Kur diçka ju shqetëson, a e vëreni se mendja juaj kalon nëpër një lak të pafund? A i përsëritni situatat në të cilat keni thënë ose keni bërë një marrëzi, si të bëni një shaka të keqe në kurriz të dikujt? Ndoshta keni qenë në një video chat online në të cilën keni bërë atë që nënkuptoni si një vërejtje humoristike për dikë tjetër, një person që e njihni relativisht mirë, por në vend të kësaj keni arritur të thoni diçka që personi e ka parë si nënçmim. Personalisht, ju ndoshta mund ta keni trajtuar këtë incident të butë ngacmimi duke thënë diçka privatisht më vonë, por në mjedisin në internet, nuk ka një mundësi të tillë. Në vend të kësaj, ju mendoni vazhdimisht se si e ofenduat pa dashje këtë person dhe sa e dëmtoi marrëdhënien tuaj të ardhshme.
Është e natyrshme të mendosh përsëri për situata të tilla dhe të dëshirosh që ato të kishin shkuar ndryshe, por është tjetër gjë t’i lejosh ata të të preokupojnë deri në atë pikë saqë vështirë se mund të mendosh për ndonjë gjë tjetër. Sipas një studimi të ri nga Marcantonio M. Spada dhe kolegët (2021) të Universitetit të South Bank të Londrës, procesi i “të menduarit negativ të përsëritur (RNT)”, ose zhurmës, ndodh kur mendoni me vëmendje, në mënyrë të përsëritur ose shpesh për veten dhe botën e dikujt.
Dy format e RNT janë zhurma dhe shqetësimi dhe fakti që ato zënë vend në mendjen tuaj do të thotë që ju keni më pak hapësirë për procese të tjera të mendimit si përqendrimi, kujtesa, zgjidhja e problemeve dhe madje dëshira për t’u përfshirë në sjellje të qëllimshme. Me fjalë të tjera, sa më shumë që lejoni RNT të marrë përsipër, aq më pak ju jeni në gjendje të bëni jetën tuaj të përditshme të pa ngarkuar nga këto rrjedhje të energjisë suaj mendore. Duke e dalluar zhurmën nga shqetësimi, autorët britanikë vërejnë se zhurma përfshin të menduarit negativisht për të kaluarën, dhe shqetësimi përfshin mendime dhe pritshmëri negative për të ardhmen.
Kur emocionet zbresin në çrregullimet e personalitetit
Siç mund ta shihni RNT është shumë jopërshtatës. Hulumtimet e mëparshme u bazuan tek njerëzit me Çrregullim të Personalitetit Kufitar (BPD), duke vërtetuar se ata janë të prirur për t’u angazhuar në forma të ndryshme të RNT siç janë mendimi dhe zhurma që përfshijnë zemërimin, situatat ndërpersonale, ankthin dhe stresin. Në të vërtetë, disa studime sugjerojnë se këto procese të mendimit kundërproduktiv parashikojnë ashpërsinë e simptomave të BPD mbi dhe përtej trishtimit, zemërimit dhe përgjithësisht humorit negativ.
Dëshmitë në lidhje me zhurmën dhe BPD formojnë bazën për atë që njihet si “Modeli i Kaskadës Emocionale”, në të cilën individi përjeton një ngjarje që shkakton një emocion negativ (siç është një grindje me një partner) dhe më pas e ripërsërit ngjarjen përmes zhurmës në një përpiquni të kuptoni atë që sapo ndodhi. Fatkeqësisht, ky rimendim i situatës “do të kthehet kundër dhe do të çojë në intensifikimin e shqetësimit”, i cili nga ana tjetër do të çojë në sjellje të tilla impulsive si dëmtimi i vetvetes ose abuzimi me substancat “në mënyrë që të shpëtoni ose të merrni lehtësim nga ankthi”. Përshkallëzimi nga një takim negativ në sjellje të rrezikshme mund të përfshijë edhe sjellje të tjera të parregulluara siç është ngrënia e tepërt.
Mbi dhe përtej thashethemeve, njerëzit me çrregullim të personalitetit kufitar njihen gjithashtu se kanë forma të caktuara të të menduarit, ose atë që quhet “metakognicion”. Nëse besoni se është një ide e mirë të ripërtërini sepse do t’ju ndihmojë të “kuptoni” mendimet tuaja, do të jeni të prirur të përfshiheni në këtë aktivitet mendor. Për më tepër, nëse mendoni se nuk mund ta kontrolloni mendjen tuaj në mënyrë që t’i fikni ato mendime kur ato rezultojnë kundërproduktive, ju gjithashtu do të pësoni efekte të këqija mbi dhe përtej vetë mendimeve.
Në rishikimin e literaturës së mëparshme, ekipi kërkimor vuri re se shumica e kësaj pune nuk bazohej në mostrat e individëve me BPD të diagnostikuar, por në studentë të kolegjit. Për më tepër, studimet e mëparshme nuk përfshinin njerëz me çrregullime të tjera të personalitetit dhe as nuk shkonin përtej një qasjeje korrelacionale. Besohet se njerëzit me çrregullim narcisistik dhe antisocial të personalitetit mund të angazhohen gjithashtu në këtë lloj modeli të të menduarit joproduktiv dhe sjellje impulsive pasi të kenë përjetuar një situatë negative ndërpersonale.
Testimi i modelit të Kaskadës Emocionale
Duke krahasuar një mostër prej 186 pacientësh të jashtëm me çrregullime të personalitetit të diagnostikuar (PD) dhe 372 me pacientë që nuk kanë çrregullime të personalitetit (jo-PD), mesatarisht 37 vjeç, Spada dhe bashkëpunëtorët e tij u përpoqën të përcaktonin nëse do të kishte dallime grupore në masat e zhurmës, shqetësimit, metakognicioneve dhe shqetësimit. Tre kategoritë më të mëdha të çrregullimeve të personalitetit të përfaqësuara në mostrën e PD ishin kufitare (26%), shmangëse (23%) dhe obsesive kompulsive (18%).
Ju mund të provoni veten mbi masat që Spada dhe ekipi i tij administruan në grupet e tyre PD dhe jo-PD me këto artikuj mostër:
Shqetësim: “Sapo të përfundoj një detyrë, filloj të shqetësohem për gjithçka tjetër që duhet të bëj.”
Përfytyrimi: “Mendoni se sa vetëm ndiheni”; “Mendoni se sa i zemëruar jeni me veten.”
Metakognicionet: “Shqetësimi më ndihmon të shmang problemet në të ardhmen”, “Unë nuk mund t’i injoroj mendimet e mia shqetësuese.”
Masat standarde të ankthit dhe depresionit që autorët përdorën përfshinin vetë-vlerësime për artikuj të tillë si ndjenja “marramendje dhe mendjelehtësi” (ankth) dhe “Unë jam aq i trishtuar ose i pakënaqur sa nuk mund ta duroj” (depresion).
Siç parashikuan autorët, grupi i PD shënoi më shumë në zhurmën dhe shqetësimin, si dhe ankthin dhe depresionin sesa grupi jo-PD. Për më tepër, rezultatet e zhurmës ishin të ndërlidhura me ashpërsinë e simptomave të PD, që do të thotë se sa më shumë simptoma të ketë një individ, aq më të larta janë rezultatet e përtypjes së atij personi. Duke parë më tej rolin e metakognicionit, Spada et al. raportuan mbështetje për rolin e tyre në “aktivizimin dhe mirëmbajtjen e strategjive të papërshtatshme të përballimit (p.sh. shpifjet dhe shqetësimet) që sjellin një përshkallëzim të shqetësimit psikologjik”.
Është e rëndësishme të mbani në mend se, siç është e vërtetë për studimet e tjera në këtë fushë, nuk kishte asnjë komponent pasues të dizajnit, kështu që nuk ishte e mundur të ngacmonte shkakun dhe efektin. Sidoqoftë, pavarësisht se si fillon kaskada emocionale, ndikimi i saj është të bëjë që njerëzit me PD të vuajnë nga një cikël shqetësimi i vazhdueshëm dhe i përshkallëzuar, pasi ata përqendrohen në mendimet e tyre negative, të cilat ata besojnë se nuk mund t’i kontrollojnë.
Si të fikni kaskadën tuaj emocionale
Edhe nëse nuk keni një çrregullim të personalitetit, rezultatet e ekipit kërkimor kanë implikime të qarta pse dhe si të ndaloni ciklet tuaja ruminative. Ju mund të filloni duke vënë re kohët kur përsëritni pa pushim një incident të tillë si ajo shaka fatkeqe. Tjetra, pyesni veten nëse vazhdimi i përfytyrimit të situatës po ju sjell ndonjë të mirë. A ju bën të ndiheni më mirë apo më keq?
Kthehuni tani në aftësinë tuaj për të kryer aktivitetet tuaja të përditshme, veçanërisht ato që përfshijnë planifikimin dhe përqendrimin. A e gjeni veten duke vështruar në tryezën tuaj, duke pyetur veten se për çfarë ishte menduar të punonit? Keni tendencë t’i derdhni gjërat sepse nuk shikoni atë që po bëni? Duke supozuar se kujtesa dhe vëmendja juaj janë mirë kur uleni për të përfunduar një detyrë, është e mundur që proceset tuaja të mendimit të jenë ndikuar nga disa prirje ruminative.
Nëse njihni dikë me një çrregullim personaliteti, ose nëse ju vetë jeni diagnostikuar me një të tillë, rezultatet mund të kenë një përfitim edhe më të drejtpërdrejtë për jetën tuaj. Autorët vërejnë se ekziston një lloj terapie specifike që synon metakognicionet në të cilat individët mësojnë të zbulojnë dhe frenojnë zhurmat e tyre të vazhdueshme dhe frikën se nuk do të jenë në gjendje të kontrollojnë mendimet e tyre. Një pjesë e këtij procesi mund të përfshijë atë që ata e quajnë “ndërgjegjësim i shkëputur” në të cilin ju i vini re këto përvoja mendore, por i lini të fluturojnë larg pa shkaktuar shqetësime të panevojshme.
Për ta përmbledhur, ky studim i zhurmës dhe çrregullimeve të personalitetit jep sugjerime intriguese se si mendimet dhe emocionet mund të jehojnë mes vete për të rritur ankthin dhe depresionin tuaj. Në vend që t’i nënshtroheni këtij cikli, ju mund të fitoni kontroll dhe të gjeni mënyra për ta drejtuar mendimin tuaj në një drejtim më produktiv dhe përmbushës.
Burimi / https://www.psychologytoday.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
