Në një kohë kur rrjetet sociale janë kthyer në pasqyra të shtrembëruara të realitetit, gjithnjë e më shumë njerëz ndihen të shtyrë të shfaqin një version të jetës që nuk e jetojnë vërtet. Ata përpiqen të duken të suksesshëm, të lumtur, të pasur apo të dashur, duke krijuar një realitet të rremë që ka më shumë të bëjë me dëshirën për miratim sesa me të vërtetën e brendshme. Por përse e bëjnë këtë? Çfarë ndodh në psikikën e një individi që e ndien të nevojshme të lëvdohet për atë që nuk është apo nuk ka?
Egoja dhe etja për vlerësim
Në psikologji, egoja është ajo pjesë e vetes që ndërton identitetin tonë dhe ndihmon në ruajtjen e balancës mes dëshirave të brendshme dhe realitetit. Megjithatë, një ego e paushqyer mirë mund të kthehet në një burim ankthi. Njerëzit që nuk e ndiejnë veten të mjaftueshëm, që nuk kanë ndërtuar një vetëvlerësim të shëndetshëm, shpesh ndihen të detyruar ta kompensojnë këtë mungesë përmes fasadës.
Kur mungon ndjesia e vlerës së brendshme, individi kërkon vlerësim të jashtëm: “Nëse nuk ndihem i vlefshëm, të paktën të dukem i tillë.” Kjo është ajo që psikologët e quajnë “vetëvlerësim i bazuar në miratimin e të tjerëve” – një formë e brishtë e vetëbesimit që ekziston vetëm për aq kohë sa të tjerët të lavdërojnë apo admirojnë.
Kultura e krahasimit dhe ndikimi i rrjeteve sociale
Rrjetet sociale i kanë përkeqësuar këto prirje. Platforma si Instagram, TikTok apo Facebook e kanë kthyer krahasimin në një zakon të përditshëm. Njerëzit nuk tregojnë më jetën siç është, por siç duan të duket. Filtrat, pozat e menduara, titujt me fjalë motivuese, markat luksoze të ekspozuara – të gjitha këto krijojnë një realitet virtual që ushqen iluzionin e “jetës perfekte”.
Në psikologji, ky fenomen lidhet me teorinë e krahasimit social (Festinger, 1954), që thotë se njerëzit formojnë vetëvlerësimin duke u krahasuar me të tjerët. Nëse krahasimi është me diçka të paarritshme apo të rreme, vetëvlerësimi rrënohet. Kështu krijohet një cikël i pafund ku secili përpiqet të duket më mirë për të mos mbetur prapa, edhe nëse kjo kërkon gënjeshtra.
Kotësia dhe boshllëku emocional
Nevoja për të “dukur” në vend që të “jesh” vjen shpesh nga boshllëku emocional. Kur një individ nuk ka një ndjesi të qëndrueshme të vetes, ai përpiqet ta ndërtojë atë nga jashtë. Është një lloj mashtrimi psikologjik, ku një person beson se nëse të tjerët e admirojnë për atë që ai pretendon të jetë, ai do të ndihet më mirë me veten. Por ky është një iluzion afatshkurtër. Sa më shumë të jetosh për të krijuar një imazh të bukur, aq më larg largohesh nga vetja e vërtetë.
Ky boshllëk shpesh shoqërohet me ndjenja të turpit, pasigurisë dhe ankthit. Njerëzit që e jetojnë jetën për t’u dukur shpesh e përjetojnë jetën si një teatër që i lodh dhe i shteron emocionalisht.
Pasojat psikologjike dhe shoqërore
Jetesa në funksion të dukjes sjell pasoja serioze. Së pari, krijon një shkëputje të thellë nga vetja. Individët fillojnë të humbin kontaktin me ndjenjat e tyre të vërteta, sepse përpiqen të ndihen siç “duhet” të ndihen për të ruajtur fasadën. Kjo shkëputje mund të çojë në:
Depresion – sepse realiteti i brendshëm nuk përputhet me imazhin e jashtëm.
Ankth – nga frika se “e vërteta” mund të zbulohet.
Vetmi – sepse marrëdhëniet ndërtohen mbi imazhe, jo ndershmëri.
Shoqëria gjithashtu vuan. Kur shumica e njerëzve tregojnë vetëm anën “e ndritshme” të jetës, krijohet një normë e rreme që të tjerët ndihen të detyruar ta ndjekin. Kjo përforcon idenë se nuk jemi mjaftueshëm nëse nuk dukemi si të tjerët.
Si të çlirohemi nga kjo nevojë për fasadë?
Psikologët sugjerojnë disa hapa:
Rikthimi te vetja e vërtetë – Njohja e vetes, e ndjenjave dhe vlerave personale.
Vetëpranimi – Të pranosh dobësitë dhe të metat si pjesë normale e qenies njerëzore.
Vlerësimi i autenticitetit – Të kuptosh se forca e vërtetë vjen nga të qenit i sinqertë, jo nga përsosmëria.
Zhvillimi i një vetëvlerësimi të qëndrueshëm – I bazuar në përvojat personale, jo në krahasime.
Kur e lini veten të joshur nga tundimet e egos dhe kotësisë, ju ecni në një udhëtim me një drejtim: humbjen e vetvetes. Jeta që duket bukur, por nuk jetohet sinqerisht, është një jetë e boshatisur nga përmbajtja. Më shumë se të “dukem” diçka, rëndësi ka të “jem” dhe kjo është e vetmja rrugë drejt një mirëqenieje të qëndrueshme psikologjike.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
