A keni qenë ndonjëherë në një situatë ku jeni ndjerë i sulmuar ose i kritikuar, duke ju shtyrë që instinktivisht të vini re roje? Të gjithë kemi qenë atje. Por çfarë e shkakton sjelljen mbrojtëse? Dhe si të jemi më pak mbrojtës?
Ndërsa disa njerëz priren të jenë mbrojtës nga natyra, sjellja mbrojtëse, në përgjithësi, është një përgjigje instinktive që lind kur ne perceptojmë një kërcënim për vetëvlerësimin, besimet ose veprimet tona. Është si një mburojë mbrojtëse që na mbron nga dëmtimi i mundshëm ose shqetësimi emocional.
Le të zhytemi në thellësi të sjelljes mbrojtëse, duke eksploruar karakteristikat e saj, duke identifikuar shenjat e të qenit mbrojtës dhe duke zbuluar strategjitë për t’u marrë me një person mbrojtës.
Çfarë është sjellja mbrojtëse?
Sjellja mbrojtëse përfshin një sërë veprimesh dhe reagimesh që ne përdorim për të mbrojtur veten nga kërcënimet ose sulmet e perceptuara. Sipas një studimi, sjellja mbrojtëse është një sjellje prosociale që mund të përkufizohet si “një përgjigje e sjelljes ndaj situatave kërcënuese për mbijetesën dhe sigurinë e trupit të vetes dhe të tjerëve”. Është një përgjigje instinktive që shkaktohet kur ndiejmë se imazhi për veten, idetë ose veprimet tona po sfidohen ose minohen. Sjellja mbrojtëse shërben si një mburojë, duke ruajtur dobësitë tona dhe duke shmangur dëmet e mundshme. Megjithatë, disa individë priren të jenë zakonisht mbrojtës. Një person mbrojtës është zakonisht tepër i ndjeshëm ndaj kritikave ose kërcënimeve të perceptuara dhe shpesh mund të reagojë me armiqësi ose tërheqje.
Një person mbrojtës mund ta ketë zhvilluar këtë sjellje si një mekanizëm përballues, duke e përdorur atë si një mjet për vetë-ruajtje.
Tani që e kemi kuptuar më mirë se çfarë është sjellja mbrojtëse, le të hedhim një vështrim në shenjat e të qenit mbrojtës, çfarë e shkakton sjelljen mbrojtëse, si të jesh më pak mbrojtës dhe disa këshilla të dobishme për t’u marrë me një person mbrojtës.
Shenjat e sjelljes mbrojtëse për të cilat duhet të dini
Njohja e sjelljes mbrojtëse tek ne dhe të tjerët mund të jetë ndriçuese. Këtu janë disa shenja të zakonshme të të qenit mbrojtës për t’u kujdesur:
1.Reagimi i tepruar – Kur një person reagon në mënyrë disproporcionale ndaj kritikave ose sfidave të vogla, kjo mund të tregojë mbrojtje. Edhe reagimet konstruktive mund të përballen me një përgjigje të ekzagjeruar.
2.Mohimi dhe Shmangia – Individët mbrojtës shpesh mohojnë ose shmangin pranimin e përgjegjësisë për veprimet ose mangësitë e tyre. Ata mund t’ua kthejnë fajin të tjerëve ose të përdorin taktika shmangieje për t’iu shmangur situatave të pakëndshme.
3.Kundërsulmet – Një person mbrojtës mund të përdorë kundërsulme kur ndihet i kërcënuar. Në vend që të trajtojnë çështjen në fjalë, ata mund të sulmojnë besueshmërinë e personit tjetër ose të ndërmarrin sulme personale.
4.Racionalizimi – Individët që shfaqin sjellje mbrojtëse shpesh racionalizojnë veprimet ose besimet e tyre në mënyrë të tepruar. Ata mund të krijojnë justifikime për të mbrojtur imazhin e tyre për veten ose për të ruajtur qëndrueshmërinë në botëkuptimin e tyre.
5.Dëgjim selektiv – Sjellja mbrojtëse mund të shfaqet si dëgjim selektiv, ku një person filtron informacione që bien ndesh me besimet e tyre ose sfidojnë vetë-perceptimin e tyre. Kjo vëmendje selektive ndihmon në përforcimin e ideve të tyre ekzistuese.
Çfarë e shkakton sjelljen mbrojtëse?
Të kuptuarit e shkaqeve rrënjësore të sjelljes mbrojtëse mund të sigurojë njohuri të vlefshme se pse ne dhe të tjerët reagojmë në mënyrë mbrojtëse. Këtu janë disa faktorë kryesorë që kontribuojnë në përgjigjet mbrojtëse:
1.Frika nga dështimi
Një nga shkaqet kryesore të mbrojtjes është frika nga dështimi. Kur vetëvlerësimi ynë është i lidhur ngushtë me arritjet tona, çdo kritikë e perceptuar mund të interpretohet si një kërcënim për kompetencën tonë, duke shkaktuar një përgjigje mbrojtëse.
2.Pasiguri dhe vetëbesim i ulët
Individët me vetëbesim të ulët kanë më shumë gjasa të shfaqin sjellje mbrojtëse. Ata mund të ndiejnë një nevojë të vazhdueshme për të mbrojtur veten nga sulmet e perceptuara mbi vetëvlerësimin e tyre, shpesh duke përdorur taktika mbrojtëse për të ruajtur besimin e tyre të brishtë. Kjo është ajo që shkakton sjellje mbrojtëse.
3.Kërcënimet ndaj identitetit
Kur bindjet tona kryesore, vlerat ose identiteti sfidohen, ne mund të përgjigjemi në mënyrë mbrojtëse. Identiteti ynë përbën një pjesë të rëndësishme të vetë-konceptit tonë dhe çdo kërcënim ndaj tij mund të aktivizojë mekanizmat tanë mbrojtës.
4.Mungesa e rregullimit emocional
Aftësitë e dobëta të rregullimit emocional mund të kontribuojnë në sjelljen mbrojtëse. Kur individët luftojnë për të menaxhuar emocionet e tyre në mënyrë efektive, ata mund të përdorin përgjigjet mbrojtëse si një mënyrë për të mbrojtur veten nga përjetimi i shqetësimit emocional.
5.Përvojat e kaluara traumatike
Përvojat e kaluara të traumave ose plagëve emocionale mund t’i bëjnë individët më të prirur ndaj mbrojtjes. Ata mund të kenë zhvilluar sjellje mbrojtëse si një mekanizëm mbijetese për të mbrojtur veten nga dëmtimi i mëtejshëm.
6.Sjellja e mësuar
Sjellja mbrojtëse mund të mësohet edhe nëpërmjet vëzhgimit dhe imitimit. Nëse individët janë ekspozuar ndaj modeleve mbrojtëse ose kanë qenë dëshmitarë të shpërblimit të sjelljes mbrojtëse, ata mund t’i adoptojnë vetë këto modele.
7.Mungesa e besimit
Kur besimi mungon në një marrëdhënie ose mjedis, shpesh lind një sjellje mbrojtëse. Individët mund të ndjejnë nevojën për të mbrojtur veten për shkak të mungesës së besimit në qëllimet ose veprimet e të tjerëve. Kjo është ajo që shkakton sjellje mbrojtëse në marrëdhënie.
Këshilla se si të merreni me një person mbrojtës
Ballafaqimi me një person mbrojtës mund të jetë sfidues, pasi reagimet dhe përgjigjet e tyre shpesh mund të duken të paarsyeshme ose joproporcionale. Megjithatë, me durim, ndjeshmëri dhe strategji komunikimi efektive, është e mundur të lundroni ndërveprimet me individë mbrojtës. Tani që e dimë se çfarë e shkakton sjelljen mbrojtëse, këtu janë disa këshilla për t’u marrë me një person mbrojtës:
1.Qëndroni të qetë dhe të qetë
Kur përballeni me mbrojtje, është e rëndësishme të qëndroni të qetë dhe të qetë. Shmangni përgjigjen me agresion ose mbrojtje, pasi kjo ka të ngjarë të përshkallëzojë situatën. Në vend të kësaj, merrni frymë thellë dhe afrojuni bisedës me një mentalitet të niveluar.
2.Zgjidhni kohën dhe vendin e duhur
Koha dhe mjedisi luajnë një rol vendimtar në trajtimin e sjelljes mbrojtëse. Gjeni një kohë të përshtatshme dhe një mjedis privat ku të dyja palët mund të përfshihen në një bisedë pa shpërqendrime ose ndërprerje. Krijimi i një hapësire të sigurt për dialog të hapur mund të inkurajojë personin mbrojtës që të ulë vigjilencën.
3.Përdorni gjuhë jo kërcënuese
Zgjedhja e fjalëve mund të ndikojë ndjeshëm në mënyrën se si përgjigjet një person mbrojtës. Formoni deklaratat dhe pyetjet tuaja në një mënyrë jo konfrontuese dhe jo akuzuese. Përdorni thëniet “Unë” për të shprehur mendimet dhe ndjenjat tuaja, duke theksuar se po ndani këndvështrimin tuaj në vend që të sulmoni të tyren. Për shembull, në vend që të thoni, “Ti gjithmonë mbrohesh kur dikush të kritikon”, provo të thuash: “Kam vënë re se ndonjëherë ndihem hezitues për të dhënë komente sepse jam i shqetësuar se si mund të merret”.
4.Praktikoni të dëgjuarit aktiv
Praktikoni dëgjimin aktiv për të demonstruar interesin tuaj të vërtetë për të kuptuar këndvështrimin e personit mbrojtës. Jepuni atyre hapësirë të mjaftueshme për t’u shprehur pa ndërprerje. Mbani kontaktin me sy, tundni kokën dhe jepni shenja verbale për të treguar se jeni të përfshirë në mënyrë aktive në bisedë.
5.Trego Empati dhe Vërtetim
Sjellja mbrojtëse shpesh buron nga pasiguritë ose frika themelore. Mundohuni të empatizoni emocionet e personit mbrojtës dhe të vërtetoni ndjenjat e tyre. Pranoni këndvështrimin e tyre, edhe nëse nuk jeni dakord me të, për të krijuar një atmosferë respekti të ndërsjellë. Për shembull, mund të thoni, “Unë mund ta kuptoj pse kjo situatë mund të jetë sfiduese për ju. Është krejtësisht normale të ndihemi në mbrojtje kur ndihemi të kritikuar ose të sulmuar.”
6.Fokusimi në zgjidhje
Zhvendosja e bisedës drejt gjetjes së zgjidhjeve në vend të qëndrimit në faj ose kritikë mund të jetë e dobishme. Eksploroni alternativa në bashkëpunim dhe punoni së bashku për të adresuar çështjet themelore. Duke u fokusuar në zgjidhjen e problemeve, ju mund ta ridrejtoni energjinë e personit mbrojtës drejt rezultateve konstruktive.
7.Vendosni kufijtë
Ndërsa është e rëndësishme t’i qaseni bisedës me ndjeshmëri, është po aq e rëndësishme të vendosni dhe komunikoni kufijtë tuaj. Shprehni sjelljen e pranueshme dhe të papranueshme në mënyrë të respektueshme. Vendosja e kufijve ndihmon në krijimin e një kornize për ndërveprime të shëndetshme dhe inkurajon personin mbrojtës që të reflektojë mbi përgjigjet e tyre.
Mos harroni, të përballesh me një person mbrojtës kërkon durim, mirëkuptim dhe gatishmëri për të punuar përmes barrierave që ata kanë ngritur. Duke nxitur një mjedis besimi dhe ndjeshmërie, ju mund të inkurajoni personin mbrojtës që gradualisht të ulë mbrojtjen e tij dhe të përfshihet në biseda më të hapura dhe produktive.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
