Çështja nëse suksesi është një aspiratë personale apo presion social ka qenë objekt reflektimi për një kohë të gjatë. Psikologë, filozofë dhe sociologë i janë përkushtuar detyrës për të zbardhur çështjen dhe për të sqaruar disa dyshime. Në këtë proces, ka nga ata që mbrojnë se suksesi është një aspiratë personale që vjen nga vlerat, besimet dhe motivimet e brendshme të çdo personi. Nga ana tjetër, disa argumentojnë se ajo rezulton nga presioni social i shoqëruar me pritshmëritë dhe dinamikën sociokulturore.
Ky artikull analizon të dyja pozicionet përmes bazave teorike që i mbështesin ato. Vazhdoni të lexoni për të zbuluar nëse suksesi është një dëshirë individuale apo një presion që ju shtyn të keni sukses në jetë.
Suksesi është një ide e shumëanshme që ndryshon nga personi në person. Dhe megjithëse është kompleks për t’u përcaktuar, ai mund të kuptohet si arritja e një objektivi ose qëllimi të dëshiruar. Në këtë kuptim, është faza e fundit e një procesi të vazhdueshëm.
Tani, a është suksesi produkt i aspiratës personale apo presionit social? A lind nga vlerat, besimet dhe motivimet e brendshme apo nga dinamikat sociale, kulturore dhe komunitare? Le të shqyrtojmë themelin e të dy dimensioneve.
Suksesi si një aspiratë personale
Ideja e suksesit si një aspiratë thekson se individi ka fuqinë të vendosë qëllimet e veta dhe të përpiqet t’i arrijë ato. Pra, vjen nga dëshirat, motivimet, nevojat, besimet dhe vlerat që përcaktojnë një person. Rrjedhimisht, secili ndërton idealin e tij të suksesit. Për disa, mund të jetë një karrierë ose famë e suksesshme. Për të tjerët, duke pasur stabilitet ekonomik ose pasuri. E gjitha varet nga aspirata e personit. Më tej, disa qasje që mbështesin këtë nocion janë të detajuara.
1.Teoria e Maslow-it për Motivimin Njerëzor
Në një artikull të botuar në revistën Psychological Review , Abraham Maslow deklaroi se ekzistojnë pesë kategori të nevojave themelore që motivojnë : fiziologjike, siguria, dashuria, vlerësimi dhe vetëaktualizimi. Të gjitha përbëjnë një hierarki ku ato më të ulëtat duhet të kënaqen përpara se të kalojnë në ato më të lartat. Nevojat fiziologjike dhe ato të sigurisë janë më elementare, ndërsa vetëaktualizimi është më i larti.
Nga ky këndvështrim, suksesi si aspiratë është një nevojë për vetërealizim. Ai është e lidhur me zhvillimin e potencialit njerëzor, rritjen dhe kënaqësinë. Kështu, e gjithë dëshira për të qenë i suksesshëm buron nga dëshira për t’u vetë-realizuar.
2.Teoria e Vetëvendosjes nga Edward Deci dhe Richard Ryan
Teoria e Vetëvendosjes, e rishikuar në Enciklopedinë Ndërkombëtare të Shkencave Sociale dhe të Sjelljes, thotë se ekzistojnë tre nevoja themelore psikologjike: kompetenca, autonomia dhe ndërlidhja. Furnizimi me to është vendimtar për funksionimin dhe mirëqenien.
“Kënaqja e këtyre nevojave themelore promovon tipare motivuese optimale dhe gjendje të motivimit autonom dhe aspiratave të brendshme, të cilat lehtësojnë shëndetin psikologjik dhe angazhimin efektiv me botën.” -Deci dhe Ryan-
Sipas kësaj qasjeje, suksesi vjen nga qetësimi i nevojave të brendshme, jo nga përshtatja me pritshmëritë kulturore. Meqenëse po shkojmë drejt rritjes, suksesi varet nga kjo. Në këtë mënyrë, suksesi buron nga një aspiratë personale.
3.Teoria e arritjeve të David McClelland
Kjo teori është frymëzuar nga Maslow dhe pohon se ne jemi të shtyrë nga tre nevoja themelore: arritja, përkatësia dhe fuqia. Në këtë kontekst, suksesi arrihet duke i kënaqur të gjitha, veçanërisht arritjet.
Sipas një studimi të botuar në INFAD Journal of Psychology, ishte David McClelland ai që e lidhi motivimin e arritjeve me impulsin për të dalluar veten, për të përmbushur qëllimet dhe për t’u përpjekur për të qenë i suksesshëm. Baza është “të bësh diçka më mirë” dhe nënkupton të vepruarit në mënyrë korrekte për kënaqësinë e performancës së mirë.
Në librin e tij, Një Studim i Motivimit Njerëzor , McClelland vëren se subjektet që kanë një nevojë më të lartë për arritje theksojnë performancën e tyre në detyrat me vështirësi mesatare. Përveç kësaj, ata marrin përgjegjësi për performancën e tyre dhe kërkojnë reagime për rolin e tyre. Ata gjithashtu provojnë mënyra të reja për të bërë gjëra.
Kjo është se si teoritë e Maslow, Deci dhe Ryan, dhe McClelland mbështesin idenë se suksesi është një aspiratë personale që është produkt i nevojave të brendshme. Vetëaktualizimi, kompetenca, autonomia dhe arritja janë çelësat për ta motivuar atë.
Suksesi si presion social
Shoqëritë, kulturat dhe komunitetet kufizojnë standardet e suksesit që i përcaktojnë ato. Kjo krijon presion mbi njerëzit që të përputhen me këto pritshmëri dhe të konsiderohen anëtarë të grupit.
Një shoqëri mund të vlerësojë, për shembull, arritjen e pasurisë, njohjes dhe luksit si sinonim të suksesit në jetë. Në këto kushte, subjektet do të jenë nën presion për të pasur një karrierë të suksesshme profesionale dhe për të fituar shumë para. Disa teori që mbështesin këtë koncept janë si më poshtë.
1.Teoria e ndikimit social
Raportet shkencore tregojnë se ndikimi social i shtyn njerëzit të veprojnë në koherencë me besimet dhe pritshmëritë e grupit ose të tjerëve. Në këtë mënyrë, ata përfundojnë duke bërë atë që bën shumica, edhe nëse nuk janë dakord me atë që është krijuar.
Në librin e tyre Psikologjia Sociale, Morales, Gaviria, Moya dhe Cuadrado deklarojnë se “proceset e ndikimit social gjithashtu theksojnë dhe rrisin efektet e tyre si forma të presionit brenda grupit, që synojnë të nxisin identifikimin, kohezionin dhe pranimin e vendimeve në grup”. Kështu, çdo person shtyhet të jetë në përputhje me standardet e grupit në fjalë.
Pra, dëshira për të pasur sukses, shfaqet si pasojë e ndikimit të të tjerëve (shoqërisë) në këtë temë. Për shembull, nëse të gjithë e kërkojnë atë në rritjen ekonomike, individi do të ndihet nën presion për ta ndjekur edhe atje.
2.Teoria e identitetit social
Teoria e identitetit social, referuar në Enciklopedinë e Psikologjisë Kritike, siguron që njerëzit të përcaktojnë identitetin e tyre në lidhje me grupet shoqërore të cilave u përkasin. Ky proces identifikimi mbron dhe përforcon identitetin e dikujt. Prandaj, vetë-koncepti i subjekteve është gjithmonë në sinkron me grupin ose shoqërinë e tyre. Për shembull, shumë e përcaktojnë veten në bazë të fesë, kombësisë, ekipit të futbollit, bashkimit profesional, familjes, etj.
Nga ky këndvështrim, suksesi nuk është gjë tjetër veçse një presion për t’u përshtatur me identitetin social të grupit. Nëse fama është kulmi i suksesit për një grup, të gjithë anëtarët e tij do të ndihen nën presion për ta zotëruar atë; përndryshe, identiteti juaj do të ishte në rrezik.
3.Teoria e të nxënit social
Individët mësojnë të sillen duke vëzhguar dhe imituar të tjerët. Teoria e të mësuarit social thekson rëndësinë e modeleve për përvetësimin e sjelljeve dhe përshtatjen me shoqërinë. Bazuar në sa më sipër, pretendimi për t’u përshtatur në mjedisin social i bën njerëzit të përshtatin sjellje, qëndrime dhe besime që ata kanë modeluar sipas të tjerëve. Kjo do të ndikonte në kërkimin e tyre për sukses, i cili përfundon si produkt i presionit shoqëror.
Si përmbledhje, ky presion ndikon në mënyrën se si kërkohet suksesi, pasi shoqëritë përcaktojnë parametrat e suksesit që përcaktojnë identitetin e tyre. Teoritë e ndikimit, identitetit dhe të të mësuarit social tregojnë se si njerëzit asimilojnë pritshmëritë dhe presionet për sukses që karakterizojnë një popullatë të caktuar.
Suksesi: aspirata personale dhe presioni social
Siç u tha, suksesi është kulmi i një procesi që ndryshon nga personi në person. Nga njëra anë, aspirata e koncepton atë si pjesë të plotësimit të një sërë nevojash: vetërealizim, kompetencë, autonomi dhe arritje. Në një fushë tjetër, presioni social e sheh atë si rezultat i ndikimit të mjedisit.
Në çdo rast, është e rëndësishme të theksohet se të dy pozicionet janë të vlefshme. Kompleksiteti i suksesit nuk reduktohet në një dimension të vetëm njerëzor, qoftë ai psikologjik apo social. Ai është produkt i të dyjave. Ai është multifaktorial dhe relacional.
Prandaj, arrihet në përfundimin se suksesi është rezultat i aspiratës personale dhe i presionit social. Bilanci midis këtyre avionëve është çelësi për ndërtimin e tij. Mos u dorëzoni dhe punoni për ëndrrat tuaja!
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
