Disa njerëz besojnë tek lajmet e rreme edhe kur faktet shkencore i kundërshtojnë qartë ato.
Ekspertët kryen një eksperiment të gjerë mbi këtë çështje. Së bashku me Appel-in ata u përball me më shumë se 600 individë nga SHBA-të me tituj të ndryshëm të shkurtër – të tillë si “3 vitet e para të Trump krijuan 1.5 milionë vende pune më pak se 3 të fundit të Obamës”. Pjesëmarrësve iu kërkua të vlerësonin saktësinë e këtyre deklaratave.
Studimi tregoi se sa më pak pjesëmarrësit të besonin në ekzistencën e fakteve, aq më e vështirë ishte për ta të dallonin deklaratat e vërteta nga ato të rreme. Për më tepër, kishte një konstatim të dytë: sa më i fortë të ishte “faktori i errët i personalitetit” i pjesëmarrësve, dmth sa më i theksuar interesi i tyre vetjak në kurriz të të tjerëve, aq më shumë ata dyshonin se kishte një ndryshim midis gjetjeve shkencore dhe opinioneve të tyre.
“Ju mund t’i quani besimet e tyre post-faktuale; ata besojnë vetëm atë që ndihet e vërtetë për ta,” thekson eksperti Jan Philipp Rudloff. Prandaj, ata e kanë të vështirë të dallojnë deklaratat e vërteta nga ato të rreme, kështu që ata shpesh besojnë se lajmet e rreme janë të vërteta.
“Njerëzit me tipare të errëta të personalitetit e përkulin realitetin sipas dëshirës së tyre. Për shembull: “Unë nuk mbaj maskë sepse koronavirusi u shpik gjithsesi nga media”. Përkulja e fakteve bazuar në motive egoiste funksionon veçanërisht mirë kur njerëzit janë të bindur se gjithsesi nuk ka fakte të pavarura shkencore.
Njerëzit që nuk besojnë në fuqinë e provave dhe argumenteve të shëndosha nuk do të preken as nga verifikimi më mbresëlënës i fakteve pavarësisht nga tiparet e tjera të personalitetit.
Besimet epistemike zhvillohen në moshë të re
Në psikologji, besimet epistemike mendohet se zhvillohen dhe ngurtësohen gjatë fëmijërisë dhe adoleshencës. Për fëmijët e vegjël, ka vetëm të zezë ose të bardhë për shumë çështje: një ide është e mirë ose e keqe, një propozim i vërtetë ose i rremë. Më vonë ata mësojnë të dallojnë: nëse dikujt i pëlqen Beethoven apo i pëlqen këngët pop. Gjatë kësaj kohe, ata priren t’i shohin opinionet e ndryshme si të barabarta – madje edhe ato për çështje të tilla si ndryshimi i klimës që shkaktohet nga njerëzit.
Burimi/ Neuroscience News
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
