Përgatiti Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
Vetëedukimi në adoleshencë është një qëllim që duhet të arrihet. Ky proces gjithashtu ndërton vetëperceptimin e fëmijës dhe ndërton baza të forta për të ardhmen dhe zhvillimin e tij. Është e qartë se formimi i personalitetit është një funksion i përvetësimit dhe vetëformimit të identitetit personal.
Ndërtimi i identitetit dhe fazat
Këto procese psikosociale ndodhin më akute gjatë adoleshencës së hershme. Në fazat e hershme të zhvillimit ato zhvillohen ngadalë dhe nuk janë menjëherë të perceptueshme për fëmijët. Kjo sepse ata janë më të varur nga kontrolli i sjelljes së të rriturve. Prindërit dhe mësuesit luajnë një rol katalitik në formësimin e vetvetes. Prandaj, jo të gjithë adoleshentët mund të përjetojnë kriza psikosociale me të cilat përballen në mjedisin shoqëror në një intensitet të madh. (Si mjedis shoqëror nënkuptojmë familjen, shkollën por edhe grupet e bashkëmoshatarëve.) Identifikimi i fazave të mëparshme është i shprehur pothuajse në të gjithë adoleshentët.
Perceptimi i vetvetes dhe mjedisi
Imazhi i vetvetes (vetë-perceptimi) që formon çdo adoleshent lidhet me mjedisin e tij. Rruga drejt shkëputjes nga standardet e mjedisit familjar dhe kërkimi i standardeve të reja jashtë tij është e vështirë. Modelet e artistëve, atletëve, shkencëtarëve mund t’i frymëzojnë ata. Zgjedhja ndryshon në varësi të llojit të mjedisit shoqëror dhe kulturor dhe ndikimeve që adoleshentët marrin prej tij. Roli i luajtur nga proceset e ndërveprimit midis individit dhe mjedisit gjatë zhvillimit dhe pjekjes psikosociale të adoleshentit është vendimtar. Përveç kësaj, është e pakthyeshme, sipas të dhënave nga teoritë psikologjike.
Vetëformimi dhe identiteti personal
Pritja dhe përpunimi individual i mesazheve nga mjedisi social dhe kulturor funksionon si katalizator. Mundësia e kapërcimit të krizave psikosociale që krijon mjedisi në secilën epokë është gjithashtu thelbësore. Kështu që të gjithë kontribuojnë nëse adoleshenti do të jetë në gjendje të marrë një pamje të qartë që do të bjerë brenda kufijve të vetvetes reale. Përndryshe do të vendoset jashtë tyre, në hapësirën e unit imagjinar, jo-real. Në rastin e parë po flasim për një perceptim realist dhe vetëvlerësim. Ndërsa në rastin e dytë flitet për mungesë të vetë-perceptimit dhe vetëvlerësimit. Perceptimi i vetvetes në adoleshencë shoqërohet me formimin e identitetit vetjak dhe personal. Është e lidhur pazgjidhshmërisht me mënyrën se si njerëzit e rëndësishëm mendojnë për to dhe mënyrën e trajtimit të tyre.
Perceptimi i vetvetes dhe refuzimi
Sipas teorisë psikoanalitike, adoleshentët, kur përjetojnë refuzim nga mjedisi shoqëror, zhvillojnë emocione negative. Në mënyrë të veçantë ndjenja e inferioritetit, si dhe ndjenjat e fajit, trishtimit, inferioritetit dhe ndonjëherë armiqësisë. Adoleshentët që ndihen të refuzuar nga mjedisi shoqëror janë të izoluar. Prandaj, ata mendojnë se janë të tjetërsuar ose të pakëndshëm për të tjerët, si rezultat i të cilave ata bëhen personazhe “të mbyllur” dhe e kanë të vështirë të hyjnë në marrëdhënie miqësore. Kështu që ata e konsiderojnë veten përgjegjës për vetë-margjinalizimin e tyre. Ndjenja e refuzimit shoqëror luan një rol të rëndësishëm në formësimin e vetvetes. Kjo është mënyra se si adoleshentët e shohin veten përmes perceptimit të të tjerëve të rëndësishëm. Si rezultat, kur ndihen të refuzuar nga të tjerët, ata e refuzojnë vetveten.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
