Një nga kontradiktat e mëdha të qenieve njerëzore ka të bëjë me vështirësinë për të vlerësuar sinqerisht virtytet e tjetrit, pa u shqetësuar prej saj. Nuk është tamam zili. Ka të bëjë me atë që quhet sindroma e ekspozimit të lartë ose sindroma e lulekuqes së gjatë.
Sindroma e ekspozimit të lartë na tregon se kur njerëzit dallohen shumë në një zonë, ata gjenerojnë urrejtje në të tjerat. Ajo urrejtje nuk mund të quhet zili si e tillë. Më tepër lidhet me faktin se suksesi i të tjerëve i bën kufizimet e veta më të dukshme. Prandaj, sindroma e ekspozimit të lartë quhet edhe “sindroma e lulekuqes së gjatë”. Kjo sepse logjika mbizotëruese është të priten ato lule që rriten më shumë se të tjerat, në mënyrë që të tjerat të mos humbasin në krahasim.
Legjenda e origjinës
Thuhet se tema e sindromës së ekspozimit të lartë i ka referimet e para në librat e Herodotit dhe në reflektimet e Aristotelit. Ai gjithashtu shfaqet në një tregim nga Livy për tiranin “Tarquin the Proud”. Sipas Herodotit, perandori dërgoi një lajmëtar për t’i kërkuar Thrasybulus këshilla për mënyrën më të mirë për të mbajtur kontrollin mbi perandorinë. Lajmëtari e pyeti, por Thrasybulus filloi vetëm të ecte nëpër fushat e grurit. Sa herë që gjente një thumba më të gjatë, e priste dhe e hidhte në tokë . Dhe ai nuk tha asnjë fjalë. Kur lajmëtari u kthye te perandori, ai i tregoi për qëndrimin e çuditshëm të këshilltarit. Perandori e kuptoi. Mesazhi nënkuptonte se ai duhet të eliminonte këdo që ishte mbi të tjerët. Përfundoni më të mirën, në mënyrë që fuqia dhe supremacia e tyre të mos vihet kurrë në dyshim.
Sindroma e ekspozimit të lartë në botën e sotme
Është e qartë se tiranitë nuk lejojnë të dalin figura të shquara që mund ta shohin veten si superiorë, në njëfarë kuptimi, ndaj atyre që kanë pushtetin. Në fushën e politikës është shumë e zakonshme të kërkosh diskreditimin e atyre që sfidojnë status quo-në ose establishmentin. Megjithatë, sindroma e ekspozimit të lartë nuk është diçka që kufizohet në çështjet e qeverisë. Në jetën e përditshme ne shohim se si jemi të ftuar të dalim mbi të tjerët, por në të njëjtën kohë na vendosen kufij shumë të saktë. Ideja është që ju t’i përmbaheni disa parametrave të asaj që do të thotë të jesh i suksesshëm. Për shembull, “punonjësi i muajit” nuk është domosdoshmërish ai që është rritur më shumë ose ka kontribuar me elementë përkatës, por ai që ka përmbushur plotësisht objektivat e vendosura për të. Nëse kjo ndodh, nuk ka problem. Ajo bimë që është rritur më shumë se të tjerat nuk do të pritet në syth, sepse i është përmbajtur asaj që do kopshtari. Nga ana tjetër, nëse dikush dallohet shumë për arsye të tjera nga ato që konsiderohen të vlefshme, ka të ngjarë që ata të ndezin dyshime dhe përfundimisht të përjashtohen.
Sindroma funksionon në dy kuptime
Sindroma e ekspozimit të lartë gjeneron pasoja në dy dimensione. E para ka të bëjë me atë që u tregua. Ekziston një tendencë pothuajse e natyrshme për të mos lejuar dikë të dalë shumë në sy, sepse krijon pasiguri ose krijon një ndjenjë kërcënimi te të tjerët . Prandaj, ata që bien në sy shumë shpesh kritikohen me ashpërsi të tepruar. Ose kërkohen shumë. Ose ata kërkojnë të minimizojnë talentin ose arritjet e tyre.
Pasoja e dytë e sindromës së ekspozimit të lartë është se ajo i mëson njerëzit të kenë frikë të dallohen. Pikërisht për shkak të të gjitha sa më sipër, njerëzit mësojnë, më shumë në mënyrë implicite sesa në mënyrë eksplicite, se të qenit mbi të tjerët mund t’i rrezikojë ata. Në rrezik nga çfarë? E refuzimit, pyetjes, kritikës dhe madje ostracizmit. Prandaj, shumë supozojnë se gjëja e duhur për të bërë është të mos bini në sy në asnjë rrethanë. Ata e marrin “profilin e ulët” si një normë dhe janë të tmerruar nga ekspozimi ndaj të tjerëve. Në një mënyrë apo tjetër, ata përfundojnë duke u trajnuar për të mos sfiduar atë që është krijuar. Është turp, sepse në këtë proces humbasin edhe aftësitë, lihen mënjanë talentet e mirëfillta, ose hiqet dorë nga vetë suksesi.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
