Ideja se lumturia arrihet duke u fokusuar te vetja dhe duke maksimizuar kënaqësitë personale ka dominuar shpesh kulturën perëndimore. Megjithatë, kërkimet e fundit në psikologjinë pozitive dhe sociale sfidojnë këtë premisë, duke sugjeruar se vetëmohimi (në formën e ndërvarur dhe jo-martire) dhe ndjenja e harmonisë me të tjerët janë parashikues thelbësorë të një lumturie më të madhe dhe më të qëndrueshme.
Ky koncept lidhet ngushtë me Modelin e Lumturisë së Vetë-përqendrimit, i propozuar nga studiues si Nicolas Pellerin dhe kolegët e tij.
1.Vetëmohimi vs. Vetë-përqendrimi
Në kuadër të SSHM, funksionimi psikologjik i bazuar te vetja ndahet në dy aspekte kryesore:
Vetë-përqendrimi: Përfshin përjetimin e vetvetes si një qenie e pavarur dhe autonome, ku fokusi kryesor është në ndjekjen e kënaqësive, arritjeve dhe maksimizimin e rezultateve pozitive për veten. Sipas Pellerin, ndjekja e lumturisë në këtë mënyrë, veçanërisht kur është tejet egocentrike, shpesh çon në luhatje të lumturisë që varen fort nga stimujt dhe ngjarjet e jashtme, duke e bërë atë të paqëndrueshme.
Vetëmohimi / Ndërvarësia: Ky term psikologjik i referohet përjetimit të vetvetes si të ndërvarur dhe thellësisht të lidhur me të tjerët dhe mjedisin. Nuk është fjala për sakrificë të dëmshme (si sindroma e Martirit), por për një shqetësim autentik për mirëqenien e të tjerëve (altruizëm). Studimet kanë treguar se individët që raportojnë ndjenja më të larta të vetëmohimit (ndërvarësisë) priren të raportojnë edhe nivele më të larta lumturie.
2.Harmonia si mekanizëm shpjegues
Lidhja kritike midis vetëmohimit dhe lumturisë shpjegohet përmes ndjenjës së Harmonisë me të Tjerët.
Kërkimet e Pellerin dhe kolegëve zbuluan se:
“Analizat tona sugjerojnë se është kjo ndjenjë e rritur e harmonisë që shpjegon lidhjen midis vetëmohimit dhe lumturisë. Me fjalë të tjera, sa më shumë përjetojmë vetëmohim, aq më shumë përjetojmë ndjenjën e harmonisë, e cila kontribuon në lumturinë tonë.” Kur një individ e sheh veten të lidhur ngushtë me të tjerët dhe botën, ai përjeton një ndjenjë paqeje të brendshme dhe kohezioni social që tejkalon kënaqësitë e thjeshta. Kjo ndjenjë harmonie vepron si mediatori kryesor që transformon aktet altruiste dhe vetëmohimin (e shëndetshëm) në lumturi autentike dhe të qëndrueshme.
3.Altruizmi, lumturia dhe shëndeti mendor
Lidhja midis bërjes së mirë dhe ndjenjës së mirë është një shtyllë themelore e Psikologjisë Pozitive, e themeluar nga figura si Martin Seligman.
Përfitimet e altruizmit: Një trup i gjerë kërkimesh (p.sh., Aknin et al., Dunn, Aknin & Norton) ka dokumentuar që sjellja pro-sociale dhe altruizmi janë të lidhura pozitivisht me mirëqenien subjektive. Aktet e tilla aktivizojnë qendrat e shpërblimit në tru, duke ofruar një ndjenjë kënaqësie dhe qëllimi.
Qëllimi dhe kuptimi: Në modelin PERMA të Seligman, një nga pesë elementët e mirëqenies është Kuptimi – gjetja e një qëllimi më të madh në jetë. Angazhimi në një kauzë më të madhe se vetja, që shpesh përfshin një formë vetëmohimi, i jep jetës vlerë dhe kuptim, duke na mbrojtur nga zbrazëtia që shpesh shoqëron një jetë të fokusuar vetëm në kënaqësitë.
Lidhjet Sociale: Altruizmi dhe ndërvarësia forcojnë lidhjet sociale. Ndihma dhe shqetësimi për të tjerët krijojnë një rrjet mbështetës dhe një ndjenjë të fortë përkatësie, thelbësore për shëndetin mendor.
Shënim paralajmërues: Kujdesi ndaj sakrificës së dëmshme
Është thelbësore të bëhet dallimi midis vetëmohimit të shëndetshëm (altruizmit të motivuar nga empatia dhe ndërvarësia) dhe sakrificës së dëmshme.
Sakrifica e dëmshme (shpesh e lidhur me sindromën e Martirit ose kodependencën) ndodh kur:
1.Mungon balanca: Individi vazhdimisht injoron nevojat e tij bazë (shëndeti, pushimi) duke u kujdesur për të tjerët.
2.Motivimi është i brendshëm negativ: Veprimi nuk bëhet nga dashuria autentike, por për të shmangur fajin, për të siguruar miratimin e të tjerëve, apo për të ndjerë superioritet moral.
Meta-analizat, si ajo e Van Steenbergen et al., kanë treguar se ndërsa motivimi për të sakrifikuar është i lidhur pozitivisht me mirëqenien, kryerja aktuale e sakrificave të larta shpesh lidhet negativisht me mirëqenien personale të atij që sakrifikon.
Përfundim
Nga perspektiva e psikologjisë moderne, rruga drejt lumturisë së vërtetë, ose Lumturisë Autentike-të Qëndrueshme, nuk është një rrugë e izoluar. Ajo kërkon një zhvendosje nga një identitet vetë-përqendruar në një identitet të ndërvarur. Duke vepruar në mënyrë altruiste dhe duke u ndjerë thellësisht të lidhur dhe në harmoni me botën rreth nesh, ne kultivojmë një ndjenjë qëllimi dhe paqeje që bën që lumturia të jetë më pak e varur nga fatet e jashtme dhe më shumë e bazuar në esencën e jetës me vlerë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
