Ndjesia e nuhatjes së njerëzve mund të zbehet gradualisht, sipas një studimi që ka zbuluar se njerëzit kanë versione të ndryshme të dy receptorëve të aromës për myshkun dhe aromën e trupit. Receptorët e nuhatjes zbulojnë kimikatet e ajrit që përhapen në hundët tona, por receptorët e nuhatjes ndryshojnë jashtëzakonisht nga një person në tjetrin.
Çdo dy njerëz, do të kenë dallime funksionale në mbi 30% të gjeneve të receptorit të tyre aromatik, zbuloi një studim i vitit 2013. Kjo shpjegon pse disa njerëzve mund t’u duken disa aroma të athëta ose të këndshme dhe personi tjetër as që mund t’i dallojë. Në këtë studim të ri, Bingjie Li i Institutit të Ushqyerjes dhe Shëndetit në Shangai dhe kolegët e tij kërkuan 1000 kinezë dhe 364 njerëz etnikisht të ndryshëm nga Nju Jorku të merrnin një erë prej 10 aromash, duke përfshirë dy aroma që njerëzit shpesh i perceptojnë ndryshe ose aspak: një myshk sintetik i quajtur Galaxolide dhe një molekulë kyçe e lidhur me erën e trupit nga nënsqetullat e njeriut.
Ajo që ata gjetën mbështet një hipotezë të gjatë se ndjenja e nuhatjes njerëzore mund të jetë degraduar me kalimin e kohës për shkak të ndryshimeve në gjenet që kodojnë receptorët tanë të nuhatjes. Megjithatë, jo të gjithë pajtohen me këtë hipotezë. Pjesëmarrësit vlerësuan intensitetin dhe këndshmërinë e aromave në një shkallë prej 100 pikësh dhe studiuesit panë variacionet gjenetike në gjenet e tyre të nuhatjes, duke shpresuar të gjenin ndryshime të lidhura me mënyrën se si njerëzit i perceptojnë aromat.
“Krahasimi i kësaj ndryshueshmërie perceptuese me ndryshueshmërinë gjenetike na lejon të identifikojmë rolin e receptorëve të aromës”, shkruajnë Li dhe kolegët. Ekipi identifikoi dy receptorë të rinj të nuhatjes: njëri që ndjen Galaxolidin – një erë ‘e pastër’, e ëmbël dhe pluhur që përdoret në shumë aroma – dhe një tjetër që zbulon kimikatin e quajtur 3M2H, një nga rreth 120 përbërësit që përfshijnë erën e trupit të njeriut. Mutacionet në gjenet që kodojnë këta receptorë ndikuan nëse njerëzit i perceptonin aromat si më të forta ose më pak intensive, por gjenetika shpjegon vetëm një pjesë të vogël të ndryshimit.
Të intriguar, Li dhe kolegët ekzaminuan këto dy ndryshime gjenetike të sapogjetura dhe 27 mutacione të tjera të njohura të lidhura me erën, duke krahasuar moshën evolucionare kur secili mutacion rrëshqiti në gjenomin tonë dhe nëse ndryshimet mendohej se i bënin receptorët e nuhatjes njerëzore më pak ose më të ndjeshëm ndaj aromave.
“Duke përmbledhur të gjitha variacionet gjenetike të publikuara që lidhen me perceptimin e aromës, ne zbuluam se individët me versione stërgjyshore të receptorëve priren të vlerësojnë erën përkatëse si më intensive”, shkruajnë autorët, duke shtuar se këto prova sugjerojnë se ndjenja e nuhatjes së njerëzve është zbehur me kalimin e kohës.
“Ndërsa ky studim nuk u krijua për të adresuar drejtpërdrejt këtë hipotezë dhe mund të vuajë nga paragjykimet e përzgjedhjes, këto të dhëna mbështesin hipotezën se repertori i gjeneve të nuhatjes së primatit është degjeneruar me kalimin e kohës”, shkruajnë ata.
Kjo ide nuk është asgjë e re: ekziston një teori e gjatë – megjithëse disa e quajnë mit – që njerëzit humbën shqisën e nuhatjes pasi shikimi u bë shqisa jonë dominuese. Fuqizimi i kësaj teorie është fakti se njerëzit dhe primatët e tjerë kanë më pak gjene nuhatëse sesa gjitarët që ndjekin hundën e tyre si minjtë dhe rreth gjysma e gjeneve të nuhatjes që ne kemi nuk funksionojnë më.
Sidoqoftë, sugjerimi se shqisa e nuhatjes së njerëzve po zbehet ngadalë me kalimin e kohës është kontestuar ashpër, kështu që le t’i hedhim një vështrim. Studimet e testit të nuhatjes sugjerojnë se edhe me më pak gjene nuhatëse se kafshët e tjera, aftësia e njerëzve për të dalluar erërat i tejkalon pritshmëritë tona dhe edhe kafshët e tjera, në varësi të aromës.
“Ashtu si gjitarët e tjerë, njerëzit mund të dallojnë midis një numri të jashtëzakonshëm aromash dhe madje mund të ndjekin shtigjet e aromës së jashtme”, shkroi neuroshkencëtari John McGann nga Universiteti Rutgers në 2017.
Ajo që ka rëndësi, tha McGann është numri i gjeneve që kodojnë receptorët e nuhatjes apo edhe sa neurone kanë njerëzit në llambën e nuhatjes, e cila qëndron mbi zgavrën e hundës dhe përpunon informacionin rreth aromave, por se si ato punojnë për të ndjerë erën. E jona duket se po ecën mirë. Gjithashtu turbullon të kuptuarit tonë është paragjykimi i studimeve të kryera deri më sot, diçka që studimi i fundit u përpoq ta trajtonte.
“Studimi tipik [për nuhatje] fokusohet te pjesëmarrësit perëndimorë, të cilët jetojnë në një kulturë ku nuhatja nuk është veçanërisht e përpunuar”, tha psikologia Asifa Majid nga Universiteti Radboud.
“Por njerëzit në pjesë të tjera të botës janë më të mirë në zbulimin, diskriminimin dhe emërtimin e aromave”, si populli Jahai i Malajzisë, tha Majid. Ndoshta shumica prej nesh janë thjesht jashtë praktikës.
Studimi është publikuar në PLOS Genetics.
Burimi / https://www.sciencealert.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
