Kur fillon një lidhje dashurie, janë të gjitha trëndafila dhe lule, si çdo gjë e re, aty është entuziazmi i agimit. Ekziston dëshira për të zbuluar veten, për të ditur gjithçka dhe për t’u treguar për të. Ekziston një dëshirë për të prekur njëri-tjetrin, për t’u përzier derisa të ndani thellë. Gjërat fillojnë të ndryshojnë më vonë, pasi stuhia fillestare e neurotransmetuesve ulet. Marrëdhënia kalon në një fazë fillestare të ngërçit, përgjithësisht të qetë, dhe më pas, prej këtu, kriza. Kjo shumë e ëndërruar “dhe ata jetuan të lumtur përgjithmonë” duket një kimerë.
Në fazën e parë gabojmë duke ngatërruar “simptomat” e tërheqjes me magjinë e dashurisë. përfundojmë duke idealizuar partnerin dhe duke u lidhur me një person që ekziston vetëm në mendjen tonë. Më vonë do të kuptojmë se partneri i zgjedhur është larg perfektit dhe marrëdhënia është shumë e ndryshme nga ajo si e kishim ndërtuar mendërisht. Këtu, nëse nuk menaxhohet, faza e idealizimit ia lëshon vendin fazës së zhvlerësimit. Më lejoni t’ju them: Është një fazë toksike për të dy!
Në këtë fazë mbillen farat e mosmarrëveshjes, mosbesimit dhe distancës. Përfundojmë duke menduar, me të drejtë ose pa të drejtë, se “ai/ajo është një person i shkujdesur”, se ai nuk kujdeset për ne ashtu siç duhet, se nuk bën sa duhet, se nuk ia kthen, se pa marrë parasysh sa mundohemi, ai bën më pak. Në fillim të fjalisë, saktësova, të gjitha këto i mendojmë “drejtë apo gabimisht”, që do të thotë se ndonjëherë është e vërtetë që marrëdhënia është e pabalancuar, herë të tjera, megjithatë ky perceptim është efekt zhvlerësimi. Zhvlerësimi shkakton një shtrembërim të vërtetë. Në mënyrë të pandërgjegjshme, ne fajësojmë partnerin tonë për çdo pakënaqësi dhe mangësi.
Mendimet tona kanë ndikim te partneri
Mendimet tona kthehen në qëndrime, sjellje, fjalë dhe sjellje, të cilat herët a vonë do të shkatërrojnë marrëdhënien. Është thelbësore të jesh i vetëdijshëm se cilat mund të jenë mendime që vijnë nga një zhvlerësim i pandërgjegjshëm ose nga mangësi konkrete. Për të fituar këtë vetëdije, unë do të shpjegoj se si funksionon mendja e njeriut. Psikologu fitues i çmimit Nobel Kahneman ka theksuar se si mendja jonë funksionon në mënyrë të paarsyeshme për të marrë vendime që duket se kanë vetëm logjikë. Të gjithë ne jemi viktima të këtij lloji të “të menduarit të shpejtë” dhe biem në “gabime konjitive” të quajtura paragjykime, të cilat nëse nuk njihen, mund të shkatërrojnë marrëdhënien.
Përgjithësim dhe abstragim
Për shembull, nëse partneri juaj vonohet tre ose katër herë, me “përgjithësim” do të mendojmë se është vonuar dhe se është gjithmonë vonë; me “abstraksion” do të përfundojmë duke menduar se ai nuk interesohet për ne, se nëse do të kujdesej për ne, do të ishte përkushtuar të ishte i përpiktë të paktën! E gjithë kjo, për disa shumë pritje për disa takime. Nuk mund të mendojmë se ndoshta ka pasur ngjarje të papritura apo nëse është vonë, mund të ketë vështirësi organizative që nuk kanë të bëjnë me ju! Vetëm për rekord, fëmijët me ADHD të panjohur dhe të patrajtuar do të priren të vonohen për takime si të rritur dhe sigurisht jo sepse nuk kujdesen për gjërat e tyre!
Dhënia e tepërt e peshës ndaj mangësive
Një gabim tjetër që bëjmë të gjithë është që u japim më shumë peshë mangësive dhe më pak peshë arritjeve. Nëse ai/ajo ju telefonon, është një gjë normale, për të cilën nuk ndjeni asnjë mirënjohje. Por nëse në të njëjtin kontekst ai harron të të thërrasë… tragjedia. Edhe këtu me përgjithësim do të mendojmë se ai nuk e bën kurrë ose të paktën jo aq shpesh sa do të donim ne, dhe pastaj do të mendojmë abstraksion se nuk i intereson asgjë dhe se nuk meriton asgjë! Në çift, pakujdesia, harresa dhe keqkuptimet janë pjesë e lojës. Ne mësojmë të kuptojmë se ato nuk nënkuptojnë gjithçka.
Kritikat
“Ti nuk dëshiron të bësh asgjë!” ose “Ti nuk di të pohosh veten!” “Ti i le të gjithë të ecin mbi ty”… Duke qenë se ne priremi t’i japim më shumë peshë fushës së mangësive, në shumë çifte mungojnë komplimentet dhe kritikat janë të shumta. Shihni kalendarin. Çfarë dite është sot? A mund të zëvendësoni për vetëm 2 javë çdo kritikë që ju vjen në mendje me një mirësi apo një kompliment? Bëjeni këtë si ushtrim dhe shikoni se si do të ndryshojë sjellja e tij! Për shembull, “Unë e vlerësoj që më ndihmove me nënën time …” ose “wow, kur pastron kopshtin, gjithçka shkëlqen”, “është mirë të hani darkë së bashku”, “ju jeni shumë të mirë në punën tuaj, ata duhet t’ju vlerësojnë kaq shume”.
Vëmendjet
Xhelozia është një kurth. Fjalori e përkufizon atë si “ndjenjë torturuese e shkaktuar nga frika, dyshimi ose siguria e humbjes së personit të dashur nga duart e të tjerëve”. Problemi është se për disa njerëz, xhelozia shfaqet edhe kur tjetri i kushton vëmendje diçkaje tjetër. Jeni xheloze sepse e dëshironi gjithë vëmendjen për veten tuaj. Ky është një acarim i arsyetimit në fushën e mangësive. Kjo do të thotë, ju dëshironi 100% të vëmendjes! Kjo kategori përfshin njerëzit “të gjitha ose asgjë”, ata që përdorin fraza si “gjërat duhet të bëhen mirë, përndryshe është më mirë se të mos bësh”. Kjo qasje, e cila duket kaq vendimtare dhe e vendosur, në fakt zbulon njëfarë pasigurie. Një pasiguri që 100% e vëmendjes së partnerit duhet ta mbushë… por më besoni, nuk do ta mbushin kurrë edhe sikur të ishin në 110%!
Për të zgjidhur këtë “patate të nxehtë”, mund të bëni atë që në psikologji quhet vetëpërhapje, pra të punoni mbi identitetin tuaj, t’u lini vend gjërave që ju kënaqin dhe që nuk përfshijnë partnerin. Puna me veten është mënyra më efektive për të mbrojtur një marrëdhënie dashurie.
Dyshimet dhe konfirmimet
Për njerëzit më mosbesues, që kanë histori tradhtie pas tyre, xhelozia kthehet automatikisht në dyshim. Këtu mendimet fillojnë të përkëdhelin logjikë të tillë si “nëse është i shqetësuar sot, është se është në një lidhje tjetër!” ose “nëse është i largët sot, është se nuk më do”. Çdo gjë e vogël kthehet në provë të mungesës së dashurisë së partnerit. Vlerësimi i mendimeve alternative si “ai po e bën këtë sepse ka pasur një ditë të keqe” mund të jetë i dobishëm. Shkaqet që na trembin më shumë nuk janë më të mundshmet, është dhimbja jonë ajo që i bën ato reale.
Pritshmëritë e shkatërruara
Bomba më e rrezikshme është bomba “duhet”. Të gjithë kemi parasysh se si gjërat “duhet” të shkojnë, apo si “duhet” të bëhen. Po, por ajo që kemi në mendje është mënyra jonë e cila është ideale në botën tonë mendore. Secili ka botën e tij mendore dhe secili ka mënyrën e vet. Si çift, duhet të mësoni të pranoni “mënyrën” e njëri-tjetrit, të braktisni idenë e ngurtë se si “duhet” të shkojnë gjërat dhe të mirëpritni “si” ne arrijmë t’i bëjmë ata të punojnë me njëri-tjetrin.
Ndonjëherë, në mendimet tona magjike, “partneri duhet të njohë nevojat tona, t’i interpretojë ato dhe t’i kënaqë ato”. Në të vërtetë, nëse nuk ia shpjegoni me qetësi dhe siguroheni që nevoja të shfaqet si e tillë dhe jo si kërkesë, partnerit nuk do t’i vijë asgjë. Partneri nuk na lexon mendjen, nuk përdor logjikën tonë. Por ka fjalë, komunikimi është një mjet i mrekullueshëm për t’u përdorur. Të komunikosh do të thotë të bësh të njohur një ndjenjë, një lajm, do të thotë të bësh pjesën tjetër të saj. Nuk do të thotë të imponosh, të kërkosh apo të ngutësh. Realiteti është se kur përpiqemi t’i imponohemi tjetrit, ai do të bëjë hapa mbrapa, kur ne të jemi gati ta mirëpresim, ai do të bëjë hapa përpara dhe nga ana tjetër do të jetë gati të na mirëpresë dhe dëgjojë.
Gjithçka ose asgjë
Kurthi “të gjitha ose asgjë” i përmendur tashmë në paragrafin e xhelozisë mund të shfaqet në çdo kontekst relacional. Kështu, një debat duhet të përfundojë gjithmonë me ju (ose ai) gjithmonë duke thënë fjalën e fundit. “Duhet të kesh gjithmonë të drejtë!” Kur bëhet fjalë për argumente, askush nuk ka të drejtë 100%. Sherret dalin sepse nuk mund të gjendet një pikë e përbashkët, sepse të dy e ndjekin atë 100%, kur mund të zgjidheshin duke u takuar në gjysmë të rrugës. Të vendosësh për 50% mund të jetë një kompromis i madh… nëse nuk e vlerëson gotën tënde gjysmë bosh! Në luftën tuaj të radhës, befasoni të gjithë dhe në vend që t’i bëni presion, lutuni për qetësi. Kujtojini partnerit tuaj se jeni në anën e tij, se jeni afër dhe se po kërkoni vetëm një zgjidhje që funksionon për të dy. Kjo nuk është një luftë për pushtet apo një garë për të parë se kush e ka pak a shumë gabim. Të reduktosh gjithçka në këtë do të ishte të dënosh marrëdhënien me pakënaqësi të përjetshme.
* Anna De Simone, psikologe
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
