Inteligjenca njerëzore është një fushë kërkimore interesante dhe komplekse, pasi ne jemi ende larg nga të kuptuarit plotësisht të aftësive njohëse të trurit të njeriut. Ndërsa shumica e njerëzve janë brenda normës për sa i përket aftësisë intelektuale, disa individë shfaqin shenja të inteligjencës mbi mesataren.
Përkufizimi i inteligjencës mbi mesataren
Inteligjenca mund të përkufizohet si aftësia për të mësuar, arsyetuar, zgjidhur probleme, përshtatur dhe kuptuar koncepte komplekse. Është një konstrukt multifaktorial që shkon përtej vlerësimit të thjeshtë të koeficientit të inteligjencës (IQ). Ndërsa IQ përdoret shpesh për të matur inteligjencën e përgjithshme, shumë njerëz me inteligjencë mbi mesataren mund të kenë rezultate të IQ në intervalin normal ose pak më të lartë.
Njerëzit me inteligjencë mbi mesataren shpesh demonstrojnë një grup unik tiparesh dhe aftësish që i dallojnë nga të tjerët. Është e rëndësishme të theksohet se inteligjenca nuk është një karakteristikë statike; mund të zhvillohet dhe forcohet gjatë gjithë jetës. Është e rëndësishme të theksohet se asnjë person nuk i posedon të gjitha këto karakteristika në masë të barabartë dhe inteligjenca mund të shfaqet në mënyra të ndryshme në varësi të kontekstit dhe aftësive specifike. Për më tepër, ka shumë forma të inteligjencës përtej asaj të matur nga IQ tradicionale, të tilla si inteligjenca emocionale, sociale, artistike dhe praktike. Diversiteti i mendjeve njerëzore është ajo që e bën botën tonë një vend magjepsës plot me mundësi.
Truri i njerëzve inteligjentë
Truri i njerëzve inteligjentë është një temë me interes të madh për shkencëtarët që kërkojnë të kuptojnë bazën biologjike të inteligjencës. Ndërsa inteligjenca është një koncept kompleks që përfshin faktorë të shumtë, si trashëgimia, mjedisi dhe përvoja, ka disa karakteristika të trurit që janë të lidhur me inteligjencën. Një nga karakteristikat më të studiuara është dendësia e sinapseve, lidhjet ndërmjet neuroneve. Është zbuluar se njerëzit inteligjentë kanë një densitet më të madh të sinapseve, gjë që lejon komunikim më efikas midis rajoneve të ndryshme të trurit. Kjo mund të nxisë shpejtësi më të madhe të përpunimit të informacionit dhe integrim më të mirë të njohurive. Për më tepër, disa kërkime kanë treguar se njerëzit inteligjentë mund të kenë efikasitet më të madh në transmetimin e informacionit neuronal. Kjo do të thotë se ata mund të përpunojnë informacionin më shpejt dhe në mënyrë më efikase sesa njerëzit më pak inteligjentë.
Disa rajone specifike të trurit janë lidhur gjithashtu me inteligjencën. Për shembull, korteksi paraballor, i përfshirë në planifikim, vendimmarrje dhe kontroll kognitiv, shpesh është më i zhvilluar te njerëzit inteligjentë. Për më tepër, hipokampusi, i përfshirë në kujtesë, dhe amigdala, i përfshirë në përpunimin e emocioneve, mund të luajnë gjithashtu një rol në mbështetjen e inteligjencës. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se inteligjenca është një konstrukt kompleks dhe shumëdimensional dhe nuk mund të shpjegohet plotësisht vetëm nga karakteristikat e trurit. Ndërveprimi midis faktorëve gjenetikë, mjedisorë dhe eksperiencialë është vendimtar në zhvillimin e inteligjencës.
Karakteristikat e njerëzve me inteligjencë mbi mesataren
Disa vite më parë, besimi shkencor mbizotërues ishte se njeriu lindi me një numër fiks neuronesh (qelizash të trurit) dhe se me kalimin e moshës ai ishte i destinuar në mënyrë të pashmangshme të humbiste një pjesë të mirë të tyre. Sipas këtij këndvështrimi, një person ka lindur me një shkallë të caktuar inteligjence, (e cila për këtë arsye ishte e paracaktuar gjenetikisht), dhe nëse ai nuk e dëmtonte trurin e tij përmes abuzimit me alkoolin ose substancat e tjera të dëmshme, ai mund të shpresonte vetëm të plaket ndërsa duke minimizuar rënien e aftësive të tij mendore. Në vend të kësaj, u zbulua se inteligjenca mund të rritet (ose edhe të ulet) gjatë gjithë ekzistencës. Studimet dhe kërkimet mbi neuroplasticitetin e trurit kanë nxjerrë në pah se neuronet e reja mund të krijohen edhe në një moshë të vonë, duke dëshmuar se është e mundur të përmirësohet inteligjenca në çdo fazë të jetës sonë.
Kreativiteti
Një nga karakteristikat përcaktuese të njerëzve me inteligjencë mbi mesataren është kreativiteti. Këta njerëz shpesh janë të talentuar me një imagjinatë të gjallë dhe një aftësi për të menduar divergjent. Unë jam në gjendje të krijoj zgjidhje novatore për problemet dhe të gjej mënyra të reja për t’u përballur me sfidat. Krijimtaria e tyre mund të variojë nga disiplinat artistike deri te zbulimet novatore shkencore.
Kujtesa
Sa herë jeni akuzuar se keni harruar ditëlindjet, përvjetorët apo angazhimet e bëra; Sa herë është akuzuar mungesa e vëmendjes ndaj detajeve se jeni shumë e zënë duke menduar për gjërat tuaja? Kujdes: një kërkim mund të shënojë hakmarrjen tuaj sot. Siç u zbulua nga një studim nga Universiteti i Torontos, ai do të kishte nxjerrë në pah sesi njerëzit më harrues mund të ishin në të vërtetë… thjesht më inteligjentë. ” Studiuesit sugjeruan se […] një tru veçanërisht efikas mund të zgjedhë qëllimisht të harrojë një sërë detajesh nga e kaluara për t’u lënë vend atyre nga e tashmja, me qëllimin specifik për të marrë vendime të menjëhershme sa më mirë që të jetë e mundur”. Në thelb, një tru që bën pa disa informacione jo parësore, sipas studiuesve, mund të jetë “më i shpejtë”, duke punuar më mirë me përqendrim të plotë në gjërat më të rëndësishme.
Mësimi i shpejtë
Njerëzit inteligjentë kanë aftësinë për të asimiluar dhe kuptuar informacionin e ri shpejt dhe me efikasitet. Unë jam në gjendje të analizoj dhe sintetizoj koncepte komplekse, duke kapur lidhjet midis ideve të ndryshme. Kjo aftësi e shpejtë e të mësuarit i lejon ata të përshtaten shpejt me situatat e reja dhe të përballen me sfidat me kreativitet dhe fleksibilitet.
Të menduarit kritik dhe analitik
Mendimi kritik është një komponent thelbësor i inteligjencës mbi mesataren. Këta njerëz janë në gjendje të analizojnë informacionin në detaje, të njohin modelet, të vënë në dukje gabimet dhe të formulojnë argumente të arsyetuara mirë.
Ndjeshmëri ndaj emocioneve
Ndryshe nga mençuria konvencionale që njerëzit me inteligjencë më të lartë janë të shkëputur emocionalisht, ata shpesh tregojnë ndjeshmëri më të madhe ndaj emocioneve të të tjerëve dhe ndjeshmëri më të thellë. Kjo aftësi për të kuptuar dhe për t’u lidhur me të tjerët mund t’i bëjë ata udhëheqës dhe lehtësues të shkëlqyer të marrëdhënieve ndërpersonale.
Kuriozitet dhe etje për dije
Njerëzit me inteligjencë superiore shpesh nxiten nga një kuriozitet i lindur dhe një etje e pangopur për njohuri. Ata janë gjithmonë në kërkim të sfidave të reja dhe mundësive të të mësuarit, të motivuar nga zbulimi i horizonteve të reja dhe dëshira për të thelluar të kuptuarit e tyre për botën.
Kanë vetëkontroll të mirë
Ata që kanë vetëkontroll të mirë nuk dominohen nga kënaqësia e menjëhershme dhe dinë ta shtyjnë kënaqësinë. Studimi i botuar në revistën autoritative Psychological Science (Shamosh et al., 2008) lidhi aftësinë për të shtyrë kënaqësinë e menjëhershme për të marrë kënaqësi më të madhe në të ardhmen (vetëkontroll) me rezultate më të larta në testet e inteligjencës. Vetëkontrolli lidhet me korteksin paraballor anterior të trurit. Literatura shkencore është plot me prova që lidhin korteksin paraballor me aftësinë e arsyetimit, zgjidhjen e problemeve, kujtesën e punës, sjelljen e planifikuar dhe shumë aftësi të tjera njohëse të rendit më të lartë. Ndikimi i inteligjencës së lartë në jetë dhe shoqëri
Njerëzit me inteligjencë mbi mesataren mund të kenë një ndikim të rëndësishëm në shoqëri në shumë mënyra:
Inovacioni dhe përparimi shkencor: Mendjet jashtëzakonisht të ndritura janë shpesh në ballë të inovacionit shkencor dhe teknologjik, duke nxitur përparimin e njerëzimit në fusha kyçe si mjekësia, inxhinieria dhe kompjuteri.
Kontributi në art dhe kulturë: Artistët, shkrimtarët dhe muzikantët me inteligjencë superiore sjellin perspektiva të reja dhe ide novatore në botën e artit dhe kulturës, duke pasuruar përvojën tonë estetike dhe intelektuale.
Udhëheqja efektive: Të menduarit kritik dhe aftësitë për zgjidhjen e problemeve të njerëzve me inteligjencë superiore i bëjnë ata liderë efektivë, të aftë për të marrë vendime të menduara dhe për të trajtuar sfidat komplekse që karakterizojnë botën moderne.
Zgjidhja e problemeve globale: Mendjet e ndritura mund të luajnë një rol vendimtar në zgjidhjen e problemeve globale si ndryshimet klimatike, uria botërore dhe krizat humanitare duke ofruar zgjidhje novatore dhe të qëndrueshme.
Kontributet për shoqërinë: Njerëzit me inteligjencë më të lartë mund të ndikojnë pozitivisht në shoqëri përmes pjesëmarrjes së tyre aktive në vullnetarizëm, filantropi dhe promovim të përpjekjeve bamirëse.
Inteligjenca mbi mesataren është një atribut i jashtëzakonshëm që mund të shfaqet në shumë forma dhe kapacitete.
Kreativiteti, të menduarit kritik, memoria e jashtëzakonshme dhe ndjeshmëria janë vetëm disa nga karakteristikat që i dallojnë këto mendje të shkëlqyera. Megjithatë, është thelbësore të mbani mend se inteligjenca nuk është përcaktuesi i vetëm i suksesit dhe përmbushjes personale. Çdo individ ka talente dhe aftësi unike, dhe diversiteti i mendjeve është ajo që pasuron shoqërinë tonë. Promovimi i përfshirjes dhe inkurajimi i zbulimit dhe zhvillimit të talenteve te çdo individ është thelbësor për krijimin e një bote ku të gjithë mund të arrijnë potencialin e tyre të plotë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
