I mençur është ai që është në gjendje të pikturojë një buzëqeshje në fytyrën e tij për t’u hakmarrë ndaj urrejtjes. Ky nuk është një gjest hipokrit apo frikacak, por më tepër një veprim elegant, një demonstrim i një mendjeje që e di dhe e kupton se ka beteja që nuk ia vlen t’i luftosh. Sepse varrosja e farave të urrejtjes në zemër do të thotë prerja e rrënjëve të inteligjencës.
Herët a vonë, të gjithë e kuptojmë se ekzistojnë dy lloje njerëzish në realitetin tonë; i identifikojmë ata nga mënyra se si lidhen me ata përreth tyre. Nga njëra anë, janë ata që besojnë se i gjithë universi u është borxhli; janë të njëjtët që mbledhin një mëri pas tjetrës. Nga ana tjetër, janë ata që i pranojnë gjërat ashtu siç janë dhe reagojnë me qetësinë e atyre që janë të bindur për drejtimin e tyre, pa barrë ose armiqësi.
Ekziston një shprehje e vjetër budiste që na jep një imazh shumë domethënës: “urrejtja është si një gur që digjet”, ai që e mban atë nuk dëshiron gjë tjetër veçse ta hedhë te dikush tjetër me rastin e parë, por vetëm digjet. Sot, për shkak të krizës së thellë që po përjetojmë, shumë nga këto impulse po bëhen më ekstreme, duke stimuluar kështu shfaqjen e anës më të keqe të qenies njerëzore.
Po flasim, për shembull, për rritjen në shumë shtete të Bashkimit Evropian të partive të rreshtuara në një vijë ksenofobike, të atyre që e identifikojnë emigrantin si armik. Gjermania po e përjeton këtë fenomen edhe më shumë pasi hapi dyert për refugjatët; madje edhe Mbretëria e Bashkuar po përpiqet të mbrojë identitetin dhe interesat e saj me Brexit-in. Megjithatë, ne e dimë që këto nuk janë ngjarje krejtësisht të reja. Ne ju sugjerojmë që të reflektoni mbi këtë temë.
Urrejtja: një mekanizëm primitiv dhe pasionant
Këto të dhëna mund t’ju habisin, por truri i jep përparësi mosbesimit mbi empatinë. Është një mekanizëm mbrojtës përmes të cilit paraardhësit tanë përdornin një filtër perceptimi për të paragjykuar të ndryshëm, sepse çdo gjë që ishte e ndryshme nga grupi i tyre shpesh nënkuptonte një kërcënim.
Ne e dimë që kohërat kanë ndryshuar dhe se realiteti ynë është i ndryshëm. Megjithatë, truri ynë vazhdon të dominohet nga këto instinkte që ndonjëherë manifestohen në versionin e tyre më primitiv. Henri Tajfel, një psikolog social britanik, i famshëm për punën e tij mbi paragjykimet, urrejtjen dhe identitetet, na tregon se specia njerëzore do ta shohë gjithmonë veten si një kundërshtar. Urrejtja është joshëse për shumë njerëz, sepse e përdorin atë si një mekanizëm për të pohuar veten (“Ti mendon ndryshe nga unë, prandaj je armiku im. Pohimi i vetes në kundërshtim me ty dhe përçmimi yt më jep fuqi.”) Kjo zgjidhje, primitive dhe e pakuptueshme për shumë njerëz, lind në nivelin neurologjik në një mënyrë specifike dhe të habitshme.
Jemi të sigurt se e keni dëgjuar shpesh maksimën “ka një vijë shumë të hollë midis dashurisë dhe urrejtjes”. Dhe është pikërisht kështu. Studiuesit në Laboratorin e Neurobiologjisë në University College London kanë zbuluar, falë një pune të kujdesshme, se pasioni dhe urrejtja ndajnë të njëjtat zona neuronale, përkatësisht putamenin dhe korteksin insular. Kjo shpjegon disa sjellje irracionale që në fund të fundit i përcaktojnë qeniet njerëzore.
Shuarja e zjarrit të zemrës, një akt besimi
Të gjithë kemi ndjerë urrejtje ndaj diçkaje ose dikujt. Madje është e mundur që kjo ndjenjë të jetë e justifikuar kur ata na kanë dëmtuar qëllimisht ne ose një nga të dashurit tanë. Megjithatë, ka një gjë për t’u mbajtur mend: pavarësisht se sa e justifikuar mund të jetë kjo emocion, nuk këshillohet ta ushqejmë atë dhe ta lëmë të vendoset në jetën tonë sikur t’i hapim derën një të huaji për të na uzurpuar shtëpinë.
Të gjithë kemi dëgjuar pafundësisht se urrejtja na bën skllevër dhe të burgosur të hidhërimit dhe pakënaqësisë. Por atëherë çfarë duhet të bëjmë? A duhet të falim? Si mund ta bëjmë hapin nga urrejtja në indiferencë?
Ju këshillojmë të vizualizoni urrejtjen për një moment. Ky emocion lind në qendër të trurit tonë, në strukturat e përmendura më sipër, përkatësisht në putamen dhe në korteksin insular. Niveli i aktivizimit të tij është intensiv dhe shkatërrues si një shkëndijë e fortë. Ky emocion nxitës shkatërron aftësinë tonë për të vepruar me dinjitet dhe pjekuri.
E bën këtë duke na errësuar trurin aty ku ndodhen empatia dhe të menduarit e ekuilibruar. Përveç kësaj, tensioni ynë i gjakut rritet dhe fillojnë të ndodhin ndryshime të ndryshme fiziologjike, të gjitha në përgjigje të kërcënimit. Të jetosh në këtë mënyrë jo vetëm që rezulton në humbje të shëndetit, por edhe në fisnikërinë tonë si qenie njerëzore.
Të shuash zjarrin do të thotë para së gjithash të bësh një akt besimi. Duhet t’i themi vetes se duhet të fillojmë të besojmë përsëri. Jo tek ata që na kanë lënduar, por tek vetja jonë, në bindjen e plotë se meritojmë të jemi përsëri të lumtur.
Pra, le ta lëmë mënjanë hakmarrjen dhe të buzëqeshim me krenarinë e atyre që e dinë çfarë duan, sa vlejnë dhe çfarë ia vlen të bësh dhe të kesh.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
