe stresin, ose duke bërë gjëra argëtuese si shikimi i një filmi, dëgjimi i muzikës ose vizita e miqve. Aktivitete të tilla jo vetëm që përmirësojnë gjendjen shpirtërore, por gjithashtu ndihmojnë në kontrollin e marrjes së ushqimeve të rehatshme.
Gjendja e duhur shpirtërore
Lidhja midis përzgjedhjes së ushqimit dhe humorit pozitiv (nëse ka) është ende e paqartë. Studimet sugjerojnë se njerëzit me humor të lartë kanë më shumë gjasa të zgjedhin ushqime ushqyese që janë të ulëta në sheqer, kripë dhe yndyrë dhe të fokusohen në përfitimet afatgjata të këtyre ushqimeve të shëndetshme. Por studime të tjera tregojnë mundësinë, për njerëzit me humor të mirë, të konsumojnë gjithsesi ushqime të pangopura ose të hanë me tepricë.
Ekzistojnë gjithashtu indikacione se disa njerëz me humor pozitiv kanë më shumë gjasa të zgjedhin ushqime të shëndetshme kur mendojnë se humori i tyre i mirë do të zgjasë. Nëse jo, ata mund të kenë më shumë gjasa të zgjedhin ushqime të kënaqshme për të mbështetur ndjenjat pozitive.
Studime të tjera tregojnë se pavarësisht nga disponimi, mendimet afatgjata të përqendruara në të ardhmen mund të çojnë në zgjedhje më të shëndetshme ushqimore. Dhe ka prova të dallimeve gjinore në efektet e humorit në konsumimin e ushqimeve komode. Një studim zbuloi se gratë kanë më shumë gjasa të hanë ushqime të kënaqshme kur ndihen të dëshpëruara, të vetmuara ose fajtore. Ndërsa meshkujt janë më të prirur t’u kthehen supave, makaronave dhe biftekëve si shpërblim kur ndihen optimistë.
Në vend të guidës
Është e qartë se këto marrëdhënie janë të ndërlikuara, por kush ka të ngjarë të jetë shtytësi më i fortë: disponimi apo ushqimi? Me fjalë të tjera, është konsumimi i ushqimeve të veçanta që çojnë në ndryshimin e humorit apo disponimi ynë është faktori mbizotërues në përcaktimin e ushqimit që zgjedhim të hamë?
Studimet sugjerojnë se ushqimet që konsumojmë mund të jenë të një rëndësie të madhe dhe se ajo që hahet sot mund të ndikojë në humor disa ditë më vonë. Kjo lidhje është më e fortë për disponimin negativ, kështu që konsumi i tepërt i energjisë (kilojoules), yndyrat e ngopura dhe natriumi u shoqëruan me humor më të keq dy ditë më vonë. Lidhja mes të ngrënit të frutave dhe perimeve një ditë dhe të qenit me humor pozitiv ditën tjetër ishte më e fortë për meshkujt, por humori u rrit si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat pas ngrënies së perimeve.
Atëherë, çfarë përfundimi mund të nxjerrim nga provat aktuale për marrëdhënien midis ushqimit dhe humorit?
Epo, studimi ka zbuluar disa marrëdhënie interesante (dhe komplekse!) që ne sapo kemi filluar t’i vlerësojmë. Ajo që mund të themi me siguri është se një dietë e ekuilibruar mund të sjellë jo vetëm përfitime shëndetësore fizike, por edhe shëndet më të mirë mendor përmes përmirësimit të humorit.
*Dr. Ana Maria Sepe, psikologe, eksperte në psikoanalizë
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
