Një kuptim i ri i lidhjes themelore midis mendjes dhe trupit shpjegon fenomene të tilla si gjymtyrët fantazmë dhe ka implikime befasuese…
Në vitin 2018, sipërmarrësi miliarderi i Silicon Valley, Sam Altman, pagoi një startup të quajtur Nectome 10,000 dollarë për të ruajtur trurin e tij pasi të vdiste dhe, kur teknologjia për ta bërë këtë të vihet në dispozicion, për të ngarkuar kujtimet dhe vetëdijen e tij në re. Kjo perspektivë, e cila u popullarizua së fundmi në serialin komedi fantastiko-shkencore të Amazon Prime Upload, është argëtuar prej kohësh nga transhumanistët. Edhe pse teorikisht e mundur, ajo është e rrënjosur në idenë e gabuar se truri është i ndarë nga trupi dhe mund të funksionojë pa të. Ideja se mendja dhe truri janë të ndara nga njëra-tjetra zakonisht i atribuohet matematikanit dhe filozofit të shekullit të 17-të René Descartes, i cili besonte se trupi përbëhet nga materia dhe mendja nga një substancë tjetër jo-fizike.
Hulumtimet moderne të trurit hedhin poshtë dallimin midis fizikës dhe asaj mendore. Shumica e neuroshkencëtarëve pajtohen se ajo që ne e quajmë “mendja” përbëhet nga materia. Mendja është e vështirë të përcaktohet, por konsensusi tani është se ajo del nga rrjetet komplekse të qelizave në tru.Por shumica e njerëzve ende e shohin mendjen dhe trurin si të ndryshëm nga trupi. Në vitin 2016, katër studiues të shquar të trurit publikuan një artikull që përmbledhte atë që dimë për vetëdijen. Fillon: “Të jesh i vetëdijshëm do të thotë që dikush po përjeton një përvojë … për të parë një imazh, për të dëgjuar një tingull, për të menduar një mendim ose për të ndjerë një emocion.” Megjithatë, po bëhet gjithnjë e më e qartë se mendja/truri dhe trupi janë të lidhura ngushtë dhe se trupi ndikon në mendimet dhe emocionet tona. Të jesh i ndërgjegjshëm nuk do të thotë vetëm të kesh vetëdije për botën e jashtme. Do të thotë të jesh i vetëdijshëm për veten brenda rrethinës.
Mënyra se si e përjetojmë trupin tonë është thelbësore për mënyrën se si e perceptojmë veten tonë. Gjymtyrët fantazmë janë një demonstrim i mrekullueshëm i rëndësisë së trupit për vetëdijen. Ato u përshkruan në mesin e shekullit të 16-të nga berberi-kirurgu Ambroise Paré, i cili thuhet se amputonte disa qindra gjymtyrë në ditë gjatë luftës italiane të viteve 1542-1546. “Me të vërtetë është një gjë e mrekullueshme, e çuditshme dhe e jashtëzakonshme”, shkroi ai. “Pacientët të cilët kanë kaluar shumë muaj pas prerjes së këmbës u ankuan rëndë se ata ende ndjenin dhimbje tepër të madhe të asaj këmbe të prerë.” Në atë kohë, megjithatë, pak i mbijetuan operacionit, kështu që fenomeni u pa vetëm rrallë, dhe u hodh poshtë si një mashtrim. Përparimet në mjekësi dhe teknologji ushtarake e ndryshuan këtë. Shpikja e një plumbi të quajtur top Minié me saktësinë, rrezen dhe shpejtësinë më të madhe të grykës, rriti numrin e amputimeve, ndërsa futja e anestetikëve dhe antiseptikëve përmirësoi shkallën e mbijetesës së ushtarëve që hynë nën thikë.
Dhe kështu ndodhi që neurologu Silas Weir Mitchell, i cili preu krahët dhe këmbët e panumërta në fushat e betejës së luftës civile amerikane, arriti të kuptoi se gjymtyrët fantazmë janë rregulli dhe jo përjashtim, i përjetuar nga shumica dërrmuese e të amputuarve. Megjithatë, komuniteti mjekësor ishte ende skeptik ndaj fenomenit, kështu që Mitchell fillimisht i përshkroi vëzhgimet e tij si një histori të shkurtër, The Case of George Dedlow, botuar në Atlantic Monthly në korrik 1866. Personazhi i trilluar titullar ishte një përbërje e qindra mijërave të ushtarëve që u gjymtuan dhe u gjymtuan gjatë konfliktit. Ai humbi të katër gjymtyrët, një nga një, për t’u bërë “një bust i padobishëm, më shumë si një krijesë e çuditshme larvash sesa çdo gjë në formë njerëzore”, e reduktuar në “një pjesë e një njeriu”.
Përgatiti K.I / Burimi www.theguardian.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
