Një studim i ri nga Universiteti i Kalifornisë në San Francisko ka përmbysur një supozim të kahershëm në neuroshkencë lidhur me mënyrën se si truri organizon tingujt e të folurës. Për më shumë se 150 vjet, zona e Brokës, një rajon në lobin frontal, është konsideruar si qendra kryesore që përkthen mendimet në lëvizjet e koordinuara të nevojshme për të folur.
Por kërkimi i ri, i botuar në revistën Nature Human Behaviour, ofron prova se një zonë tjetër, girusi precentral i mesëm (middle precentral gyrus), luan një rol shumë më qendror në këtë proces sesa mendohej më parë.
Studimi zbuloi se kjo zonë e trurit jo vetëm ndihmon në renditjen e tingujve të të folurës në shprehje të kuptueshme, por gjithashtu luan një rol të drejtpërdrejtë në orkestrimin e planeve motorike të nevojshme për t’i prodhuar ato. Ky zbulim ndryshon mënyrën se si e kuptojmë gjenerimin e të folurës së rrjedhshme dhe mund të çojë në mjete më të mira për trajtimin e çrregullimeve të të folurës apo zhvillimin e ndërfaqeve tru-kompjuter për njerëzit që nuk mund të flasin.
Studiuesit ndërmorën këtë kërkim për të kuptuar më mirë si e planifikon dhe rendit truri lëvizjet e nevojshme për të folur, një proces i njohur si renditja motorike e të folurës. Për dekada me radhë, shkencëtarët besonin se kjo funksion ndodhej kryesisht në zonën e Brokës, një rajon në lobin frontal historikisht i lidhur me prodhimin e gjuhës. Por vëzhgimet klinike dhe gjetje të reja nga neuroimazheria kanë filluar të vënë në dyshim këtë supozim.
Në veçanti, disa pacientë me dëmtime në zonën e Brokës ruajnë aftësi normale të të folurit, ndërsa të tjerë me dëmtime në zona fqinje, përfshirë girusin precentral të mesëm (mPrCG), shfaqin vështirësi të dukshme në planifikimin e të folurës. Kjo mospërputhje i shtyu studiuesit të rishqyrtojnë mekanizmat e trurit pas të folurës së rrjedhshme.
Hetuesi kryesor Edward Chang, neurokirurg dhe profesor në Universitetin e Kalifornisë, San Francisko, ka kaluar vite duke studiuar se si truri prodhon gjuhë të folur. Interesimi i tij për mPrCG-në u nxitur nga një rast në të cilin një pacient zhvilloi apraksi të të folurës—një gjendje që dëmton aftësinë për të koordinuar lëvizjet e të folurës—pas një operacioni që përfshinte heqjen e një pjese të kësaj zone. E njëjta dëmtim në të folur nuk ndodhi tek pacientët e tjerë që iu nënshtruan operacionit në zonën e Brokës.
Jessie Liu, në atë kohë një studente e ciklit të tretë në laboratorin e Chang, luajti një rol kyç në formësimin e kërkimit. Gjatë zhvillimit të pajisjeve ndërfaqe nervore për të ndihmuar njerëzit me paralizë të komunikojnë, Liu dhe Chang vunë re një aktivitet të qëndrueshëm të lidhur me të folurën që vinte nga mPrCG-ja. Këto vëzhgime i bënë të dyshonin se kjo zonë mund të bënte më shumë sesa të kontrollonte vetëm tonalitetin, siç mendohej më parë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
