Dashuria nuk është posedim dhe aq më pak është kontroll. Megjithatë, personi xheloz përfundon duke vepruar i udhëhequr nga instinktet pasive-agresive, në të cilat hipervigjilenca, mosbesimi dhe madje edhe shantazhi shkaktojnë zhgënjim të thellë.
Periudhat e xhelozisë dhe agresioni pasiv zakonisht shkojnë dorë për dore. Nga pikëpamja psikologjike, këto dy dimensione përvijojnë një emocion sa kompleks aq edhe vdekjeprurës, në të cilin ndjenjat bashkohen, duke filluar nga frika e braktisjes në ndjenjën e poshtërimit, deri në fund, zemërimi. Kështu, xhelozia, siç e dimë mirë, nuk bën dallim midis moshës, gjinisë apo kulturës dhe, për më tepër, krijon situata sa të rrezikshme aq edhe shkatërruese.
Fama e Shekspirit është gjithashtu për shkak të aftësisë së tij për të pikturuar atë kaleidoskop të emocioneve, karakteristikave dhe situatave që përcaktojnë kaq shumë qenien njerëzore. Dhe kështu, një nga trashëgimitë e tij më interesante vazhdon të jetë Otello, me theks të veçantë te personazhi që është një nga zuzarët më të veçantë dhe më makiavelian nga të gjithë: Jago.
Për shkak të shërbëtorit të zgjuar dhe të djallëzuar të Otello-s, ky i fundit përfundon duke humbur kokën, pasi e bën të besojë se Dezdemona, gruaja e tij, e kishte tradhtuar. Jago përfaqëson zërin e brendshëm obsesiv dhe të dëmshëm që ndez zjarrin e xhelozisë.
Ajo mishëron në mënyrë të përsosur mendjen tonë obsesive dhe të dëshpëruar, një jehonë mendore që thur fijet e asaj xhelozie që me këmbëngulje bën vend dhe shembet në greminën e fatalitetit. Uilliam Shekspir duhet ta ketë menduar Iago si një nga personazhet e tij kryesore: ai i kushtoi atij rreth 1097 rreshta, pothuajse njësoj si ai i kushtoi Hamletit ose Rikardi III.
Të ndihesh xheloz është – siç tha Mishel de Montenje – një sëmundje e shpirtit dhe gjithashtu armiku ynë më i keq.
Xhelozia dhe sjellja pasive-agresive: zëri i brendshëm që gllabëron
Xhelozia dhe agresioni pasiv janë dy dimensione që rrotullohen rreth një fakti shumë specifik. Njerëzit xhelozë nuk e shfaqin këtë emocion hapur dhe drejtpërdrejt. Kjo do të thotë, një person nuk i afrohet partnerit të tij duke thënë me këmbëngulje absolute se ndihet i ofenduar kur e sheh atë duke folur me dikë tjetër, se ndihet i zemëruar dhe se ndihet i poshtëruar kur e sheh atë të buzëqeshë me të tjerët.
Në të vërtetë, ai zbaton rregullisht qëndrime pasive-agresive dhe në vend të fjalëve përdor qortime, shantazhe të fshehura, kërcënime enigmatike, forma të vazhdueshme përbuzjeje, ndëshkime indirekte duke iu drejtuar heshtjes, indiferencës… Është një agresion që fillimisht shërbehet i vakët, por që ndonjëherë mund të piqet deri në atë pikë sa të rezultojë në një formë më aktive që, padyshim, dhemb. Le të shohim më shumë informacion më poshtë.
Xhelozia dhe alter egoja
Ekziston një fakt interesant që Uilliam Shekspir e portretizoi në mënyrë të përsosur me personazhet e Jago dhe Otello. Sulmet e xhelozisë jehojnë në subjekt si një alter ego, si një zë i jashtëm që insinuon veten dhe na pushton. Kjo shifër ushqen frikën e të qenit i braktisur dhe i tradhtuar. Ajo na injekton mosbesim dhe na lajmëron për rreziqet inekzistente, për mashtrimet; na shtyn vështrimin te sinjalet dhe na shtyn të marrim si të vërteta idetë e çmendura që befas bëhen të arsyeshme.
Studimi i kryer nga Dr. David De Steno, nga Universiteti i Kalifornisë, identifikon në atë zë simbolik që kërcënon egon, atë pjesë të vetes që ndihet e plagosur dhe që, pak nga pak, përfundon duke shkaktuar sjellje pasive.
A janë sulmet e xhelozisë dhe agresioni pasiv pjesë e gjenetikës njerëzore?
Disa teori shpjegojnë qëndrime të tilla me një bazë gjenetike. Xhelozia dhe agresioni pasiv përbëjnë një logjikë të errët, e cila, sipas disa psikologjisë dhe antropologjisë, qëndron në gjenet tona. Sipas kësaj qasjeje, qeniet njerëzore janë rezultat i një evolucioni që bazohej në mbijetesën dhe çiftëzimin.
Konkurrenca sociale – shtuar frikës për të qenë të tradhtuar dhe vetëm – është një kambanë alarmi që shkakton një sërë emocionesh dhe mendimesh. Mendja bëhet hipervigjilente, obsesive dhe dimensione të tilla si zemërimi pushtojnë . Kjo është përgjegjëse për agresivitetin dhe rrezikun e dukshëm që vjen me të.
A është e mundur të mësosh për të menaxhuar dhe kufizuar sulmet e xhelozisë?
Elementi kryesor për t’u përballur me sulmet e xhelozisë është të kuptuarit e një fakti: besnikëria absolute dhe e zgjatur nuk ekziston. Ne mund t’i themi personit xheloz se të duash do të thotë të besosh dhe se dashuria e shëndetshme lë mënjanë zemërimin, zotërimin dhe hipervigjilencën.
Megjithatë, ndonjëherë ne e gjejmë veten përballë sjelljeve të bazuara në sulmet e xhelozisë patologjike (obsesioni), ku shfaqen një sërë përmbysjesh të shoqëruara me deluzione. Në këto situata është thelbësore t’i drejtoheni terapisë psikologjike. Përpara se t’i përgjigjemi pyetjes në titullin e këtij paragrafi, është mirë të kemi parasysh një aspekt të thjeshtë: çdo person është unik.
Ne mund ta fokusojmë terapinë në kufizimin e sjelljeve të orientuara nga kontrolli (si kontrollimi i celularit të partnerit) apo edhe në çaktivizimin e mendimeve obsesive dhe forcimin e vetëvlerësimit dhe ankthit që rrjedh nga frika e braktisjes. Megjithatë, ajo që është e nevojshme, mbi të gjitha, është vullneti i qartë i pacientit për të dashur të zbatojë ndryshimin, për të dashur të ndërgjegjësohet plotësisht për faktin se sulmet e xhelozisë nuk janë të pajtueshme me një marrëdhënie në çift. Le ta kemi parasysh këtë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
