“Trupi nuk harron, mësojmë ta dëgjojmë atë. Këtu fillon jeta”
Massimo Ammaniti dhe Pier Francesco Ferrari reflektojnë mbi marrëdhëniet midis trupit dhe mendjes në librin “Trupi nuk harron”
Duam të jemi të dobët, i nënshtrohemi dietave për të arritur idealin e bukurisë që duam. Me operacione plastike korrigjojmë defektet tona, praktikojmë yoga, bëjmë gjimnastikë. Modifikojmë trupin tonë, e ndryshojmë atë. Në Instagram shohim prindër që përdorin filtra për t’u dukur aq të vegjël sa fëmijët e tyre, adoleshentë që duan të jenë si “influencues” të cilët, nga ana tjetër, duken të gjithë si klone: gojëplotë, vetulla perfekte, ndoshta edhe një vijë peneli syve.
Në Tik Tok shohim trupa që lëvizin në ritme kërcimi, klipe të vegjël njëminutësh në të cilët çdokush e detyron veten të hedhë hapa me koston e dukjes së vështirë dhe të ngathët. Trupi “i përdorur” nga mendja është gjithashtu ai i Donald Trump i cili, i paduruar për t’u kthyer në fushatën zgjedhore, thotë: “Mos ki frikë nga virusi”. Presidenti i Shteteve të Bashkuara pretendon të jetë “i pathyeshëm” dhe thotë: “Ndihem më mirë sesa 20 vjet më parë”. Por ai e bën atë me një zë të dobët, duke marrë frymë, duke marrë frymë fort, me mjekët që e frenojnë. “Gjithsesi, Presidenti nuk është jashtë rrezikut, duhet të presim edhe një javë tjetër”.
Mendja imponohet, trupi përshtatet me kërkesat e tij. Ekziston një rekurs për “ndryshimin e trupit” i cili tani është bërë pothuajse një praktikë fetishiste. Është gati sikur mendja dëshiron ta formësojë trupin. Ekziston një marrëdhënie midis dominuesit dhe të dominuarit, ku mendja urdhëron, dhe trupi duhet t’i përgjigjet nevojave të saj. Sidoqoftë, sinjalet e shqetësimit që dërgon shumë shpesh, anashkalohen.
Por cili është fati i atyre që nuk i kuptojnë sinjalet që trupi i dërgon mendjes?
Pyetëm Massimo Ammaniti, psikanalist dhe neuropsikiatër fëmijësh dhe Pier Francesco Ferrari, Neuroshkencëtar dhe etolog në Institutin e Shkencave Kognitive “Marc Jeannerod” të CNRS në Lyon dhe Profesor i Asociuar në Universitetin e Parmës, të cilët së bashku shkruan “Trupi nuk harron. Egoja motorike dhe zhvillimi i relacionitetit ”(Raffaello Cortina Editore). Një libër që jo vetëm i jep trupit një rol kryesor, por që e sheh egon motorike si themelin e marrëdhënieve. Si hyjmë në marrëdhënie me njëri-tjetrin? Si është zhvilluar aftësia jonë për t’u lidhur gjatë historisë evolucionare? Dhe si zhvillohet kjo aftësi tek ne si individë?
Ky libër arrin të qartësojë lidhjen e thellë që ekziston midis egos motorike dhe ndërpersonale dhe kqë arrin të jeë si pikë referimi në zhvillimin e marrëdhënies së hershme prind-fëmijë. Dhe në veçanti ajo midis nënës dhe fëmijës. “Gjithmonë e kemi parë zhvillimin motorik të fëmijës si një rrugë e përbërë nga etapa evolucionare: fëmija lëviz duart, kthehet, ecën”, thotë Pier Francesco Ferrari. “Në të vërtetë, zhvillimi motorik nuk fillon që në lindje, por më parë, ai tashmë është në fuqi që nga barku i nënës. Truri ynë lindur i lidhur për të qenë shoqëror, dhe sistemi ynë motorik është i lidhur me pjesën e tij perceptuese, njohëse dhe emocionale”.
Shumë shpesh, edhe kur bëhet fjalë për zhvillimin e fëmijërisë, theksohet para së gjithash roli i mendjes. Dhe trupi që është qendra e përvojave të secilit prej nesh mbetet jashtë, ose në çdo rast nuk njihet si një rol qendror. “Bota perëndimore është kushtëzuar nga ajo që ka thënë Dekarti: res cogitans është dimensioni i mendimit, res extensa ai i trupit dhe kjo është pikërisht diçka mekanike, e nënshtruar për mendjen. Trupi është vektori që të çon në mendje. Jemi të kushtëzuar nga një paragjykim ndriçues që na bën të konsiderojmë mendjen në qendër të përvojës njerëzore”, shpjegon Massimo Ammaniti. Dhe është pikërisht në këtë që libri “Trupi nuk harron” arrin të krijojë një shkëputje me të kaluarën, duke u përpjekur të nxjerrë në pah rolin themelor që trupi luan. Por në çfarë mënyre? “Tregojmë se si që nga shtatzënia fetusi tregon qëllimshmëri motorike. Mjafton të themi se kur fëmija prek syrin e bën atë me një lëvizje të ngadaltë dhe të drejtuar, është sikur ta dinte që syri është një organ i brishtë. Dhe kur grushti drejtohet nga goja, e bën atë në një mënyrë më të shpenguar. Ai e di që është një organ më i madh dhe më pak i brishtë. Ajo që bie në sy është qëllimi, koordinimi motorik, i cili e bën fëmijën të njohë qëllimin drejt të cilit dëshiron të shkojë. Një fakt i mahnitshëm që demonstron se tashmë gjatë shtatzënisë ekziston një qëllim që bëhet më kompleks pas lindjes”.
Trupi është pra protagonisti i madh. “Shtatzënia përgatit aftësitë e të porsalindurit dhe foshnjës për të zhvilluar aftësitë e tyre motorike”, thotë Ammaniti. “Përmes gjesteve, fëmija hyn në një marrëdhënie me nënën dhe shkëmbimet që ndodhin mes tyre artikulohen shumë në nivelin e trupit: kontakti fizik, shikimi i njëri-tjetrit, përkëdhelja e nënës. Siç thotë Frojdi, egoja zhvillohet nga entiteti trupor. Në librin tonë donim të theksonim se si në vitet e para të jetës ekziston ky kapacitet i veçantë tashmë i nënkuptuar në marrëdhëniet nënë-fëmijë, dhe më pas në atë me babanë dhe me figurat e tjera të të rriturve “. Kjo korrespondencë trupore ka të bëjë edhe me rrahjet e zemrës së fetusit dhe nënës, të cilat ndodhin në unison. Ekziston një ritëm, sikur të dy të kishin vetëm një person. “Trupi nuk është vetëm qendror – thotë Ammaniti – ai është gjithashtu motori i shoqërisë. Si fëmijë është marrëdhënia me mamanë dhe babanë. Dhe gjithashtu është edhe gjatë adoleshencës kur bëhet një mjet që ndërton identitetin, trupin shoqëror, atë me moshatarët me të cilët reflekton. Edhe në moshë madhore, trupi është zona në të cilën njohim veten”.
Në gjithë këtë ritëm që nxit shoqërueshmërinë, neuronet pasqyrë luajnë një rol themelor. “Janë neuronet e ndjeshmërisë”, shpjegon Pier Fracensco Ferrari. “Kur fëmija vëzhgon nënën e tij dhe e sheh atë të buzëqeshur, aktivizohet një përfaqësim motorik i buzëqeshjes, të cilin ai ka mësuar ta njohë dhe të cilin e shoqëron me një ndjenjë të mirëqenies. Edhe përgjatë ushqyerjes me gji vendoset një ritëm reciprok. Ndërsa foshnja thith, nëna e shikon dhe hesht. Kur merr frymë atëherë mund të flasë. Ekziston një ritëm që fitohet në vitet e para të jetës”. Kur takojmë një person, së pari shohim fytyrën, mënyrën e lëvizjes, shprehjen vizuale, nëse ka aftësi motorike të ngathëta, të ngadalta apo të shpejta. Me pak fjalë, ndërtojmë një ide për tjetrin, për mënyrën se si ky person shfaqet në sytë tanë. Dhe kjo ka peshë të madhe. Edhe në zgjedhjet tona politike, bëjmë një vlerësim bazuar në pamjen fizike. Kur flasim me një person, kemi një ide se si ai është i vendosur ndaj nesh, në një mënyrë intuitive, nga mënyra se si lëviz. Dhe kjo do të ketë një ndikim në shkëmbimin që do të kemi.
“Në libër kemi bërë një pamje të situatave të një zhvillimi pozitiv, por ka edhe momente në të cilat mund të jetë e vështirë për një nënë të gjejë ritmin”, vazhdon Massimo Ammaniti. “Shkëmbimi nënë-fëmijë është një vallëzim, por ndodh që të gabosh hapin. Në situata normale, e gjen veten dhe fillon përsëri. Sidoqoftë, ka kontekste në të cilat një nënë e dëshpëruar ndihet e ngurtë me trupin e saj, nuk mund të shprehë afektivitetin e saj, ka një intonacion të sheshtë të zërit. Një nënë që ka një fytyrë të pashprehur, nuk gjen harmoni, merr beben në krahë papritmas. Dhe kjo sigurisht që ka një numër pasojash në zhvillimin e fëmijës. Edhe nëse duhet thënë që, për të mos dramatizuar, fëmijët kanë mekanizma vetë-korrigjues. Në këto situata ata zhvillojnë potencialin e tyre dhe janë në gjendje të kompensojnë pjesërisht të gjithë këtë”.
“Trupi nuk harron – përfundon profesori Ferrari – të gjitha këto përvoja të parakohshme që ka jetuar, ka pësuar dhe ndarë. Trupi vazhdon të gjejë përshtatje për të gjetur një rregullim jo vetëm fiziologjik, por edhe një rregullim afektiv, këto ritme marrin rrugë të ndryshme të zhvillimit dhe fëmija përshtatet”. Trupi është dialogu, qëndrueshmëria, përshtatja. Trupi nuk harron, prandaj duhet të dëgjojmë sinjalet që na dërgon ai. Dhe kuptoni se ia vlen të ndaleni dhe të mendoni.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi huffingtonpost.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
