Xhelozia mes miqsh ekziston, është e faktueshme. Ndonjëherë ato janë episode të pafajshme, të cilat nuk janë asgjë më shumë se rezultat i një emocioni njerëzor dhe normal. Në raste të tjera, megjithatë, ato janë një farë që mbin: ofendime të vazhdueshme dhe keqkuptime që mund të shkaktojnë një tension djegës që dëmton dhe shkatërron marrëdhënien.
John Dryden, poet i shekullit të shtatëmbëdhjetë, thoshte se “xhelozia është verdhëza e shpirtit”. Sigurisht, ajo jo vetëm që helmon një marrëdhënie (pavarësisht nga natyra e saj), por dëmton ata që e përjetojnë. Nga pikëpamja psikologjike, ky është një mekanizëm i kuptueshëm dhe mjaft i përhapur. Të gjithë ne kemi qenë xhelozë të paktën një herë. Duke parë miqtë tanë më të ngushtë që besojnë tek njerëzit e tjerë me të cilët ndajnë mendime ose përvoja të caktuara, mund të na bëjë të ndihemi keq. Kjo ndodh veçanërisht gjatë fëmijërisë, adoleshencës dhe rinisë së hershme.
Ndërsa maturohemi, ndalojmë t’i perceptojmë marrëdhëniet si “posedim” dhe ndërtojmë lidhje më të shëndetshme, në të cilat mungon xhelozia, grindja dhe fyerja. Megjithatë, jo të gjithë maturohen. Edhe pse tani po jetojmë jetë të rriturish, shumë prej nesh ende duhet të merren me atë mikun xheloz, atë figurë të aftë për të qortuar veprime dhe sjellje të caktuara. Marrëdhëniet e varura nga bashkësia gjithashtu bien në këtë grup.
Molieri ka thënë se “xhelozët duan shumë, por ai që nuk është xheloz do më mirë”. Dhe kjo është e drejtë. Njerëzit xhelozë shtrembërojnë konceptin e dashurisë, vlerësimit, admirimit, pasionit dhe miqësisë.
Është një dimension konfuz që krijon të burgosur nga të dyja anët: kush e përjeton dhe kush e vuan atë. Kështu, xhelozia midis miqve përshkruan një seri realitetesh unike, për të cilat nuk flitet aq shpesh. Ne e dimë që dëmton seriozisht marrëdhëniet, por është e rëndësishme të dini se xhelozia dhe zilia nuk janë e njëjta gjë: e para mund të përshkruhet si ajo ndjenja e bezdisshme që vjen nga ideja e humbjes së diçkaje të çmuar nga duart e një të treti; e dyta përbëhet nga një përvojë shqetësuese që rrjedh nga dëshira për diçka që dikush nuk e posedon.
Si shfaqet xhelozia midis miqve?
Xhelozia nuk ka moshë apo gjini. Mund ta provojmë në çdo kohë dhe rrethanë, deri në atë pikë sa shpesh shfaqet në miqësi afatgjata dhe midis të rriturve. Zakonisht shfaqet në mënyrat e mëposhtme: Një person mund të ndihet i mërzitur nëse një mik ndan kohën, besimet dhe mendimet me dikë tjetër. Ai mendon se ka ekskluzivitetin tek shoku i tij; Ju gjithashtu mund të jeni xheloz për partnerin e një shoku; Shpesh kërkesat nga këta njerëz janë të vazhdueshëm: favore, orë për të folur, shpejtësi në përgjigjen e mesazheve, pyetje në lidhje me atë që ne po bëjmë në çdo moment të vetëm, etj; Shpesh shoku xheloz shfaqet posesiv, kështu që ka kërcënime të tilla si: “nëse në fund shkon me atë shokun tënd tjetër, nuk do të flas më me ty”, “Ose dil me mua ose kjo do të thotë se nuk të interesoj”; Nëse në shkollën fillore nuk ngurronim të thoshim “nëse e bën këtë apo atë, nuk do të jem më shoku yt”, si të rritur ky mesazh është ende i pranishëm, por në një mënyrë të maskuar dhe më pak të pafajshme.
Shkaqet e xhelozisë patologjike mes miqve
Profesori i psikologjisë Peter DeScioli në Universitetin e Pensilvanisë, u përfshi në analizimin e ndërveprimit në rrjete të ndryshme sociale. Qëllimi ishte të zbulonim se si i ndërtojmë marrëdhëniet tona, si i bëjmë miqtë dhe pse lindin grindjet, dallimet dhe xhelozitë. Nga njëra anë, e dimë se xhelozia është një emocion, deri në atë pikë sa psikologët evolucionarë e kanë studiuar atë për vite me radhë. Sipas këndvështrimit të tyre, mund të konceptohet si nevoja për të poseduar, për të mbrojtur ato figura që garantojnë mbijetesën dhe mirëqenien tonë. Elementë të tjerë që duket se fshihen pas xhelozisë mes miqsh janë pasiguria dhe vetëbesimi i ulët. Ato ndodhin kur një person vendos një mik në qendër të universit të tij, i cili bëhet mbështetja, supi i tij për të qarë, i besuari i tij, ajo shoqëri me të cilën të argëtohen… Nëse kjo shifër dështon, gjithçka shembet. Një aspekt interesant doli në një studim mbi xhelozinë gjatë adoleshencës, i kryer nga Dr. Jeffrey G. Parker i Universitetit të Zemrës së Shenjtë në Konektikat. Pas sjelljes jashtëzakonisht xheloze do të kishte probleme psikologjike dhe madje edhe një formë të caktuar të margjinalizimit. Nëse një fëmijë rritet në një familje që nuk e do atë, është e natyrshme të mbështetet plotësisht tek miqtë. E njëjta gjë vlen edhe për të rriturit. Ndonjëherë konteksti personal (familja, partneri, etj.) nuk reflekton mbi mirëqenien tonë, duke na bërë të trajtojmë një ose më shumë miq si valvul shfryrëse dhe mbështetja jonë kryesore.
Xhelozia mes miqsh dhe kërkesa për mbështetje
Çfarë duhet të bëni nëse keni një mik xheloz? Xhelozia mes miqve mund të bëhet problem, veçanërisht nëse lindin qëndrime posesive, zhgënjime kontrolli dhe pretekse. Idealja, në këto raste, është të merrni parasysh disa këshilla: Duhet t’i shpjegojmë mikut xheloz se sjellja e tij është e papërshtatshme dhe se ne nuk mund ta pranojmë atë; Sulmet e xhelozisë nuk janë të lejueshme në asnjë marrëdhënie; Nuk është e vërtetë që ky emocion është shenjë e vlerësimit të thellë. Xhelozia dhemb dhe kufijtë duhet të vendosen sa më shpejt të jetë e mundur. Për sa është e mundur, do të ishte mençuri të gërmonim në atë që qëndron pas këtij qëndrimi. Bëhet fjalë për vetëvlerësim të ulët? A ka shoku ynë probleme që varen nga ne? Përpjekja për të kuptuar më mirë, na ndihmon të veprojmë zgjuar (dhe në mënyrë më të përshtatshme). Nuk do të bëjmë asnjë ndryshim në stilin tonë të jetesës sepse na e kërkon një mik xheloz.
Nëse këto dinamika arrijnë nivele ekstreme (deri në pikën e ndërhyrjes në marrëdhënien në çift, për shembull), do të duhet të merren vendime më serioze.
Miqësia është e barabartë me mirëkuptimin, besimin, lirinë dhe është një lidhje stimuluese që na bën të rritemi. Nëse, nga ana tjetër, na çon të anulojmë veten, mbase është koha ta lëmë atë person të shkojë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
