Shumica prej nesh synojmë me vetëdije për të arritur versionin më të mirë të vetes, duke marrë rrugën e duhur. Vetë-analiza është një mjet i mirë për matjen e sukseseve dhe përpjekjeve të dikujt. Është pa dyshim e admirueshme që të jemi të interesuar të bëjmë gjërat në mënyrën më të mirë të mundshme dhe të përpiqemi të bëjmë më të mirën. Prandaj është e domosdoshme të analizohen rezultatet negative në përpjekje për të bërë gjërat më mirë në një kohë të mëvonshme.
Megjithatë, edhe pse vetë-analiza është një mjet i shkëlqyeshëm për të vëzhguar sjelljen e dikujt dhe të mësuarit për të kapërcyer dobësitë dhe zakonet e këqija, ne shpesh e nënvlerësojmë veten, sepse jemi shumë vetëkritikues. Në këtë kuptim, një nivel i lartë i vetëkritikës mund të dëmtojë suksesin dhe shëndetin mendor. Të qenurit shumë vetëkritik dëmton vetëvlerësimin tonë dhe besimin që ne vendosim në vetvete. Në fakt, vetëkritika është e lidhur ngushtë me vetëbesimin e ulët dhe përsosmërinë.
Të qenit shumë vetëkritik
Problemi ndodh kur ne mendojmë “një pilot automatik” për të hyrë në terrenin e vetëkritikës. Ne duhet të zgjoheni dhe të kuptojmë dëmin që, pa dashje, po i bëjmë vetes tonë. Për të kuptuar nëse jeni shumë vetëkritik, kontrolloni listën e mëposhtme. Nëse në të gjejmë shumë situata të përditshme dhe tipike të jetës sonë, është koha të ndryshojmë situatën dhe të fillojmë të kujdesemi më shumë për veten dhe mendjen tonë:
Asgjë nuk shkon mirë ose nuk e konsiderojmë veten mjaftueshëm të mirë: A ndihemi se nuk bëjmë kurrë mjaft? Ne besojmë se gjërat nuk janë siç duhet të jenë? Na duket se gjithçka rreth nesh nuk është e mjaftueshme, përfshirë veten tonë?
Ne fajësojmë veten për çdo situatë negative: A ndihemi personalisht përgjegjës kur ndodh diçka e keqe? A e fajësojmë veten menjëherë, duke injoruar faktorë të tjerë që, edhe pse të jashtëm dhe të pakontrollueshëm, mund të lidhen me atë që ka ndodhur?
Ne jemi të zhgënjyer me veten tonë, edhe nëse gabimet tona janë konkrete dhe specifike: A mendoni se ne jemi një dështim total në çdo rast kur bëjmë një gabim? A nuk jemi në gjendje të përqendrohemi në sjelljen që ka shkaktuar problemin?
Ne shmangim rreziqet: Ne kurrë nuk guxojmë të bëjmë diçka të ndryshme sepse mendojmë se do të dështojmë? A besojmë se gjërat do të vazhdojnë të shkojnë keq, siç ndodhi në raste të tjera? A jemi të bindur se gjëja më e mirë dhe më e sigurt është të mos bësh asgjë?
Shmangim shprehjen e mendimit tonë: A kemi frikë të them diçka të marrë, absurde? A mendojmë se ajo që duhet të themi nuk u intereson të tjerëve? A besojmë se ajo që mendojmë nuk do të mirëpritet pozitivisht apo do të jetë e mërzitshme?
Ne kurrë nuk jemi të kënaqur me sukseset tona: A e identifikojmë gjithçka që bëjmë me dështimin? Ne besojmë se nëse nuk mund të bëjmë diçka në mënyrë të shkëlqyeshme, është më mirë të mos e bëjmë? A jemi të prirur të këmbëngulim për gabime apo mangësi të pashmangshme, edhe kur rezultatet janë pozitive?
Në çdo skenar të mundshëm shohim fantazma: A parashikojmë gjithmonë skenarët e mundshëm? A është “dhe nëse …” mënyrën se si shfaqim ndonjë mundësi, duke vënë pengesa dhe duke parë gjithmonë më të keqen? A është dështimi personal filtri përmes të cilit kalojmë të gjitha veprimet tona të ardhshme? A kemi frikë nga poshtërimi dhe dështimi dhe u japim atyre më shumë peshë sesa triumfi dhe suksesi?
Ne nuk e pranojmë imazhin tonë personal: A kemi komplekset që nuk mund t’i zgjidhim? A besojmë se ajo që ne e konsiderojmë negative mund të ketë ndikim tek të tjerët, në mënyrën se si ata na vlerësojnë, në vlerësimin që kanë ndaj nesh? A besojmë se imazhi ynë personal na pengon të përparojmë nga pikëpamja profesionale dhe sociale?
Ne gjithmonë i analizojmë gabimet tona, duke u zhytur në faj: Ne investojmë shumë kohë dhe energji për të analizuar se ku gabuam dhe si jemi përgjegjës, por pa nxjerrë kurrë përfundime që na lejojnë të shikojmë të kaluarën me optimizëm? Shqyrtojmë ndjenjat e fajit dhe atë që kemi humbur, për atë që nuk kemi bërë, në vend që të analizojmë alternativat e mundshme për një herë tjetër?
Ne kemi vënë veten në mbrojtje në rast të vëzhgimeve: A kemi prirje të mërzitemi kur njerëzit na drejtojnë një kritikë të justifikuar apo konstruktive? A reagojmë në mënyrë të ekzagjeruar ndaj vëzhgimeve të njerëzve të tjerë?
Të qenit shumë vetëkritik dhe vetë-sabotues
Vetë-kritika intensive dhe e shpeshtë është një mënyrë vetë-sabotuese. Me fjalë të tjera, kur ne vetë-kritikojmë, bëjmë të kundërtën e asaj që do të ishte e shëndetshme për veten tonë. Pse ta bëjmë atë atëherë? Për shkak se ajo është pjesë e një territori më të gjerë psikologjik të familjes, ku refuzimi, frika apo shtypja bëhen një veshje e zakonshme, një barrë që zakonisht e kryejmë.
Pra, negativiteti bëhet një mangësi emocionale nga e cila është e vështirë të dalësh. Dhe meqë ne e njohim atë, ne e mbajmë atë, sepse nuk ndihemi të zhveshur. Në këtë kuptim, tejkalimi i vetëkritikës dhe vetë-sabotimit kërkon një vetëdije më të madhe për veten. Gjithashtu, kërkon riformulimin e dialogut të brendshëm, për atë që po ndodh brenda dhe rreth tij.
Përgatiti: Brikela Daci | Burimi / lamenteemeravigliosa.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
