Sjelljet kompulsive (OCD) shkojnë përtej larjes klasike të duarve. Ka detyrime fizike dhe mendore, mani të çuditshme që krijojnë burgje të vërteta vuajtjesh për ata që heqin bela prej tyre. Sepse në atë përpjekje për të lehtësuar barrën e ankthit, mendja e njeriut formon sjellje të paarsyeshme që rrisin shqetësimin. Prandaj, pavarësisht se sa të habitshme dhe unike mund t’ju duken këto veprime, ekziston një fakt që ia vlen të kujtohet. Çrregullimet që lidhen me këtë karakteristikë sjellin konsumim të madh psikosocial. Njohja e një liste të vogël të këtij lloji realitetesh do t’ju japë një vizion më të qartë të kësaj gjendjeje.
Nëse po pyesni se çfarë janë manitë, do t’ju themi se ato janë sjellje të përsëritura dhe kompulsive që një person kryen pa arsyetim të dukshëm. Siç përshkruhet në një studim të botuar në Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, qëllimi i detyrimeve është të përpiqet të neutralizojë ankthin latent. Ato janë manifestime të çrregullimeve të tilla si çrregullimi obsesiv (OCD) ose çrregullimi i spektrit të autizmit (ASD). Më poshtë, po ju japim një listë të tyre.
1.Trichotillomania
Trichotillomania është një gjendje klinike në të cilën një person ndjen një detyrim të pakontrollueshëm për të shkulur flokët. Por jo vetëm në lëkurën e kokës, por edhe në vetulla apo zona të tjera të trupit. Sipas Gazetës Indiane të Psikiatrisë, kjo karakteristikë mund të ketë një prevalencë midis 0.5 dhe 2.0%.
2.Onomatomania
Onomatomania përcakton një obsesion patologjik me përsëritjen ose dëgjimin e fjalëve ose tingujve të caktuar. Ajo që ndodh në këtë sjellje është se personi nuk mund të shmangë vokalizimin e asaj që shprehin të tjerët. Është shumë rraskapitës.
3.Farmakomani
Kjo është një sjellje kurioze, por edhe e rrezikshme brenda OCD dhe çrregullimeve të tjera të humorit. Ai i referohet abuzimit kompulsiv të substancave ose drogave pa një qëllim legjitim mjekësor. Njerëzit me farmakomani marrin medikamente që mund të kenë efekte serioze në shëndetin e tyre.
4.Ablutomani
Ablutomania është një obsesion pas pastërtisë dhe kujdesit të tepruar personal. Ka shumë mundësi që ky të jetë lloji i manisë më i njohur në popullatë. Por kujdes, sepse është edhe shumë rraskapitës. Këta pacientë mund të shpenzojnë një sasi joproporcionale të kohës duke larë, larë duart dhe duke kryer rituale të tjera pastrimi.
5.Abulomania
Në fillim folëm për detyrimet me origjinë mendore. Ky është një shembull i saj. Abulomania është paaftësia kronike për të marrë vendime. Kjo bën të mundur që dikush t’i kushtojë orë të pafundme për të bërë një zgjidhje, edhe nëse çështjet janë të parëndësishme.
6.Monomania
Monomania është një obsesion ekstrem ose patologjik me një temë ose ide të vetme. Imagjinoni që dikush nuk mund të ndalojë së foluri për politikën, Mona Lizën ose numrin e herëve që sateliti Europa rrotullohet rreth Jupiterit. Ndonjëherë ata fokusohen në fushat më absurde që konsumojnë kohën, marrëdhëniet dhe cilësinë e tyre të jetës.
7.Aritmomania
Ndër shembujt e manive kurioze është aritmomania. Ai konsiston në obsesionin me numrat, në veçanti, besimin se disa numra ose sekuenca numerike kanë rëndësi transhendente. Kjo i shtyn pacientët të kryejnë llogaritje ose rituale numerike kompulsive.
8.Enosomania
Një person me enosmania vuan nga një frikë irracionale për të kryer veprime mëkatare. Ai bëhet i fiksuar pas çdo gjëje që thuhet, bëhet apo mendohet. Imagjinoni që ndonjë entitet hyjnor do t’i ndëshkojë ata për këto sjellje krejtësisht të padëmshme.
9.Fagomania
Reflektoni për shembullin e mëposhtëm: dikush që ha me detyrim. Është një lloj obsesioni i pakontrollueshëm që shpesh shoqërohet me kushte të tjera klinike, si bulimia ose hiperfagjia.
10.Katisomania
Mund ta imagjinoni dikë të fiksuar pas të gjithë ditës ulur? Duket shumë ironike, por në realitet këta pacientë përfundojnë me vështirësi serioze në funksionimin e tyre psikosocial. Kjo do të thotë të humbisni punën, të mos dilni nga shtëpia dhe të shihni shëndetin tuaj të ndikuar në shumë raste.
11.Glazomania
Glazomania përcakton obsesionin për të bërë lista të pothuajse çdo fushe apo dimensioni. Pacienti mund t’i kushtojë ditë të tëra kësaj detyre.
12.Thanatomani
Ky ent klinik është një nga më të trishtuarit dhe më komplekset. Në thanatomani, pacienti nuk mund të ndalojë së menduari për vdekjen ose dëshirën patologjike për t’u afruar me të. Ajo manifestohet përmes kërkimit të përvojave të rrezikshme ose magjepsjes së sëmurë me tema që lidhen me këtë sferë.
13.Agromania
Imagjinoni dikë që nuk mund ta konceptojë ekzistencën e tyre nëse nuk jeton në fshat. Sado e habitshme t’ju duket, ka nga ata që vuajnë nga agromania, një obsesion patologjik me jetën në zonat rurale. Kjo mani shoqërohet me mendime këmbëngulëse, idealizim, tema monotematike bisede etj.
14.Afrodiziomania
Ata që vuajnë nga afrodizomania përjetojnë një fiksim patologjik me kërkimin e stimuluesve seksualë ose zgjimit seksual. Kjo mund të çojë në sjellje seksuale kompulsive dhe të çojë në varësi ndaj seksit.
15.Eremiomania
Burrat dhe gratë që përjetojnë eremimaninë mund të kenë një dëshirë të pakontrollueshme për t’u tërhequr nga shoqëria dhe për të jetuar në një gjendje vetmie të plotë. Kjo shpesh i bën ata të distancohen nga mjedisi i tyre i ngushtë, të zhduken dhe të mos jenë pranë qenieve të tjera njerëzore.
16.Eulogomania
Ka nga ata që jetojnë me një obsesion të vetëm: marrjen e lavdërimeve dhe lavdërimeve të vazhdueshme nga të tjerët. Ky kërkim i vazhdueshëm për vërtetim dhe admirim nga të tjerët i çon ata në shkallë të lartë të vuajtjes.
17.Grafomania
Graphomania gjurmon një pamje klinike të përcaktuar nga detyrimi për të shkruar tepër, shpesh në një mënyrë jokoherente ose të pakuptimtë. Njerëzit që vuajnë prej tij mbushin faqe dhe faqe teksti pa një qëllim të qartë.
18.Infomania
Infomania i referohet një obsesioni patologjik për kërkimin dhe konsumimin e tepërt të informacionit. Kjo i bën ata të kalojnë shumë orë duke shfletuar ueb-in në kërkim të të dhënave më të ndryshme dhe, ndonjëherë, të pakuptimta.
19.Logomania
Ju mund të keni hasur dikë me këtë sjellje. Logomania përcakton detyrimin për të folur në një mënyrë të pakontrollueshme. E bëjnë pa ndërprerje dhe pa marrë parasysh kontekstin apo audiencën.
20.Mikromania
Ka njerëz me kërkesa të larta dhe më pas ka mikromaninë. Ai përcakton fiksimin e vazhdueshëm për të kontrolluar detajet e çdo detyre në një mënyrë të përpiktë, në kurriz të efikasitetit dhe produktivitetit.
21.Nosomania
Nosomania përcakton një gjendje klinike-patologjike në të cilën personi beson se është gjithmonë i sëmurë. Ky perceptim mbetet pavarësisht mungesës së provave mjekësore për ta mbështetur atë.
22.Fitomania
Kjo mani është kureshtare dhe mashtruese gjithashtu. Mund të mendojmë se dikush është thjesht i pasionuar pas bimëve. Por kujdes: çdo pasion ka një kufi. Nëse një person lë mënjanë përgjegjësitë e tij dhe tregon përkushtim ekstrem ndaj kopshtarisë, ne do të ishim tashmë brenda spektrit të një detyrimi të mundshëm.
23.Mitomania
Mythomania është një çrregullim në të cilin një person ka një detyrim të pakontrollueshëm për të gënjyer vazhdimisht dhe qëllimisht, madje edhe për çështje të parëndësishme. Është një gjendje shumë rraskapitëse për vetë pacientin dhe mjedisin e tij.
24.Ksenomania
Xenomania përshkruan një sjellje problematike në të cilën ka një magjepsje ekstreme dhe të vazhdueshme me çdo gjë të huaj apo të panjohur, si kulturat, gjuhët apo vendet e largëta.
25.Zoommania
Zoomania i referohet një obsesioni me kafshët ose besimit se keni një lidhje të veçantë me to. Kjo mund të çojë në sjellje të tepërta edukuese ose në kërkim të vazhdueshëm të shoqërisë së tyre.
26.Nostomania
E mbyllim listën e shembujve me një hobi shumë të veçantë. Nostomania përcakton dëshirën e pakontrollueshme për t’u kthyer në shtëpi. Kjo do ta bëjë personin të ndihet i pakëndshëm dhe i pakënaqur në çdo mjedis tjetër përveç atij ku është rritur ose ka pasur fëmijërinë e tij.
Si trajtohen këto lloj manish?
Qasja nis gjithmonë nga ndërhyrja psikologjike. Në këtë rast, terapia e parandalimit të ekspozimit dhe reagimit (EPR) është një model efektiv. Revista Psychology Research and Behavior Management thekson efektivitetin e saj në trajtimin e kësaj gjendje psikologjike. Le ta shpjegojmë se nga çfarë përbëhet:
Ekspozimi: pacientët ekspozohen në mënyrë të kontrolluar dhe graduale ndaj situatave, objekteve ose mendimeve që shkaktojnë obsesionet dhe ankthet e tyre. Objektivi është të lejojmë që personi të mësohet me ankthin dhe të mësojë se nuk është e nevojshme të përfshihet në detyrime ose të zhvillojë mani për të reduktuar ankthin.
Parandalimi i reagimit: qëllimi është që personi të reduktojë obsesionet që do të kryente për të zbutur ankthin.
Hierarkia e ekspozimit: Psikologu punon me personin për të zhvilluar një hierarki ekspozimi. Kjo konsiston në bërjen e një liste situatash ose stimujsh që lidhen me obsesionet që klasifikohen nga më pak në më shqetësuese. Qëllimi është që fillimisht të trajtohen ato më pak kërcënuese dhe më pas të kalohet tek ato më sfidueset.
Rivlerësimi i besimeve: punojmë në rivlerësimin e besimeve irracionale dhe katastrofike që lidhen me obsesionet e tyre. Kjo përfshin të mësuarit për të parë mendimet obsesive në një mënyrë më realiste dhe të ekuilibruar.
Teknikat e përballimit: Në këtë qasje ju mësoni strategji të vlefshme përballimi për t’u marrë me ankthin pa iu drejtuar detyrimeve. Këto strategji mund të përfshijnë relaksim, frymëmarrje të thellë, vëmendje dhe ristrukturim kognitiv.
Mania mund të trajtohet
Jo të gjitha manitë pasqyrojnë një çrregullim themelor. Në këtë kuptim, ne të gjithë, në njëfarë mënyre, kemi obsesionet tona të vogla. Një mani fiton një entitet klinik kur kufizon plotësisht cilësinë e jetës suaj. Kjo do të jetë koha për të kërkuar ndihmë të specializuar.
Gjithashtu, mbani në mend se të gjitha këto mendime dhe rituale obsesive kanë trajtim. Mos hezitoni të hidhni hapin dhe të kërkoni mbështetje. Ju mund dhe meritoni të rifitoni kontrollin e realitetit dhe sjelljes suaj. Gjëja më vendimtare është të ndërgjegjësoheni për atë që po ju ndodh dhe ta ndani atë me një profesionist të specializuar.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
