Pavarësisht nga opinioni i përgjithshëm, një person me çrregullim të spektrit autik është empatik, bie në dashuri dhe mund të mbajë një marrëdhënie të lumtur. Megjithatë, është e rëndësishme të merren parasysh sfidat me të cilat do të përballen.
Të dhënat mund t’ju habisin, por një nga pyetjet më të zakonshme të Google në lidhje me çrregullimin e spektrit të autizmit është nëse është e mundur të kesh një partner apo të martohesh. Dashuria tek njerëzit me autizëm është subjekt i miteve, ideve të shtrembëruara dhe injorancës së jashtëzakonshme. Edhe sot, shumë njerëz mendojnë se burrat dhe gratë me një çrregullim të spektrit autik nuk e kuptojnë gjuhën e dashurisë. Ky është një gabim i madh.
Nga ana tjetër, familjarët e dinë mirë se personat me autizëm vlerësojnë dhe kanë nevojë për dashuri të përditshme. Këta adoleshentë dhe të rritur gjithashtu emocionohen, bien në dashuri dhe kanë pasione dhe dëshira. Ndonjëherë ato madje bëhen jashtëzakonisht emocionale. Emocionet i pushtojnë dhe nuk dinë si të sillen në mes të atij universi kaotik.
Një aspekt që duhet sqaruar para së gjithash është se jo të gjithë njerëzit me autizëm janë të njëjtë. Ky çrregullim neurobiologjik i zhvillimit manifestohet në shumë mënyra, dhe secila ka karakteristika dhe, nga ana tjetër, nevoja. Ka raste më të rënda ku njeriu vuan nga kufizime serioze në të folur, sindroma Asperger dhe madje edhe autizëm shumë funksional. Kështu, dhe përtej kufijve të mundshëm, stereotipeve apo ndryshimeve shqisore, të gjithë ndjejnë nevojën për t’u dashuruar, për t’u kujdesur. Megjithatë, mënyra për të marrë dhe për të dhënë dashuri ndryshon. Në dritën e kësaj, mbështetja dhe strategjitë janë të nevojshme për të krijuar marrëdhënie të lumtura dhe përmbushëse.
Dashuria tek personat me autizëm
Dashuria tek njerëzit me autizëm i përgjigjet një nevoje. Çdo qenie njerëzore dëshiron të ndihet pjesë e diçkaje, të ndajë përvoja, të ndiejë afërsinë e një qenieje tjetër që ne e duam, admirojmë dhe dëshirojmë. Pse një person me çrregullim autik nuk do të përjetonte diçka të tillë? Pjesa më e madhe e besimit në këtë drejtim është për shkak të keqinformimit ose informacionit të vjetruar. Për shembull, një nga autorët më të njohur në studimin e autizmit dhe çrregullimeve neurozhvillimore është Simon Baron-Cohen. Ky psikolog është i njohur për punën e tij në lidhje me teorinë e mendjes. Gjatë viteve 1990 shumë nga librat e tij u bënë të njohura. Si pasojë e kësaj, filloi të përhapet ideja se “të gjithë” njerëzit me ASD (çrregullim i spektrit të autizmit) nuk ishin të aftë të ndjenin ndjeshmëri, të lidheshin me mjedisin përreth, të kapnin dhe kuptonin sinjalet sociale. Kësaj iu shtua edhe imazhi i dhënë nga bota e kinemasë dhe televizionit: njerëz të shkëputur nga realiteti, të shkëlqyer në një disiplinë specifike. Megjithatë, ky spektër përmban brenda vetes një ndryshueshmëri të madhe, shkallë të shumëfishta për të cilat njeriu nuk është gjithmonë një gjeni, as nuk i mungon ndjeshmëria.
Empatia emocionale: emocione që vërshojnë
Një nga idetë më të përhapura është se njerëzve me autizëm u mungon empatia. Kjo deklaratë nuk është e vërtetë, përkundrazi, ka nuanca të rëndësishme. Një studim i publikuar në vitin 2019 nga Universiteti i Osakës paraqet të dhëna që mbështesin hipotezën se njerëzit në spektrin e autizmit shfaqin mangësi në atë që njihet si empatia konjitive. Me fjalë të tjera, ata kanë vështirësi të kuptojnë pse dikush është i lënduar, i zemëruar ose i zhgënjyer. Megjithatë, dhe këtu vjen nuanca, ata kanë ndjeshmëri të lartë emocionale. Kjo do të thotë që ata i përjetojnë emocionet e të tjerëve me një intensitet të lartë. Ndonjëherë ajo pranueshmëri emocionale është edhe më e madhe se te neurotipikët (njerëzit pa autizëm).
Dashuria tek njerëzit me autizëm: më kuptoni mua dhe unë do t’ju kuptoj
Dashuria tek njerëzit me autizëm nuk është e lehtë. Ata janë të aftë të bien në dashuri, dhe thellësisht. Megjithatë, nëse një marrëdhënie tashmë është e ndërlikuar në vetvete, për personin me ASD është edhe më shumë. Prandaj, partneri duhet t’i kushtojë vëmendje aspekteve të mëposhtme:
Personi me autizëm nuk do të kuptojë shumë kode relacionale që dalin çdo ditë. Ka mundësi që partneri juaj të ketë nevojë për një përqafim pas një dite të keqe, të presë një “të dua” para se të dalë nga shtëpia për të shkuar në punë, për të marrë një kompliment, një fjalë mbështetjeje… Shumë prej këtyre aspekteve mund t’i shpëtojnë.
Komunikimi është thelbësor. Partneri duhet të jetë streha e personit me ASD dhe përkthyesi i gjithë atyre kodeve që i shpëtojnë dhe që nuk i kuptojnë gjithmonë. Ka rëndësi se çfarë dëshironi dhe çfarë prisni në momente të caktuara. “Do të doja të më pyesnit kur të vini nga puna si shkoi dita ime”, “nëse më shihni të pikëlluar, më përqafoni fort”, “kur të ecim në rrugë, mos harroni të më mbani dorën” etj.
Dashuria tek njerëzit me autizëm është e mundur, megjithëse me vështirësitë, nuancat dhe sfidat e saj të mëdha. Edhe në këtë fushë, profesionistët mund të ofrojnë strategji, të mbështesin dhe të shoqërojnë çiftin në atë rritje, falë së cilës shumë arrijnë lumturinë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
