Përditshmëria na dërgon mesazhin se për t’u përshtatur në shoqëri është e nevojshme të respektohen një sërë parametrash të konsideruar “normale”. Pikërisht për këtë arsye maskat sociale mund të jenë aleate apo pengesa.
Të jetuarit në shoqëri na ofron përparësi të mëdha si specie, pasi ndërveprimi me të tjerët është thelbësor për ruajtjen e shëndetit fizik dhe psikologjik. Megjithatë, për t’u pranuar nga grupi, ne jemi të detyruar të futemi në kallëpin e ngushtë të “normalitetit” të dukshëm. Ata që ndryshojnë në çfarëdo mënyre detyrohen të mbajnë maskë dhe kjo strategji mund të jetë shumë e dëmshme.
Jeni ndjerë ndonjëherë i detyruar të mbani një maskë, të pretendoni të jeni ndryshe për t’u pranuar në një situatë sociale? Ndoshta kur, me dhimbje, duhej të buzëqeshje dhe të jesh shumë më i sjellshëm në punë. Në njëfarë mënyre, njerëzit neurodivergjentë duhet t’i drejtohen këtij kamuflimi çdo ditë për t’u përshtatur me shoqërinë. Një fenomen që mund ta vëzhgojmë në serinë Dashuria në Spectrum.
Çfarë është maskimi?
Maskimi është një strategji përballuese që konsiston në përshtatjen e sjelljes me atë që pritet nga shoqëria. Një lloj kamuflimi social me synimin për t’u dukur kompetentë shoqërore dhe për t’iu përshtatur asaj që nënkuptohet me normalitet. Prandaj, qëllimi është të fshehni shenjat e divergjencës dhe të veproni në një mënyrë neurotipike. Është një zakon që në masën e duhur mund të jetë shumë adaptues, por që gjithashtu mund të na kufizojë rëndë kur përfundojmë duke e shpërbërë plotësisht identitetin tonë. Neurotipik nënkupton njerëzit që shfaqin zhvillim tipik neurologjik, d.m.th. ata mendojnë, ndjejnë dhe veprojnë si shumica e popullsisë. Nga ana e tyre, njerëzit neurodivergjentë paraqesin një kuptim dhe interpretim të ndryshëm të realitetit. Edhe pse vizioni i tyre është po aq i vlefshëm sa ai i të tjerëve, ata shpesh keqkuptohen dhe për këtë arsye detyrohen të pretendojnë të shmangin refuzimin.
Si manifestohet?
Le të shohim disa shembuj për të kuptuar më mirë se çfarë nënkuptohet me mbajtjen e një maskë:
Bëni një përpjekje për të krijuar kontakt me sy kur bisedoni.
Moduloni zërin tuaj për ta bërë bisedën më tërheqëse dhe tërheqëse.
Forcimi i gjesteve dhe shprehjeve të fytyrës bazuar në kontekst, të cilat megjithatë nuk janë të natyrshme.
Mendimi i tepruar kur të flasësh, kur të ndërpritet dhe cilat komente mund të jenë të pasjellshme ose mosrespektuese.
Kush tenton të mbajë maskë?
Njerëzit neurodivergjentë shpesh detyrohen t’i drejtohen këtij kamuflimi shoqëror. Në dritën e kësaj, veçanërisht ata në spektrin e autizmit e përdorin më shumë atë. Gratë priren ta praktikojnë atë më shpesh dhe me shkathtësi; në përgjithësi ata janë më të aftë për të përshtatur sjelljen e tyre, kjo është arsyeja pse situata shpesh kalon pa u vënë re. Po kështu, ata që vuajnë nga çrregullime psikologjike si çrregullimi obsesiv-kompulsiv ose çrregullimi i personalitetit kufitar zakonisht mbajnë një maskë sociale. Edhe popullata e përgjithshme mund t’i drejtohet kësaj strategjie në situata të caktuara, veçanërisht ata që kanë vështirësi ose mungesë të aftësive sociale.
Mbajtja e një maskë: pasojat dhe problemet e lidhura
Në pamje të parë tendenca për të mbajtur një maskë sociale mund të duket shumë funksionale; në fakt ajo kryen funksionin e saj adaptues.
Ajo mundëson sukses më të madh shoqëror dhe gjithashtu mund të parandalojë që njerëz të ndryshëm të ngacmohen në shkollë ose në punë. Megjithatë, mund të ketë pasoja serioze për shëndetin mendor në afat të gjatë. Për shembull:
Të paturit për të vepruar ose pretenduar vazhdimisht shkakton konsumim psikologjik. Pas periudhave të ndërveprimit social, personi mund të ndihet i rraskapitur, i mbingarkuar dhe ka nevojë për kohë vetëm për t’u rimbushur.
Për t’u bashkuar, duhet të përqendroni të gjithë energjinë tuaj në ndjekjen e disa udhëzimeve të paracaktuara: vendosja e kontaktit me sy, respektimi i kthesave të bisedës, zgjedhja e fjalëve me kujdes… E gjithë kjo nuk e bën më të lehtë t’i kushtosh vëmendje përmbajtjes së bisedës. Si rezultat, përvoja nuk është aq e thellë apo kuptimplotë sa mund të ishte.
Kur maskimi mbahet çdo ditë dhe për një kohë të gjatë, mund të çojë në episode ankthioze dhe depresive dhe madje edhe shkëputje. Personi jeton i shkëputur nga mendimet, ndjenjat dhe impulset e tij të vërteta, duke i drejtuar dhe modifikuar vazhdimisht ato. Problemi më i madh është se kjo strategji nuk e lehtëson shqetësimin e individit ose nuk i shton asgjë përvojës së tyre të veçantë. Ai vetëm e zhvlerëson pikëpamjen e tij për botën për t’iu përshtatur asaj të të tjerëve.
Empatia dhe toleranca për diversitetin
Mënyra për të shmangur pasojat e pakëndshme të përshkruara është thjesht kultivimi i ndjeshmërisë. Si qenie shoqërore, ne duhet të hapemi ndaj diversitetit për të kuptuar se ka mënyra të ndryshme të interpretimit të botës dhe se të gjitha ato janë të vlefshme. Është e rëndësishme të mësoni të vendosni veten në vendin e një personi tjetër dhe të kuptoni këndvështrimin e tij, në mënyrë që të mos i detyrojmë ata të përshtaten me kushtet tona. Kur ndryshimi pushon së shikuari si negativ ose një arsye për refuzim, ne do të jemi në gjendje të ndalojmë mbajtjen e maskave dhe të lidhemi duke shfaqur veten tonë të vërtetë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
