Po sikur t’ju thoja se nuk janë vetëm marrëdhëniet e dashurisë apo miqësisë ato që janë toksike, por edhe ato familjare? Nuk është çudi: atje në vendin ku duhet të mbretërojë dashuria e pakushtëzuar, shpesh ka pakënaqësi dhe dinamika të pasakta, të cilat më pas i mbajmë me vete gjatë gjithë jetës sonë. Fatkeqësisht, dalja nga një familje toksike nuk është e lehtë. Si fëmijë është e pamundur të kuptosh dhe ndryshosh këtë situatë të vështirë, por me kalimin e moshës është e mundur të ndalosh të gjitha këto sjellje të dëmshme.
Familja perfekte nuk ekziston!
Të gjitha familjet përballen me sfida dhe probleme të llojeve të ndryshme. Është mënyra se si trajtohen ato që përcakton ndikimin e tyre pozitiv ose negativ tek anëtarët e tyre, shpesh për pjesën tjetër të jetës së tyre. Por çfarë e karakterizon një familje jofunksionale?
Të kesh një marrëdhënie konfliktuale me familjen e origjinës është krejtësisht normale, sidomos gjatë adoleshencës. Pastaj bëhesh i rritur dhe ajo marrëdhënie jofunksionale me prindërit bëhet konstante. Ne lëvizim me mundim nëpër labirintin e jetës… çdo gjë bëhet më e vështirë: ndërveprimi me miqtë, krijimi i një marrëdhënieje sentimentale, krijimi i pavarësisë financiare… Sikur të ishim të detyruar të tërhiqnim pesha të padukshme të lidhura me krahët dhe këmbët tona pa mundur të shpëtojmë të saj. Kështu mund të përshkruhet barra dërrmuese emocionale që ndjen njeriu kur ndihet i burgosur në familjen e gabuar.
Duhet të ketë diçka në gjenet tona që na bën t’i duam prindërit tanë pa kushte. Është për atë program gjenetik të lidhjes që na shtyn të kërkojmë justifikime për ta! “Mami zemërohet me mua sepse është e lodhur…”. “Babai nuk është i durueshëm sepse nga ana tjetër babai i tij nuk ishte…”. Vetëm se asnjë fëmijë nuk duhet të paguajë për të. Të zhytur në iluzionin se prindërit tanë ishin thjesht tepër mbrojtës dhe se kjo ishte forma e vetme përmes së cilës u shfaq dashuria, ne jemi të ngadaltë të kuptojmë se ishte në të vërtetë një marrëdhënie toksike.
Familja është një nga skenarët tipikë ku lind dhe rritet drama e “marrëdhënieve toksike”.
Mund të ketë edhe ish-partnerë, sigurisht, por jo ish-nënë, ish-baba, ish-vëlla, ish-gjysh etj. Në thelb, ne mund t’i japim fund një lidhjeje në çift, por nuk mund të bëjmë të njëjtën gjë me të afërmit tanë. Familja na detyrohet dhe kjo do të thotë se, sado që nuk na pëlqen, duhet të përshtatemi. Ne shpesh jemi subjekt i rregullave brenda njësisë familjare që na bëjnë të ndihemi të mbytur. Për më tepër, sa më të rëndësishëm të jenë “të afërmit toksikë” në familje, aq më e vështirë do të jetë të dalim prej tyre dhe të mbrojmë të drejtat tona.
Sinjalet se jetoni në një familje toksike
Ndryshe nga marrëdhëniet e shëndetshme që ata mbështesin, marrëdhëniet toksike ju mbajnë të ankoruar në gjendjen tuaj, duke i prerë krahët e dëshirave dhe duke krijuar kushte të brendshme që ju pengojnë të arrini qëllimet tuaja. Për të qenë në gjendje të flitet për një “familje toksike”, duhet të jenë të pranishëm disa nga këta faktorë:
Sjellja gjykuese – Në një familje toksike, kritikat nuk janë konstruktive, por marrin formën e gjykimeve reale ndaj fëmijëve dhe zgjedhjeve të tyre, aq sa edhe në fëmijëri mund të ndihen të padashur, madje edhe të refuzuar.
Detyrimi – Nuk ka respekt për hapësirën jetësore të anëtarëve, prandaj dikush përfundon duke e shndërruar dinamikën e lirë afektive në dinamikë afektive shtrënguese. Anëtarët e familjes fitojnë qëndrime ekstreme të hiper-mbrojtjes ose agresionit, të cilat parandalojnë zhvillimin e ekuilibruar socio-afektiv
Punët e parakohshme – Një shembull tjetër i një familjeje toksike është ajo në të cilën fëmijëve, madje edhe shumë të vegjël, u lihen punët e shtëpisë, të tilla si kujdesi për vëllezërit e motrat më të vegjël, gatimi ose kërkimi që ata të ofrojnë të njëjtën mbështetje emocionale si një i rritur.
Mungesë komunikimi – Në familjen toksike, komunikimi mungon. Çdo anëtar është i pavarur dhe hapësirat e përbashkëta janë të përbashkëta. Njerëzit priren të jenë të vetë-mjaftueshëm, por u mungon një lidhje emocionale;
Distanca emocionale – Ka familje ku prindërit plotësojnë më së miri nevojat primare të fëmijëve të tyre. Asnjëherë nuk do t’i mungojë ushqimi, librat apo edhe pak nervozizëm, por, pavarësisht kësaj, marrëdhënia emocionale do të jetë e ftohtë. Nuk do të ketë përqafime, puthje apo gjeste dashurie, mbështetjeje apo mirëkuptimi. Në këtë mënyrë, fëmijët rriten pa një figurë të sigurt atashimi.
Konflikte të vazhdueshme – Në këto familje është mjaft e zakonshme mungesa e respektit apo edhe dhuna fizike apo verbale. Këto sjellje mund të ndodhin si midis prindërve, ashtu edhe midis babait ose nënës dhe fëmijës ose midis vëllezërve dhe motrave.
Shkëmbimi i roleve familjare – Në disa raste, prindërit sillen në një mënyrë më të papjekur dhe fëminore se fëmijët e tyre dhe janë këta të fundit ata që duhet të vendosin kufij për prindërit e tyre. Në raste të tjera mund të ndodhë që njëri nga fëmijët të bëjë aleancë me njërin prej prindërve dhe të përfundojë të sillet jo më si fëmijë, por si partneri i babait ose nënës (ajo që ne e quajmë trekëndësh).
Gjeneza e marrëdhënieve jofunksionale në familje
Nëse jetoni në një familje jofunksionale ku prindërit tuaj nuk janë shembulli më i madh pozitiv, bëjini vetes këtë pyetje: nga e mësuan prindërit e mi këtë sjellje? Zakonisht nga prindërit e tyre, por pak njerëz e lidhin stilin e tyre të prindërimit me çështjet e tyre emocionale.
Duke qenë se shumë prej nesh priren të përsërisin stilin e mësimdhënies që i është nënshtruar, historia përsëritet, por këtë herë viktima bëhet autori. Është një cikël në të cilin prindi vë në praktikë mënyrën e edukimit dhe të dashurisë që ishte ngulitur kur ajo ishte fëmijë. Në të vërtetë, është kurioze që shumë nga këta prindër pohojnë se fëmijët e tyre nuk duhet të kalojnë kurrë të njëjtat përvoja që kanë kaluar, por pa dashje përfundojnë duke adoptuar një repertor sjelljesh që i kanë urryer gjithmonë.
Ana e trishtuar?
Për fat të keq, fëmijët mësojnë të fajësojnë veten për të metat e prindërve të tyre dhe nuk do të zhvillojnë vetëvlerësimin e tyre si të rritur. Por lajmi i mirë është se nëse e kaluara nuk mund të ndryshohet, është e mundur të mësoni se si të ndërtoni të ardhmen tuaj të krijuar nga marrëdhënie të lumtura.
Si të shpëtojmë nga një anëtar toksik i familjes?
Pra, çfarë duhet të bëjmë kur një anëtar i familjes fjalë për fjalë po na shkatërron jetën me toksicitetin e tyre?
Shkruani një ditar – Kjo do t’ju ndihmojë të vini në kontakt të drejtpërdrejtë me emocionet tuaja; në këtë mënyrë do të mund të përpunoni atë që po ndodh në jetën tuaj. Pyete veten për zhgënjimet tuaja dhe ato të prindërve tuaj për të kuptuar burimin e konfliktit, në mënyrë që të arrini në rrënjën e problemit. Shkruani se si u përgjigjeni kërkesave të tyre dhe merrni parasysh të veproni ndryshe duke mësuar të mos përhapni toksicitetin.
Jini të vetëdijshëm. Është e vështirë, por mos e merrni gjithçka personalisht – Edhe pse është e vështirë, nuk mund ta marrësh personalisht sjelljen toksike. Janë ata, jo ju. Dije këtë! Anëtarët e një familjeje toksike ka të ngjarë të përpiqen të nënkuptojnë se ju keni bërë disi diçka të gabuar. Dhe për shkak se butoni “të ndjehen fajtorë” është mjaft i madh për shumë prej nesh, edhe nënkuptimi se mund të kemi bërë diçka të gabuar mund të dëmtojë besimin tonë dhe të shtrembërojë zgjidhjen tonë. Mos lejoni që kjo të ndodhë me ju.
Distancohuni – Ndonjëherë personi toksik rreth jush mund të mos jetë një person i keq në thelb, por sigurisht që nuk do të jetë personi i duhur për të kaluar kohë me ju çdo ditë. Mund të ndodhë që një anëtar i familjes të shqetësohet për ju, ndoshta ai ka qëllime të mira ndaj jush, por të rezultojë toksik për ju, nevojat e tij dhe mënyra e tij e ekzistencës në botë të komprometojnë ju dhe lumturinë tuaj.
Pra, bëhet e nevojshme të distancoheni prej saj për të gjetur hapësirën tuaj për të jetuar. Nuk mund ta shkatërrosh veten çdo ditë për hir të dikujt tjetër. Ju duhet ta bëni mirëqenien tuaj prioritet.
Jini të vendosur dhe përdorni fjalë magjike – Disa marrëdhënie familjare bazohen në lojërat e pushtetit. Ndoshta ajo që ju dëshironi nuk është fuqia, por liria e veprimit dhe e shprehjes pa askënd që t’jua vështirësojë jetën. Në këto situata duhet të pohoheni dhe të jeni të qartë dhe të vendosur kur themi “nuk mundem”, “nuk dua” apo “nuk jam dakord”. Është e rëndësishme të kesh vetëbesim, të veprosh me vendosmëri dhe të përdorësh fuqinë e vendimmarrjes.
Mos u lëkundni vetëm sepse janë të njohur – Të pretendosh se sjellja e tyre negative duket e mirë për ty nuk është e drejtë. Mos anashkaloni disa qëndrime që ju shqetësojnë. Mos u mashtroni. Lehtësia afatshkurtër është e barabartë me dhimbje afatgjatë në një situatë si kjo. Njerëzit toksikë nuk ndryshojnë nëse shpërblehen që nuk ndryshojnë. Nëse dikush në familjen tuaj nuk ka një qëndrim të besueshëm dhe respektues ndaj jush, është koha të flisni dhe të mbroni pozicionin tuaj.
Përfundime
Jo të gjitha lidhjet familjare bazohen në premisën e respektit, dashurisë dhe mbështetjes reciproke. Ndonjëherë, “familje” thjesht do të thotë që ju ndani të njëjtën linjë gjaku. Kjo është e gjitha. Disa anëtarë të familjes na ndihmojnë dhe disa na shkatërrojnë.
Sigurisht, sado “toksikë”, ata janë sërish prindërit e mi! Por duhet të kesh guximin për të lënë pas disa gjëra. Sidomos kur nuk dëgjohemi dhe kuptohemi sadopak. Kur fjalët dështojnë, veprimet dështojnë. Të mos telefononi dhe të mos takoheni më njëri-tjetrin për një muaj, një vit, ose sado kohë të zgjasë, është një vendim sa i vështirë aq edhe çlirues.
Ka disa hapa që mund të ndërmerrni për të marrë mbështetjen emocionale që ju nevojitet për të shëruar nga efektet negative të një familjeje jofunksionale. E para është sigurisht të punoni me veten tuaj: të dini se nuk është familja juaj ajo që ju përcakton si individ dhe se është e mundur të punoni për pasojat emocionale që ju ka lënë. Kjo është mënyra më e mirë për të filluar të përballeni me vështirësinë e rritjes në një bërthamë familjare toksike…
Zemrës duhet t’i jepet kohë për të pranuar atë që arsyeja tashmë e ka kapur me mençuri. Sepse nëse është e vërtetë që ne nuk zgjedhim familjen tonë të origjinës, ne megjithatë mund të zgjedhim se si ta ndërtojmë familjen tonë në mënyrë që të mos ripropozojmë një model toksik.
Burimi Psicoadvisor
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
