Shpesh IQ vlerësohet si një drejtues thelbësor i suksesit, veçanërisht në fusha të tilla si shkenca, inovacioni dhe teknologjia. Në fakt, shumë njerëz kanë një magjepsje të pafund nga rezultatet e inteligjencës së njerëzve të famshëm. Por e vërteta është se disa nga arritjet më të mëdha nga speciet tona janë mbështetur kryesisht në cilësi të tilla si krijimtaria, imagjinata, kurioziteti dhe ndjeshmëria.
Shumë nga këto tipare janë të ngulitura në atë që shkencëtarët e quajnë “fleksibilitet njohës” – një aftësi që na mundëson të kalojmë midis koncepteve të ndryshme, ose të përshtatim sjelljen për të arritur qëllimet në një mjedis të ri apo në ndryshim. Në thelb ka të bëjë me të mësuarit dhe të qenit në gjendje që të jesh fleksibël për mënyrën e të mësuarit. Kjo përfshin ndryshimin e strategjive për vendimmarrje optimale. Në hulumtimet tona të vazhdueshme, ne jemi duke u përpjekur të zbulojmë se si njerëzit mund të rrisin më mirë fleksibilitetin e tyre njohës.
Fleksibiliteti njohës na siguron aftësinë për të parë që ajo që po bëjmë nuk po çon drejt suksesit dhe për të bërë ndryshimet e duhura për ta arritur atë. Nëse normalisht merrni të njëjtën rrugë për të punuar, por tani bëhen punime në rrugën tuaj të zakonshme, çfarë bëni? Disa njerëz qëndrojnë të ngurtë dhe i përmbahen planit origjinal, pavarësisht vonesës. Njerëzit më fleksibël përshtaten me ngjarjen e papritur dhe zgjidhin problemin për të gjetur një zgjidhje.
Fleksibiliteti njohës mund të ketë ndikuar në mënyrën se si njerëzit përballen me bllokimet pandemike, të cilat prodhuan sfida të reja rreth punës dhe shkollimit. Disa prej nesh e patën më të lehtë se të tjerët të përshtatnin rutinat për të bërë shumë aktivitete nga shtëpia. Njerëz të tillë fleksibël mund të kenë ndryshuar herë pas here këto rutina, duke u përpjekur të gjejnë mënyra më të mira dhe më të larmishme për të kaluar ditën e tyre. Të tjerët, megjithatë, luftuan dhe në fund të fundit u bënë më të ngurtë në të menduarit e tyre. Ata qëndruan në të njëjtat aktivitete rutinë, me pak fleksibilitet ose ndryshim.
Përparësi të mëdha
Mendimi fleksibël është çelësi i krijimtarisë – me fjalë të tjera, aftësia për të menduar ide të reja, për të bërë lidhje të reja midis ideve dhe për të bërë shpikje të reja. Ai gjithashtu mbështet aftësitë akademike dhe të punës të tilla si zgjidhja e problemeve dhe është kryesisht e pavarur nga IQ, ose “inteligjenca e kristalizuar”. Për shembull, shumë artistë vizualë mund të jenë me inteligjencë mesatare, por tepër kreativë dhe kanë prodhuar kryevepra.
Përkundër bindjeve të shumë njerëzve, krijimtaria është gjithashtu e rëndësishme në shkencë dhe inovacion. Për shembull, ne kemi zbuluar se sipërmarrësit të cilët kanë krijuar kompani të shumta janë më fleksibël nga pikëpamja kognitive dhe IQ se menaxherët e një moshe të ngjashme. Pra, a i bën fleksibiliteti njohës njerëzit më të zgjuar, në një mënyrë që nuk kapet gjithmonë në testet e inteligjencës? Ne e dimë që ajo çon në një “njohje të ftohtë” më të mirë, e cila është mendim jo emocional ose “racional”, gjatë gjithë jetës. Për shembull, për fëmijët çon në aftësi më të mira leximi dhe performancë më të mirë në shkollë.
Mund të ndihmojë gjithashtu në mbrojtjen nga një numër paragjykimesh, siç është paragjykimi i konfirmimit. Kjo sepse njerëzit që janë fleksibël nga pikëpamja kognitive janë më të mirë në njohjen e gabimeve të mundshme në vetvete dhe përdorimin e strategjive për të kapërcyer këto defekte. Fleksibiliteti njohës shoqërohet gjithashtu me qëndrueshmëri më të lartë ndaj ngjarjeve negative të jetës, si dhe cilësi më të mirë të jetës tek individët e moshuar. Mund të jetë edhe i dobishëm në njohjen emocionale dhe shoqërore: studimet kanë treguar se fleksibiliteti njohës ka një lidhje të fortë me aftësinë për të kuptuar emocionet, mendimet dhe qëllimet e të tjerëve.
E kundërta e fleksibilitetit njohës është ngurtësia njohëse, e cila gjendet në një numër çrregullimesh të shëndetit mendor përfshirë çrregullimin obsesiv-kompulsiv, çrregullimin e madh depresiv dhe çrregullimin e spektrit të autizmit. Studimet e neuroimazheve kanë treguar se fleksibiliteti njohës varet nga një rrjet i rajoneve ballore dhe “striatale” të trurit. Rajonet frontale shoqërohen me procese më të larta njohëse siç janë vendimmarrja dhe zgjidhja e problemeve. Rajonet striatale përkundrazi janë të lidhura me shpërblimin dhe motivimin.
Rritja e fleksibilitetit
Lajmi i mirë është se duket se mund të stërvitni fleksibilitetin njohës. Terapia e sjelljes njohëse (CBT), për shembull, është një terapi psikologjike e bazuar në prova e cila i ndihmon njerëzit të ndryshojnë modelet e tyre të mendimeve dhe sjelljes. Për shembull, një person me depresion i cili nuk është kontaktuar nga një mik brenda një jave mund t’ia atribuojë këtë shokut që nuk i pëlqen më. Në CBT, qëllimi është të rindërtojmë të menduarit për të konsideruar mundësi më fleksibël, të tilla si miku që është i zënë ose nuk është në gjendje të kontaktojë me ta.
Të mësuarit mbi strukturën – aftësia për të nxjerrë informacion në lidhje me strukturën e një mjedisi kompleks dhe për të deshifruar fillimisht rrjedhat e pakuptueshme të informacionit ndijor është një tjetër mënyrë e mundshme. Ne e dimë që ky lloj të mësuari përfshin rajone të ngjashme ballore dhe striatale të trurit si fleksibiliteti njohës. Në një bashkëpunim midis Universitetit të Kembrixhit dhe Universitetit Teknologjik Nanyang, ne jemi duke punuar në një eksperiment të “botës reale” për të përcaktuar nëse mësimi strukturor mund të çojë në të vërtetë në përmirësimin e fleksibilitetit njohës.
Studimet kanë treguar përfitimet e trajnimit të fleksibilitetit njohës, për shembull tek fëmijët me autizëm. Pas trajnimit të fleksibilitetit njohës, fëmijët treguan jo vetëm përmirësim të performancës në detyrat njohëse, por gjithashtu përmirësuan ndërveprimin dhe komunikimin shoqëror. Përveç kësaj, trajnimi i fleksibilitetit njohës është treguar i dobishëm për fëmijët pa autizëm dhe tek të rriturit e moshuar.
Ndërsa dalim nga pandemia, do të duhet të sigurojmë që gjatë mësimdhënies dhe trajnimit të aftësive të reja, njerëzit gjithashtu të mësojnë të jenë fleksibël nga pikëpamja konjitive në të menduarit e tyre. Kjo do t’u sigurojë atyre një qëndrueshmëri dhe mirëqenie më të madhe në të ardhmen.
Fleksibiliteti njohës është thelbësor që shoqëria të lulëzojë. Mund të ndihmojë në maksimizimin e potencialit të individëve për të krijuar ide novatore dhe shpikje krijuese. Në fund të fundit, janë cilësi të tilla që na duhen për të zgjidhur sfidat e mëdha të ditëve të sotme, duke përfshirë ngrohjen globale, ruajtjen e botës natyrore, energjinë e pastër dhe të qëndrueshme dhe sigurinë ushqimore.
Burimi / https://neurosciencenews.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
