Stresi është një reagim natyror psikofiziologjik ndaj kërkesave të vështira mjedisore. Psikologjia e quan atë një proces që përfshin jo vetëm stimuluesin (ngjarjen stresuese), por mbi të gjitha, mënyrën se si ne e vlerësojmë atë stimulues dhe reagojmë ndaj tij.
Autorë themelorë në këtë fushë, si Richard Lazarus dhe Susan Folkman, e përkufizuan menaxhimin e stresit si “përballim” dhe e ndanë në dy kategori kryesore: Përballimi i fokusuar te Problemi dhe Përballimi i fokusuar te Emocioni.
Të gjitha strategjitë e suksesshme psiko-emocionale bien brenda këtyre dy kornizave, duke ndihmuar individin të rifitojë ndjenjën e kontrollit dhe mirëqenies.
Përballimi i Fokusuar te Problemi
Kjo strategji synon të ndryshojë ose të eliminojë burimin e stresit. Ajo është më efektive kur individi beson se ka kontroll mbi situatën (Lazarus & Folkman, 1984).
1.Krijimi i kufijve dhe planifikimi aktiv
Kur stresi vjen nga një ngarkesë e madhe pune, financiare ose relacionale, përgjigja më e mirë psikologjike është organizimi.
Aplikimi: Praktikoni aftësitë e menaxhimit të kohës (Macan et al., 1990). Përcaktoni çfarë mund të kontrolloni dhe çfarë duhet të lini pas dore. Kjo përfshin të thënit “Jo” ndaj kërkesave shtesë dhe të kërkuarit ndihmë, duke hequr dorë nga perfeksionizmi, një kurth shpesh i lidhur me stresin kronik.
2.Rishikimi konjitiv
Shpesh, nuk është vetë ngjarja që na streson, por mënyra se si ne mendojmë për të.
Terapia Konjitive-Bihejviorale (TKB) e themeluar nga Aaron Beck, thekson nevojën për të sfiduar mendimet negative jorealiste ose katastrofike.
Aplikimi: Përpiquni të shikoni sfidat si mundësi për rritje personale, në vend të kërcënimeve totale. Pyesni veten: “Cila është prova për këtë mendim?” dhe “Cili është skenari më i mundshëm, jo më i keqi?”. Ky proces lejon largimin e vetes nga “tuneli i vizionit” që shkakton stresi.
Përballimi i fokusuar te emocioni
Kjo strategji synon të zvogëlojë ndjesitë negative të shkaktuara nga stresi, kur situata nuk mund të ndryshohet menjëherë (p.sh., humbja e një personi, sëmundja kronike, apo fatkeqësitë).
3.Aplikimi i trupit-mendjes
Teknikat që përfshijnë lidhjen trup-mendje janë provuar se qetësojnë sistemin nervor parasimpatik, duke e ndërprerë reagimin e lufto-ik.
Aplikimi: Frymëmarrja e thellë. Stimulon drejtpërdrejt sistemin parasimpatik, duke reduktuar ankthin dhe rrahjet e zemrës (Zaccaro et al., 2018).
Ushtrimi Fizik. Çliron endorfinë (hormone të mirëqenies) dhe shërben si një shpërqendrim i vlefshëm nga shqetësimet. Kjo strategji mbështetet nga Shoqata Amerikane e Psikologjisë (APA).
Relaksimi progresiv i muskujve. Një teknikë ku tendosen dhe relaksohen gradualisht grupet e ndryshme të muskujve (Conrad & Roth, 2007).
4.Vetëdija dhe qëndrimi në të tashmen
Praktika e Vëmendjes së Plotë, e popullarizuar nga punimet e Jon Kabat-Zinn, përfshin vëzhgimin e mendimeve dhe emocioneve pa i gjykuar.
Aplikimi: Meditimi i vëmendjes së plotë redukton stresin dhe ankthin duke rritur metakonjicionin – aftësinë për të parë mendimet tona si “vetëm mendime” dhe jo si realitet objektiv (Khoury et al., 2015).
5.Kërkimi i mbështetjes sociale dhe shprehja emocionale
Në situata stresuese, lidhjet tona bëhen mburoja më e rëndësishme.
Aplikimi: Mbështetja Sociale (Taylor, 2011) vepron si një tampon kundër ndikimit negativ të stresit. Bisedoni me një mik të besuar ose një terapist. Gjithashtu, shkrimi i mendimeve dhe emocioneve (Journaling) është një formë e shprehjes katartike që ndihmon në reduktimin e stresit dhe ankthit (Pennebaker, 1995; Smyth, 1998).
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
