Fëmijët tiranë janë gjithnjë e më të zakonshëm në shoqëritë tona. Mungesa e traditës dhe humbja e autoritetit të prindërve, mësuesve dhe figurave të tjera e bëjnë të vështirë vendosjen e kufijve për më të rinjtë.
Është gjithnjë e më e zakonshme të shohësh fëmijë që testojnë prindërit e tyre ose figura të tjera autoriteti. Ata i sfidojnë, tallen me ta. Gjëja shqetësuese është se këto qëndrime duket se janë në rritje, deri në atë pikë sa prindërit përfundojnë duke u keqtrajtuar nga fëmijët e tyre. Le të flasim për sindromën e perandorit, fëmijën tiran, fëmijën mbret.
Në jetën e përditshme është bërë normale të gjesh fëmijë që godasin prindërit, i ofendojnë, tallen e kështu me radhë. Me qëllimin e vetëm për të marrë atë që duan në një moment të caktuar për të kënaqur një trill.
Ajo që bie në sy është se sa më të forta të jenë qëndrimet tiranike të shfaqura nga fëmija, aq më e madhe është përpjekja që i rrituri në fjalë bën për ta kënaqur atë. Një i rritur i cili është i mbingarkuar nga kërkesat e fëmijës së tij dhe përfundon duke u ndjerë fajtor nëse nuk mund të plotësojë dëshirat e fëmijës së tij. Le ta ilustrojmë si fillim.
Përshkrimi i situatës: fëmija ‘mbret’ nuk dëshiron të hajë
Një familje e përbërë nga një baba, nënë dhe një fëmijë rreth 5 vjeç janë duke ngrënë në një restorant, rreth tyre ka disa persona. Nëna, gati e djersitur nga lodhja, përpiqet të ushqejë foshnjën e saj, diçka që ai është plotësisht në gjendje ta bëjë vetë, por që nuk pranon ta bëjë në këtë moment. Problemi, me pak fjalë, është se fëmija në atë moment nuk ka dëshirë të hajë, dëshiron të pijë vetëm nga gota 1 litërshe e pijes me gaz që ka porositur nëna e tij në lokal. Fëmija nuk dëshiron të largohet nga gota. Në këtë moment nëna mendon se gjëja më e mirë për të bërë është të negociojë me fëmijën dhe i thotë: “Mund ta pish vetëm nëse ha biftekun”.
Gjestet dhe fjalët përçmuese të fëmijës ndaj nënës vetëm sa shtohen. Fraza të tilla si “Unë nuk do ta ha atë mbeturinë vetëm sepse më ke thënë” ose “Të thashë që nuk ha, por a e kupton kur po flas?”. Ndërkohë, babai është një spektator i thjeshtë i konfliktit, duke mbetur aty për të parë me një shprehje të pandjeshme.
Pasi lufton me gotën e pijes me gaz, nëna nuk gjen asnjë mënyrë për të kënaqur djalin e saj dhe heq dorë. Fëmija përfundon duke pirë sa të dojë, ndërkohë që tallet me nënën e tij duke i dhënë edhe një goditje të mirë nën tavolinë.
Prekja e fundit është një qortim nga nëna, të cilën, natyrisht, fëmija nuk do ta marrë seriozisht: “Do ta shihni, nuk ka pishinë sot”. Në këtë pikë, perandori i vogël tashmë ka burime të mjaftueshme për të dalë nga kjo situatë. Për të ardhmen, ai e di se thjesht duhet të luftojë pak më shumë për gotën e pijes me gaz.
Karakteristikat e Sindromës së Perandorit
Bazuar në situatën e sapopërshkruar, mund të theksojmë disa karakteristika të sindromës së perandorit ose të një “mbreti fëmijë”:
Perceptimi i ekzagjeruar i asaj që i detyrohet. Nuk pyet, kërkon; deri në pikën për të mos qenë kurrë i kënaqur. Kur ai merr atë që dëshiron, ai dëshiron diçka tjetër.
Tolerancë e ulët për zhgënjimin, mërzinë ose mohimin kur përballeni me kërkesa. Në këto raste ai reagon me inat, sulme inati, fyerje apo dhunë ndaj familjes dhe miqve, pavarësisht nëse ndodhet në një vend publik.
Ka pak strategji për t’i zgjidhur problemet vetë. Është mësuar që të tjerët t’i zgjidhin ato për të.
Egocentrizmi i tij e bën atë të besojë fort se bota rrotullohet rreth tij.
Ai gjithmonë gjen një justifikim për sjelljen e tij, në të vërtetë ai fajëson të tjerët.
Nuk është i aftë për ndjeshmëri. Prandaj, ai nuk tregon pendim kur bërtet, kërcënon apo sulmon fizikisht.
Diskuton rregullat dhe ndëshkimet me prindërit e tij , të njëjtat që ai i quan “të këqija” ose “të padrejta”. Kjo i jep atij një avantazh, sepse ai mund t’i bëjë ata të ndihen keq dhe t’i bëjë të dorëzohen duke u ofruar sërish privilegje të tjera.
Nuk i përgjigjet mirë figurave të autoritetit apo normave shoqërore.
Ai ka vetëbesim të ulët, por e maskon atë me sjelljen e tij tiranike.
Shumicën e kohës është i trishtuar, i shqetësuar, i zemëruar etj.
Si të merreni me sindromën e perandorit?
Siç u përmend në fillim, është gjithnjë e më e zakonshme të gjesh fëmijë të këtij lloji. Por cila është arsyeja e shtimit të këtij fenomeni?
Përveç ekzistencës së një predispozicioni gjenetik, duket se përgjegjësia bie kryesisht në dy aspekte: një stil arsimor lejues dhe ndikimi i shoqërisë moderne.
Mungesa e kufijve të qartë i bën fëmijët të besojnë gabimisht se kanë të drejtë të bëjnë atë që duan kur duan. Në këtë këndvështrim, ata nuk janë të vetëdijshëm se shpërblimet kërkojnë përpjekje së pari dhe se të tjerët duhet të respektohen.
Nga ana tjetër, nuk mund të injorojmë ndikimin e shoqërisë konsumiste dhe individualiste në të cilën jetojmë. Dhe as oraret rigoroze të punës që janë pjesë e jetës së shumicës së prindërve, të cilat ndikojnë në kohën cilësore që mund t’u japin fëmijëve të tyre.
Një fëmijë i shëndetshëm duhet të ketë kufij të përcaktuar mirë.
Nëse i kombinojmë të gjithë këta faktorë, mund të shqyrtojmë hipotezën se fëmijët mësohen të mos u japin vlerë gjërave dhe t’u japin përparësi absolute dëshirave të tyre para çdo gjëje tjetër. Dhe prindërit përfundojnë të ndihen të frustruar gjithashtu. Ata mund të bëjnë çfarë të duan, por fëmija nuk do të jetë kurrë i kënaqur me vëmendjen.
Për të rritur fëmijë të fortë, të shëndetshëm dhe emocionalisht inteligjentë, duhet të vendosni kufij të qartë që në fillim. Është thelbësore që fëmijët të përjetojnë njëfarë shkalle zhgënjimi, në mënyrë që ata të kuptojnë se bota kërkon përpjekje dhe respekt për të tjerët.
Lënia e botës të rrotullohet rreth tyre nuk u bën aspak mirë, sepse një fëmijë që nuk ka përjetuar zhgënjim është një fëmijë i dobët. Në të ardhmen ai do të ketë shumë vështirësi në trajtimin e situatave të reja dhe zgjidhjen e problemeve, sepse do të zbulojë se jeta nuk shkon gjithmonë ashtu siç dëshiron ai, jo gjithçka është ashtu siç do të donte.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
