Sipas një studimi mendja ka një mënyrë për të vepruar dhe menduar sipas kohës së vitit. Funksionimi i trurit në verë nuk është i njëjtë si në dimër, pranverë apo vjeshtë. Disa zona ndryshojnë në bazë të temperaturës ose fenomeneve të motit.
Hulumtimi u bazua në të dhënat e mbledhura nga një neuroshkencëtar në Universitetin Belg të Liège. Një grup vullnetarësh iu nënshtruan një skanimi të trurit ndërsa zgjidhnin teste të ndryshme të kujtesës dhe vëmendjes.
Ushtrimi u përsërit në stinët e tjera dhe në mënyrë që faktorë të tjerë të mos ndikonin tek ata, si orët e gjumit apo lloji i dietës, ata duhej të qëndronin në mjediset e laboratorit për 4 ditë. Kjo procedurë na jep një ide të seriozitetit të studimit dhe interesit të kërkuesve në përpjekjen për të izoluar efektin e ndryshores që donin të analizonin: kohën e vitit.
Edhe pse rezultatet e testeve nuk ndryshonin midis stacioneve, ata zbuluan se aktiviteti në disa zona të trurit po. Ata që janë përgjegjës për zgjidhjen e disa detyrave.
Për shembull, nëse ishte verë, në pjesën e trurit tonë kishte një maksimum aktiviteti më të lartë që është përgjegjës për rregullimin e vëmendjes. Në vjeshtë, aktivizimi më i madh ndodhi në qarqet e trurit që lidhen me kujtesën.
Shkencëtarët donin të dinin nëse këto ndryshime në modelet e trurit ishin të lidhura me hormonet (për shembull, melatonina që rregullon gjumin), orët e pushimit ose vigjilencën. Por asnjëra nga këto nuk ndodhi. As për shkak të ndërprerjes endokrine.
Pse truri punon ndryshe në çdo stinë?
Studimet treguan se klima, temperatura ose koha e vitit kushtëzojnë funksionimin e trurit tonë. Të gjitha këto fenomene rregullojnë aktivitetin e trurit por ka një që është më e rëndësishmja: gjatësia e ditës dhe sasia e dritës së marrë.
Domethënë, në verë mund të kemi më shumë aktivizuar zonën e vëmendjes të mbështetur nga fakti “i thjeshtë” se dielli është me ne një numër më i madh orësh krahasuar me dimrin.
Mund të nxjerrim në pah edhe shkaqe të tjera të ndryshimeve në nivelin mendor: temperaturën, ndërveprimin social, lagështinë dhe aktivitetin fizik. Sigurisht, çdo gjë është e lidhur me kohët e vitit. Kur është ftohtë ne zakonisht nuk mblidhemi së bashku me të dashurit tanë, kur bie shi nuk dalim për të bërë ushtrime, kur temperaturat janë të larta kalojmë më shumë kohë jashtë, etj.
Pra, truri ynë punon në mënyra të ndryshme në varësi të stinës dhe e bën këtë për t’u përshtatur me mjedisin që na rrethon dhe karakteristikat e tij, duke përfshirë motin. Kjo do të thotë se mendja bën çmos për ta bërë performancën tonë optimale, pavarësisht se në çfarë kohe jemi.
Pse truri punon në këtë mënyrë?
Evolucioni mendor nuk i ka ende të gjitha përgjigjet e pyetjeve që shkenca i bën vetes. Nëse mendojmë për atë që ndodhi në të kaluarën për të kuptuar mënyrën se si funksionon truri sot, mund, për shembull, të analizojmë aktivitetet njerëzore në lidhje me ndryshimet sezonale.
Paraardhësit tanë të largët ishin më të varur nga klima sesa ne. Duke mos pasur teknologjinë apo mjetet për të përballuar kushtet klimatike, strategjitë që duhej të përdornin për të plotësuar nevojat e tyre ndryshonin më shumë. Me fjalë të tjera, ata duhej të kompensonin mungesën e teknologjisë me aftësinë e tyre për t’u përshtatur me variacionin e mjedisit.
Ndoshta për këtë arsye truri është “programuar” për të punuar më pak në dimër, pasi para se burimet në këtë sezon të ishin më të vogla dhe njerëzit kalonin më shumë kohë së bashku, duke komunikuar dhe duke u mbuluar. Në këtë rast, roli i kujtesës dhe tregimeve të mira ishte themelor.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
