Tradhtia shpesh mbivlerësohet, pa marrë parasysh se në këtë kategori ne priremi të përfshijmë sjellje që, në realitet, më tepër përfaqësojnë një situatë të kundërt me pritshmëritë që nuk janë gjithmonë mjaftueshëm të arsyeshme.
Për shumicën e njerëzve, tradhtia është një akt i pafalshëm, i cili shkakton një plagë të thellë. Dhe ky mendim është aq i rrënjosur sa kjo temë është bërë pothuajse tabu. Pas një tradhtie, nuk ka asgjë për të folur, sepse gjithçka është thënë tashmë. Me sa duket, asgjë nuk e justifikon dhe nuk ka zgjidhje.
Sidoqoftë, ky radikalizëm ndonjëherë nuk na lejon të shohim disa nuanca mjaft të rëndësishme. Për shembull, ndonjëherë ne e konsiderojmë diçka si një tradhti kur në të vërtetë nuk është. Ose mund të gjykojmë shumë ashpër disa të meta të të tjerëve, të cilat në realitet nuk shkaktojnë dëme të tepërta, në mos na zhgënjejnë, bazuar në disa nga pritshmëritë tona. Ju duhen nerva të forta dhe pjekuri për t’i dhënë peshën e duhur tradhtisë. Natyrisht, askujt nuk i pëlqen të zhgënjehet nga pritshmëritë që ka ndaj dikujt që nuk është sjellë siç prisnim. Ky zhgënjim shpesh ka të bëjë më shumë me veten tonë sesa me sjelljen e tjetrit.
Çfarë është tradhtia?
Ne flasim për tradhti kur një person nuk respekton fjalën e tij ose kur nuk është besnik ndaj një marrëveshjeje të përcaktuar më parë. Nga pikëpamja etimologjike, fjala “tradhtar” vjen nga latinishtja Traditor ose Traditoris, që tregon “ai që i dorëzon dikë palës tjetër”. Siç mund ta shihni, është një fjalë që vjen nga tradita ushtarake. Dhe, në mënyrë rigoroze, do të ishte e barabartë me dorëzimin e armikut. Në jetën e përditshme, flasim për tradhti kur dikush që me sa duket është në anën tonë, befas thotë diçka ose vepron në atë mënyrë që të kthehet kundër nesh. Menduam se ai ishte në anën tonë dhe befas zbuluam se nuk është kështu.
Tani, kjo “të qenit në anën tonë” është shpesh shumë e paqartë, ashtu siç është “të qenit kundër nesh”. Të jesh në anën tonë mund të nënkuptojë mijëra gjëra: nga të qenit bashkëfajtorë në gabimet tona deri te respektimi i integritetit tonë. Në të njëjtën mënyrë, të qenit kundër nesh mund të variojë nga denoncimi i mangësive tona deri te përpjekjet për të na shkatërruar, duke mos përmbushur pritshmëritë tona.
Pakte dhe tradhti
Në rastin e miqësisë ose dashurisë, shpesh ndodh që kufijtë të jenë të paqartë. Të dyja marrëdhëniet kërkojnë marrëveshje ose angazhime specifike, por këto rrallë janë të qarta. Mendohet se në rast të një lidhjeje pozitive nuk do të ketë vend për dëm. Por, siç u përmend më herët, argumentet për atë që dhemb janë ndonjëherë shumë subjektive. Rasti më klasik është ai i tradhtisë së famshme romantike. Pyetja në këtë rast është: “a presupozon pakti i dashurisë që ndjenja të mbahet gjallë, pavarësisht rrethanave ?”. Ky mund të jetë synimi, por duhet të kemi parasysh se ky është një objektiv shumë i vështirë për t’u arritur.
Kjo ndodh sepse ndjenjat kanë ciklin e tyre. Ndonjëherë arrijnë të mbajnë qëndrim dhe të marrin një vlerë pozitive. Herë të tjera, ato thjesht shpërndahen ose kthehen në diçka negative. Në këtë fushë nuk ka siguri, pavarësisht se çfarë thonë njerëzit për të kundërtën. Mund të ndodhë që për të respektuar një angazhim të bërë, marrëdhënia të ruhet, por kjo nuk do të thotë se ndjenjat nuk kanë ndryshuar.
Kështu, një person mund të ndihet i zhgënjyer dhe i tradhtuar kur ndjenjat e partnerit të tyre ndryshojnë. Pyetja që lind në këtë pikë është nëse problemi qëndron tek ata që ndihen ndryshe (dhe veprojnë në përputhje me rrethanat) apo tek ata që presin që kjo të mos ndodhë kurrë?
Faktet dhe rrethanat
Shumë njerëz pretendojnë se mund të vërejnë çdo ndryshim në ndjenjat e partnerit të tyre, me kusht që ky i fundit të tregohet i sinqertë dhe të flasë për këtë sa më shpejt të jetë e mundur. Realiteti na tregon se kjo ndodh rrallë. Nëse njëri prej të dyve është i dashuruar dhe tjetri nuk është më i dashuruar, është e vështirë për ata që vazhdojnë të jenë të dashuruar ta pranojnë këtë asimetri. Aq më tepër kur tashmë ka tërheqje për një person të tretë. Për këtë arsye, ne shpesh tentojmë të fshehim atë që po ndodh. Qëllimi i vërtetë nuk është të mashtrosh, por më tepër të shmangësh ndjenjën e fajit që vjen nga dëmi që njëri i shkakton tjetrit ose mundimi që mund të lëshojë. Natyrisht ka edhe cinikë apo manipulues që kënaqen duke luajtur me ndjenjat e të tjerëve, por ata janë pakicë.
E vërteta është se mund të na bëjë mirë të bëhemi fleksibël ndaj tradhtisë ose asaj që ne e përcaktojmë sipërfaqësisht si të tillë. Në këtë rast, rrethanat priren të jenë shumë më të rëndësishme se vetë faktet. Është e mundur që pas asaj që ne e quajmë tradhti qëndron diçka tjetër që jo gjithmonë përputhet me pritshmëritë apo dëshirat tona.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
