Anomalitë në rrjedhjen e gjakut në zona të caktuara të trurit mund të jenë në themel të zhvillimit të skizofrenisë. Ky është një shpjegim i ri për këtë sëmundje të rëndë mendore që ia vlen ta dish dhe ta marrësh në konsideratë.
Të jetosh me skizofreni është si të banosh në një botë paralele që shpesh është jashtëzakonisht kërcënuese dhe kaotike. Simptomat që shoqërohen me këtë sëmundje mendore serioze – dhe kronike – shpesh i pengojnë individët të përfundojnë studimet e tyre ose të mbajnë një punë, për të mos përmendur kompleksitetet që krijon në marrëdhëniet e tyre ndërpersonale.
Iluzionet, halucinacionet, psikoza, çrregullimet e të menduarit, shqetësimet emocionale, idetë vetëvrasëse…
Ne e dimë që afërsisht 1% e popullsisë vuan nga kjo pamje klinike dhe se, ndërsa antipsikotikët kanë përfitimet e tyre, është gjithashtu e nevojshme të kombinohet trajtimi me terapitë psikosociale. Megjithatë, ne ende nuk i kuptojmë plotësisht mekanizmat që qëndrojnë pas skizofrenisë.
Tradicionalisht, ndryshimet si në funksionin ashtu edhe në strukturën e trurit janë marrë gjithmonë në konsideratë. Për shembull, disa ndryshime në prodhimin e dopaminës merren në konsideratë. Megjithatë, vetëm pak javë më parë, një hulumtim nga Universiteti Federal i Rio de Janeiro paraqiti një tjetër teori interesante, një që ka të bëjë me vaskularizimin. Studimet kanë zbuluar se pacientët me skizofreni shfaqin enë gjaku më të ngushta në disa zona të trurit. Hipoteza se ndryshime të caktuara në enët e gjakut të trurit mund të jenë shkaku i disa çrregullimeve mendore është një hipotezë e njohur mirë.
Skizofrenia dhe çrregullimet vaskulare të trurit: një lidhje e mundshme shkakësore
Ideja se disa anomali në strukturat qelizore të trurit qëndrojnë në themel të skizofrenisë nuk është e re. Ne e dimë prej vitesh rëndësinë e formimit të duhur të neuroneve, sinapseve të tyre dhe proceseve të tyre dendritike për funksionimin optimal të proceseve të panumërta psikologjike.
Truri është si një gur i çmuar që, që nga lindja, duhet të lëmohet dhe të skalitet siç duhet për të siguruar funksionimin e tij të saktë. Për më tepër, ndërsa formimi i duhur i neuroneve tona është thelbësor, vaskularizimi i tyre – domethënë zhvillimi i saktë i enëve të gjakut në indet e trurit – është edhe më i rëndësishëm .Për shembull, funksionimi efektiv i korteksit cerebral kërkon strukturën e saktë të rrjeteve nervore dhe vaskulare. Aq shumë sa çdo ndryshim mund të kontribuojë në zhvillimin e problemeve të shumta të shëndetit mendor. Kjo shpjegon lidhjen midis skizofrenisë dhe çrregullimeve vaskulare, një faktor që tani e kuptojmë shumë më mirë. Zhvillimi i skizofrenisë mund të jetë për shkak të ndryshimeve në astrocite, një lloj qelize nervore thelbësore për funksionimin dhe formimin e duhur të trurit tonë.
Astrocitet, shkaktarë të mundshëm të skizofrenisë
Studimi i kryer në Universitetin e Rio de Janeiro-s dhe i botuar së fundmi në revistën shkencore Molecular Psychiatry është një hap tjetër drejt kuptimit të bazës neurobiologjike të kësaj sëmundjeje të rëndë mendore. Origjina e skizofrenisë mund të qëndrojë te astrocitet, një lloj qelize gliale. Këto struktura të vogla i mbajnë qelizat nervore në vend dhe nxisin zhvillimin e tyre të duhur. Roli i tyre në tru është i madh dhe deri vonë, ato ishin anashkaluar plotësisht në neuroshkencë. Megjithatë, tani ato njihen si “ndërtuesit e autostradave nervore”.
Ato janë thelbësore si mbështetje metabolike për neuronet.
Ato janë të domosdoshme në proceset e rigjenerimit të trurit.
Ato nxisin formimin e barrierës hemato-tru.
Ato ndërtojnë rrugët për transmetimin e informacionit në tru.
Astrocitet janë njësi thelbësore neurovaskulare që lidhin neuronet me qarkullimin lokal të gjakut, duke u siguruar atyre mbështetjen e nevojshme metabolike. Një veçori e habitshme është vërejtur tek njerëzit me skizofreni. Pacientët me këtë çrregullim mendor kanë astrocite jofunksionale që zvogëlojnë rrjedhën metabolike në rajone të ndryshme të trurit. Ky vaskularizim i dëmtuar prish procese të panumërta themelore mendore.
Inflamacioni qelizor dhe patogjeneza e skizofrenisë
Skizofrenia dhe çrregullimet vaskulare të trurit janë të lidhura drejtpërdrejt, duke e origjinën te astrocitet. Megjithatë, pyetja tjetër që mund të bëjmë është: pse ndryshohen këta “ndërtues të shtigjeve nervore”? Studiuesit që qëndrojnë pas këtij studimi kanë identifikuar disa shpjegime të mundshme.
Astrocitet e njerëzve me skizofreni treguan citokina inflamatore dhe mosfunksionime të ndryshme të proteinave. Këta elementë inflamatorë duket se ndikojnë në vaskularizimin cerebral, duke e zvogëluar atë dhe duke e bërë atë patologjik.
Astrocitet luajnë gjithashtu një rol vendimtar në përgjigjen imune. Ndryshimet në këto qeliza lidhen me vaskularizimin e papjekur, i cili ndikon ndjeshëm në korteksin cerebral.
Faza e zhvillimit të trurit të fetusit tek njerëzit
Anomalitë e qelizave gliale shfaqen në shumë sëmundje neurologjike. Për më tepër, megjithëse shumë prej tyre manifestohen në moshë madhore, zhvillimi i tyre fillon në një moshë shumë të hershme.
A do të hartohen trajtime të reja për të ardhmen?
Skizofrenia zakonisht manifestohet në moshë të re, midis moshës 21 dhe 30 vjeç. Megjithatë, ndryshimet në astrocite, ose qelizat gliale, janë tashmë të pranishme gjatë zhvillimit neurologjik të fetusit. Këto mosfunksionime në vaskularizimin cerebral çojnë gradualisht në maturimin e një truri me anomali që, në planin afatgjatë, do të jenë baza e sëmundjeve neurologjike siç është skizofrenia.
Ne po përballemi me një shkaktar gjenetik që do të orkestronte këtë lidhje midis skizofrenisë dhe anomalive vaskulare në tru. Ky keqformim i hershëm i qarkut të trurit ka pasoja serioze në të ardhmen. Cilat janë pra perspektivat për të pasur një trajtim efektiv për këtë gjendje në të ardhmen?
Aktualisht, nuk ka trajtime ose masa parandaluese efektive për skizofreninë. Ajo do të mbetet një sëmundje kronike, megjithëse medikamentet e trajtimit padyshim do të përmirësohen. Megjithatë, kjo nxjerr në pah nevojën për të përqendruar kërkime të rëndësishme në nivelin neurologjik , në origjinën që shkakton një nga sëmundjet më serioze dhe shkatërruese që na prekin.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
