Përgatiti Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
Steven Pinker është një nga psikologët më të famshëm të kohëve moderne në fushën e psikologjisë njohëse, me një punë po aq të rëndësishme në fushën e gjuhësisë.
Ai lindi në 1954 në Kanada, ku jetoi pjesën më të madhe të jetës së tij. Ai studioi psikologji njohëse në Universitetin McGill në Montreal dhe më pas bëri doktoraturën e tij në psikologji eksperimentale në Universitetin Harvard në Shtetet e Bashkuara. Ai gjithashtu punoi si asistent profesor në universitetet e Harvardit dhe Stanford, dhe përfshirja e tij në Departamentin e Shkencave Kognitive dhe Mendore në MIT ishte veçanërisht e rëndësishme. Ai më vonë u kthye në Harvard si profesor këtë herë.
Pinker është më i njohur për kontributin e tij në fushën e gjuhës dhe mendjes. Disertacioni i tij i doktoratës dhe shumica e kërkimeve të tij u përqendruan në aftësinë vizuale-njohëse, domethënë aftësinë për të imagjinuar format, për të njohur persona dhe objekte dhe për të drejtuar vëmendjen në fushën vizuale. Sidoqoftë, tema që fitoi plotësisht interesin e tij ishte zhvillimi gjuhësor i fëmijëve.
Më konkretisht, duke vëzhguar sjelljen gjuhësore të fëmijëve, ai u nxit të miratojë pikëpamjen e gjuhëtarit të famshëm Noam Chomsky mbi prirjen e lindur njerëzore për të kuptuar gjuhën. Ai madje e zgjeroi teorinë e mësipërme më tej në librin e tij të mirënjohur “Instinkti i gjuhës” (1994), duke argumentuar se kjo aftësi lind si një përshtatje evolucionare.
Ai shtoi se gjuha sipas tij është unike për njerëzit dhe se ajo evoluoi për të zgjidhur problemet e komunikimit midis gjuetarëve. Me pak fjalë, është një instinkt, si dhe sjellje specifike adaptive në specie të tjera.
Veçanërisht i rëndësishëm ishte kontributi i tij në fushën e gjuhësisë, por edhe në psikologjinë njohëse me librin e tij të ardhshëm “Si funksionon mendja” (1997). Në këtë libër ai mbrojti idenë e përshtatjes evolucionare të përmendur më lart, duke e përgjithësuar atë në mënyrë të barabartë përtej fushës së gjuhës, në proceset komplekse të mendjes, të tilla si humori, logjika dhe emocioni.
Ai e bëri këtë duke prezantuar një metodë shkencore, të cilën e quajti “inxhinieri e kundërt”. Kjo metodë përfshinte analizën e sjelljes njerëzore, në një përpjekje për të kuptuar zhvillimin e mendjes përmes procesit të evolucionit. Kështu atij iu dha mundësia për të interpretuar fenomene të ndryshme njohëse si ato të mësipërmet, ndërsa vlen të përmendet se arritja e tij kontribuoi në fitimin e Çmimit Pulitzer.
Kjo u pasua nga shkrimi i shumë librave të tjerë të Pinker, disa prej të cilëve janë “Words and Rules: the Ingredient sof Language” (1999), “The Blank Slate” (2002) dhe “The Stuff of Thought” (2007).
Megjithëse puna e tij, u prit me entuziazëm nga shumë njerëz, shkaktoi polemika në mesin e komunitetit shkencor. Qasja e tij rreptësisht biologjike ndaj mendjes u konsiderua çnjerëzore nga një perspektivë fetare dhe filozofike.
Në të njëjtën kohë, shumë nga kolegët e tij konsideruan se të dhënat mbi zgjedhjen natyrale të qasjes evolucionare ishin ende të pamjaftueshme për të mbështetur hipotezat e tij dhe se ndikimet e tjera të mundshme luajtën një rol në zhvillimin e mendjes.
Me gjithë polemikat e shkaktuara nga pikëpamjet e tij, Pinker pa dyshim kishte një ndikim të rëndësishëm në fushën e psikologjisë njohëse dhe gjuhësisë. Prandaj, nuk është për t’u habitur që ai u shpërblye dy herë për kërkimin e tij nga Shoqata Psikologjike Amerikane, por edhe përfshirja e tij në 100 shkencëtarët më me ndikim në botë.
Bibliografi:
Steven Pinker
Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Steven-Pinker
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
