Ka njerëz që përdorin justifikimet si mekanizëm mbrojtës. Të bësh justifikime të vazhdueshme dhe të përpiqesh të justifikosh veten për çdo gabim ose paaftësi është një mënyrë për të maskuar pasiguritë në një përpjekje për të mbrojtur egon tuaj.
Ka njerëz që duket se kanë diploma në justifikimin. Ata gjejnë justifikime përrallore për çdo pakujdesi, punë të përditshme, dështim apo për mosmbajtjen e fjalës. Ata duket se nuk e kanë të vështirë të gjejnë pretekste dhe justifikime. Përveç sjelljes fëminore, ata shfaqin një papërgjegjshmëri të qartë ndaj jetës. Në këtë artikull, ne do t’ju tregojmë për zakonin e palodhur të shumë njerëzve për të justifikuar gjithçka.
Shkrimtari i famshëm francez Stendhal tha se kushdo që kërkon falje fajëson veten. Është një e vërtetë e madhe, pasi ky qëndrim mbi të gjitha nxjerr në pah një lloj vetë-mashtrimi me të cilin mund të mbrohet vetëvlerësimi ose realitetet më të thella që nuk dëshiron t’i pranojë, si pavendosmëria, pasiguria, papjekuria apo edhe frika.
Të kuptuarit e asaj që fshihet pas një personaliteti të tillë do të jetë një ndihmë e madhe për ne. Jo vetëm për të qenë në gjendje t’i menaxhoni këta njerëz, por gjithashtu, për aq sa është e mundur, për të gjetur strategji adekuate për t’i ndërgjegjësuar ata për efektet e sjelljes së tyre.
Të gjesh justifikime: Arti i gënjeshtrës, zvarritjes dhe kurtheve të trurit
Zakoni për të gjetur justifikime fillon që në fëmijëri. Që në shkollë, fëmijët janë në gjendje të gjejnë justifikime imagjinative për të justifikuar pse nuk i kanë bërë detyrat e shtëpisë. Madje edhe në shtëpi ata janë të zgjuar dhe të shkëlqyeshëm në shpikjen e justifikimeve për të justifikuar faktin se kanë lënë pas dore detyrat, përgjegjësitë dhe për të fajësuar të tjerët për gabimet e tyre. Askush nuk ua vë në dukje këtë qëndrim dhe, pak nga pak, arsyetimi bëhet një mënyrë për të mbijetuar. Pothuajse pa e kuptuar, bëhen artizanë të vetëmashtrimit dhe gënjeshtrës, zvarritës të mëdhenj, që e shtyjnë atë që duhej të bënin dje për vitin tjetër. Në universin e tyre të vogël çdo gjë ka një justifikim dhe nëse të tjerët nuk e kuptojnë, ata zemërohen dhe i qortojnë me fraza si: “Ti nuk më beson”, “Ti nuk më beson kurrë”, etj.
Është e rëndësishme të kuptohet se njerëzit që janë mësuar të gjejnë justifikime nuk janë njerëz të lumtur. Një justifikim përdoret kur ndiheni të kërcënuar, kur vihen në dyshim aftësitë tuaja, kur del në pah një gabim, pakujdesi apo sjellje e gabuar. Arsyetimi është një mekanizëm mbrojtës për të maskuar dobësitë dhe mospërputhjet.
Justifikime që lëndojnë dhe kufizojnë
Justifikimet e kufizojnë trurin në bodrumin e frikës. Kushdo që i përdor ato në çdo rrethanë po kufizon rritjen, përgjegjësitë e tyre, jetën dhe potencialin e tyre njerëzor. Ata që mësohen të nxjerrin justifikime sikur janë infektuar me një virus që i sëmur, duke i penguar të zbatojnë një ndryshim dhe të kujdesen për veten në një mënyrë të matur.
“Nuk munda ta përfundoja raportin sepse kompjuteri im kapi një trojan”, “Nuk shkova në intervistën e punës sepse treni u prish dhe nuk mund të lëvizja”, “E di që ju thashë se do të shkonim në një udhëtim, por tani duhet të ndihmoj prindërit e mi”. Pas këtyre faljeve është diçka më shumë se një mungesë e thjeshtë ndershmërie. Është frika e përballjes me realitete të caktuara, me të cilën duhet të përballet për mirëqenien, dinjitetin dhe lumturinë e tij.
Pse priremi të kërkojmë justifikime?
Të gjesh justifikime është mënyra më e lehtë për të zgjidhur çdo situatë. Për shembull, nëse kemi harruar një takim të rëndësishëm, është më e lehtë të fajësojmë fatin dhe të gjejmë shkakun e harresës sonë në diçka të jashtme për ne: një prishje makine, një sëmundje e papritur që na detyron të qëndrojmë në shtrat, etj. Le të shohim se cilat dimensione psikologjike e përcaktojnë konkretisht këtë sjellje:
Më mirë të shtyhet sesa të përballet (zvarritja si mekanizëm mbrojtës). Nëse diçka kërkon shumë përpjekje nga ana jonë, preferojmë ta shtyjmë për nesër. Për njerëzit që vazhdimisht thonë justifikime, gjëja më e mirë për të bërë është të vononi sa më shumë që të jetë e mundur përpara se të adresoni atë që i bën ata të pasigurt.
Siguria dhe komoditeti mbi të gjitha (faktori i frikës). Personi i përdorur për të gjetur justifikime jeton gjithmonë në zonën e tij të rehatisë. Gjithçka jashtë është dytësore apo edhe kërcënuese.
Si mund t’i ndihmojmë njerëzit të ndryshojnë zakonin e të gjeturit justifikime?
Siç e kemi parë, rrënjët e artit të keq për të bërë justifikime shpesh gjejnë terren pjellor në frikën dhe pasigurinë e atyre që duan të ruajnë egon e tyre dhe zonën e rehatisë. Ndonjëherë një justifikim nuk është gjë tjetër veçse një gënjeshtër, një strategji e vogël me të cilën fshihen realitete të caktuara. Cilado qoftë arsyeja, edhe nëse ne vetë ndonjëherë përdorim justifikime për të mos u përballur me një ndryshim, këshillohet të mbani parasysh disa aspekte. Reflektimi mbi këto aspekte mund të jetë shumë i dobishëm.
Si ta ndërpresim mekanizmin e faljes?
Sa herë që dikush përdor një justifikim, është e rëndësishme t’ia vini në dukje atë. Ne duhet të përballemi me njëri-tjetrin dhe ta ftojmë personin të jetë i sinqertë, veçanërisht me veten e tij.
Tregojini me respekt personit se kërkimi i faljes është një gënjeshtër për veten e tyre. Për shembull, përballë fjalisë: “Nuk shkova në intervistë pune sepse humba metronë”, do të ishte e udhës që personi të thoshte “nuk shkova në atë intervistë pune sepse nuk mund të pranoj një refuzim i ri”.
Nëse justifikimet janë shpëtimi juaj, hidhuni në ujë dhe mësoni të notoni. Shumë njerëz përdorin justifikimet më imagjinative për të mos u përballur me atë që kanë frikë dhe vazhdojnë ta shtyjnë. Nëse dikush dëshiron të respektohet dhe mbi të gjitha të ndihet mirë me veten, duhet të lërë mënjanë justifikimet dhe të veprojë, të përballet me njëri-tjetrin, të zgjidhë problemet, të përpiqet të ndryshojë…
Të gjithë kemi përdorur justifikime në më shumë se një rast dhe e dimë se sa e vështirë është t’i heqësh qafe plotësisht ato. Pra, le të përpiqemi të jemi të durueshëm me ata që ende i përdorin dhe të presim që ata të ndalojnë përdorimin e tyre. Thellë brenda, ata ende po përpiqen të çlirohen nga një çakëll ose një ngarkesë e rëndë.
Përgatiti O.T | Burimi lamenteemeravigliosa
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
