Kafeina na bën më energjikë, efikasë dhe më të shpejtë. Por ne jemi bërë aq të varur sa na duhet vetëm për të arritur në vijën tonë fillestare
Pas viteve të fillimit të ditës me një kafe të gjatë në mëngjes, të ndjekur nga disa gota çaj jeshil dhe kapuçino pas drekës, unë vendosa të lë kafeinën. Nuk ishte diçka që unë doja ta bëja, por kisha dalë në përfundimin ngurrues se historia që po shkruaja e kërkonte atë. Disa nga ekspertët që isha duke intervistuar kishin sugjeruar që unë nuk mund ta kuptoja rolin e kafeinës në jetën time – fuqinë e saj të padukshme – pa e larguar atë dhe më pas, duke e filluar përsëri. Roland Griffiths, një nga studiuesit kryesorë në botë të barnave që ndryshojnë humorin tha se ai nuk kishte filluar të kuptonte marrëdhëniet e tij me kafeinën derisa ai ndaloi së përdoruri atë dhe kreu një seri vetë-eksperimentesh. Ai më nxiti të bëja të njëjtën gjë.
Për shumicën prej nesh, konsumimi i kafeinës në një shkallë ose në një tjetër është bërë thjesht ndërgjegjja bazë e njeriut. Diku te 90% e njerëzve marrin rregullisht kafeinë, duke e bërë atë ilaçin psikoaktiv më të përdorur në botë dhe të vetmin që ne u japim fëmijëve në mënyrë rutinore (zakonisht në formën e pijeve me gaz). Pak prej nesh e mendojnë atë si një ilaç, e aq më pak përdorimin e përditshëm të tij si një varësi. Është kaq e përhapur sa është e lehtë të anashkalosh faktin që të jesh i varur nga kafeina nuk është vetëdije fillestare, por një gjendje e ndryshuar. Thjesht ndodh të jetë një gjendje që praktikisht të gjithë e ndajmë, duke e bërë atë të padukshme.
Shkencëtarët kanë theksuar simptomat e parashikueshme të tërheqjes së kafeinës: dhimbje koke, lodhje, letargji, vështirësi në përqendrim, ulje të motivimit, nervozizëm, shqetësime të forta, humbje të besimit dhe disfori. Por nën atë rubrikë të butë mashtruese të “vështirësisë së përqendrimit” nuk fshihet asgjë përveçse një kërcënim ekzistencial për veprën e shkrimtarit. Si mund të presësh të shkruash diçka kur nuk mund të përqendrohesh?
E shtyva për aq kohë sa munda, por më në fund erdhi dita e errët. Sipas studiuesve që kam intervistuar, procesi i tërheqjes kishte filluar në të vërtetë gjatë ditës. Filxhani i parë i ditës me çaj ose kafe merr pjesën më të madhe të fuqisë – gëzimin – jo aq nga vetitë euforike dhe stimuluese sesa nga fakti që po shtyp simptomat e shfaqura të tërheqjes. Kjo është pjesë e fshehtësisë së kafeinës. Mënyra e saj e veprimit, ose “farmakodinamika”, bashkohet aq përsosmërisht me ritmet e trupit të njeriut, sa filxhani i kafesë në mëngjes arrin pikërisht në kohën e duhur për të hequr shqetësimin e pashmangshëm mendor të vendosur nga filxhani i kafes së djeshme. Çdo ditë, kafeina e propozon veten si zgjidhja optimale për problemin që krijon.
Në kafene, në vend të “gjysmë kafeje” të zakonshme, unë porosisja një filxhan çaj nenexhiku. Dhe këtë mëngjes, ajo shpërndarje e bukur e mjegullës mendore që të jep kafeina në ndërgjegje nuk mbërriti kurrë. Mjegulla u vendos mbi mua dhe nuk lëvizte. Nuk është se u ndjeva keq, kurrë nuk kam përjetuar një dhimbje koke serioze, por gjatë gjithë ditës ndjeva një farë mërzitjeje, sikur të kishte zbritur një vello në hapësirën midis meje dhe realitetit, një lloj filtri që thithte gjatësi vale të caktuara të dritës dhe tingullit.
Isha në gjendje të bëja disa punë, por e shpërqendruar. “Unë ndjehem si një laps i pamprehur”, shkrova në fletoren time. “Gjërat në periferi ndërhyjnë dhe nuk mund t’i injoroj. Nuk mund të përqendrohem më shumë se një minutë. ”
Gjatë ditëve të ardhshme, fillova të ndjehesha më mirë, velloja u ngrit, megjithatë nuk isha ende vetvetja. Në këtë normal të ri, bota më dukej më e shurdhër. Edhe unë dukesha më e shurdhër. Mëngjeset ishin më të këqij. Kam ardhur të shoh se sa kafeinë integrale është në punën e përditshme të thurjes përsëri të vetvetes pas shkatërrimit të vetëdijes gjatë gjumit. Ky rikonsolidim i vetvetes zgjati shumë më shumë se zakonisht dhe kurrë nuk u ndje plotësisht.
Njohja e njerëzimit me kafeinën është e kohëve të fundit. Por vështirë se është një ekzagjerim të thuash se kjo molekulë e ribëri botën. Ndryshimet e bëra nga kafeja dhe çaji ndodhën në një nivel themelor – nivelin e mendjes njerëzore. Kafeja dhe çaji çuan në një ndryshim të mendimit, duke mprehur mendjet që ishin mjegulluar nga alkooli, duke i çliruar njerëzit nga ritmet natyrore të trupit dhe diellit, duke bërë të mundur lloje krejt të reja pune dhe pa dyshim, lloje të reja mendimi gjithashtu.
Në shekullin e 15-të, kafeja po kultivohej në Afrikën lindore dhe tregtohej në të gjithë gadishullin Arabik. Fillimisht, pija e re u konsiderua si një ndihmëse e përqendrimit dhe u përdor nga sufitë në Jemen për t’i mbajtur ata zgjuar gjatë kremtimeve të tyre fetare. (Çaji, gjithashtu, nisi si një ndihmës i vogël për murgjit budistë që përpiqeshin të qëndronin zgjuar përmes shtrirjeve të gjata të meditimit.) Brenda një shekulli, kafenetë ishin hapur në qytetet anembanë botës arabe. Në vitin 1570 kishte më shumë se 600 të tillë vetëm në Kostandinopojë dhe ato u përhapën në veri dhe perëndim me perandorinë Osmane.
Bota Islame në këtë kohë ishte në shumë aspekte më e përparuar se Evropa, në shkencë, teknologji dhe në të mësuar. Është e vështirë të provohet nëse ky lulëzim mendor kishte të bënte me përhapjen e kafesë (dhe ndalimin e alkoolit), por siç ka argumentuar historiani gjerman Wolfgang Schivelbusch, pija “dukej se ishte bërë për një kulturë që ndalonte konsumimin e alkoolit dhe që i dha jetë matematikës moderne”.
Burimi / https://www.theguardian.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
