Cerebrocentrizmi ka të bëjë me tendencën për të besuar se truri përcakton gjithçka. Edhe pse ky organ është themelor, ai nuk përcakton gjithçka që jemi.
Neuroshkenca ka prodhuar një vëllim të madh njohurish gjatë dekadave të fundit. Duke ditur se ato kanë ndryshuar mënyrën se si ne e kuptojmë veten si specie dhe si individë. Megjithatë, ajo ka nxitur gjithashtu një pikëpamje të caktuar deterministe të njohur si cerebrocentrizëm, ose përpjekje për të shpjeguar të gjithë jetën psikike dhe operacionale në terma neurologjike.
Ndërsa është e vërtetë që hormonet dhe neuronet luajnë një rol shumë të rëndësishëm në sjelljen e njerëzve, është gjithashtu e vërtetë që jo gjithçka mund të shpjegohet në terma biokimikë. Për këtë arsye, cerebrocentrizmi konsiderohet një pozicion ekstrem që lë jashtë shumë variabla të tjerë që ndikojnë në sjellje.
Një nga aspektet shqetësuese të cerebrocentrizmit është se ai gjithashtu kërkon të shpjegojë problemet psikologjike ose çekuilibrat si një efekt ekskluziv i disa anomalive në tru. Ky reduktim çon në keqkuptime të mëdha , pasi as shqetësimi nuk është efekti i vetëm i një ndryshimi biokimik, as paqja apo lumturia nuk janë pasojë e rregullimit të substancave.
“Cerebrocentrizmi i referohet një tendence aktuale në kohën tonë, me anë të së cilës aktivitetet që varen nga organizmi ynë në tërësi i atribuohen trurit, pa marrë parasysh që truri është pjesë e organizmit dhe se organizmi në fjalë jeton i zhytur në një kontekst shoqëror dhe historik”. – Marino Pérez Álvarez
Cerebrocentrizmi është një tendencë reduksioniste që kërkon t’i atribuojë trurit aftësinë për të përcaktuar të gjitha sjelljet njerëzore. Për këtë qasje, fakti që ky tru është i zhytur në një kontekst social dhe historik që ndikon në mënyrën në të cilën modelohen dhe vendosen sjelljet nuk është i vlefshëm. Ky trend lindi në vitet ’90, kohë që u bë e njohur si “dekada e trurit” . Në atë kohë, shumë para u investuan në kërkime në sistemin nervor dhe kjo rezultoi në një sërë zbulimesh dhe përparimesh që na lejuan të kuptonim më mirë se si funksionon mendja. Pothuajse një “modë” u krijua. Kudo njerëzit filluan të flasin për “hormonin e stresit” ose “hormonin e lumturisë” dhe shprehje të ngjashme. Ideja u përhap gjerësisht se çdo shqetësim ose shqetësim që ndodhte te një qenie njerëzore ishte vepër e ndonjë çekuilibri organik dhe se, natyrisht, ishte e mundur të korrigjohej duke rivendosur ekuilibrin e përmendur.
Jo gjithçka është “neuro”
Cerebrocentrizmi ishte një prirje shumë e mirëpritur, jo vetëm nga shkencëtarët, por edhe nga publiku i gjerë. Në një mënyrë ose në një tjetër, ideja se siklet psikologjik është efekti i proceseve mbi të cilat ne nuk kemi kontroll është e kënaqshme. Me fjalë të tjera, nuk ka asnjë përgjegjësi për këto vështirësi personale. Kështu, truri do të ishte shkaku përfundimtar i shqetësimit personal . Ky tru, nga ana tjetër, ka filluar të shihet si një organ që funksionon në mënyrë autonome, pa qenë në gjendje të bëjë ndonjë gjë për të. Ajo që lind nga kjo është ideja se përgjigja për të gjitha problemet qëndron në përdorimin e disa ilaçeve ose praktikave që modifikojnë kiminë e trurit në një mënyrë pozitive.
Reduktimi i gjithçkaje në qarqe nervore ose neurotransmetues është qetësues, por lë jashtë realitetin e qartë se truri nuk ekziston në mes të një vakumi. Është pjesë e një individi që ka përvoja specifike dhe që zhvillohet në një moment historik unik dhe në mes të një shoqërie specifike. E gjithë kjo gjithashtu përbën atë që ai është dhe ndikon në shqetësimin e tij.
Truri si ndërmjetës
Truri është një pjesë thelbësore e asaj që jemi, por nuk është ata që jemi. Ky organ si i tillë nuk krijon vetvetiu veprimtari si gjuha, arti, matematika etj. Ajo që bën është t’i mundësojë, por janë individët me tru, në ndërveprimin e tyre, ata që krijojnë këto prodhime dhe fruta. Truri është një ndërmjetës, jo një shkak. Aspektet, të tilla si ndjeshmëria, nuk përcaktohen nga një qark i trurit, siç thekson cerebrocentrizmi. Kjo aftësi është rezultat i edukimit dhe përvojave personale. Truri ndikon, por nuk e konfiguron atë. Nuk ka njerëz që kanë lindur me qarkun e empatisë “të aktivizuar” apo “çaktivizuar”; Janë ndërveprimet me botën që e bëjnë atë kapacitet të zhvillohet apo jo.
E njëjta gjë vlen edhe për shqetësimet, çrregullimet psikologjike ose si të doni ta quani. Edhe pse ne nisemi nga një strukturë truri që lehtëson ose kufizon sjellje të caktuara, në fund janë përvojat e individit dhe mënyra se si ai/ajo operon me to që rezulton në vështirësi në këtë kuptim.
Prandaj, qeniet njerëzore janë truri ynë, por edhe ndërveprimi me mjedisin dhe me veten tonë. Gjithçka së bashku na përcakton.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
