Zyrtarët shëndetësorë kanë paralajmëruar prej muajsh që COVID-19 nuk po largohet; në vend të kësaj, ka shumë më tepër gjasa të bëhet endemike në Shtetet e Bashkuara dhe jashtë saj. Shumë besojnë gjithashtu se varianti shumë ngjitës i omicron, i cili vazhdon të rrisë numrin e rasteve në pjesën më të madhe të vendit, mund të na çojë atje.
Ndërsa kalimi nga pandemia jonë aktuale në një gjendje endemike tingëllon si një lëvizje në drejtimin e duhur, ekspertët e shëndetit paralajmërojnë gjithashtu se nuk do të thotë domosdoshmërisht atë që njerëzit mendojnë se bën. Sigurisht që nuk është realiteti “normal” që njerëzit kanë jetuar deri në vitin 2019. As rruga jonë drejt endemisë nuk është e qartë.
Pra, çfarë do të thotë në të vërtetë ‘endemik’?
Siç shpjegon Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, endemia “i referohet pranisë së vazhdueshme dhe/ose prevalencës së zakonshme të një sëmundjeje ose agjenti infektiv në një popullatë brenda një zone gjeografike”. Niveli endemik i sëmundjes në një zonë të caktuar është në thelb baza e asaj sëmundjeje në një vend të caktuar. Por nuk është domosdoshmërisht niveli i dëshiruar i sëmundjes, sqaron CDC. Një sëmundje mund të konsiderohet endemike kur është mjaft e përhapur.
“Një sëmundje endemike është një infeksion që mbetet gjithmonë në një popullatë të caktuar”, tha Vincent Hsu, drejtor ekzekutiv i kontrollit të infeksionit në AdventHealth. “Mund të kufizohet në një zonë të caktuar gjeografike, si malaria, por mund të jetë gjithashtu një infeksion i përhapur që ka modele sezonale, si gripi, ose vazhdon gjatë gjithë vitit duke shkaktuar sëmundje përgjithësisht të lehta, siç është ftohja e zakonshme”.
Dhe të dish se kur ka ndodhur saktësisht kalimi nga pandemia në endemi është e vështirë, sepse zyrtarët shëndetësorë dhe epidemiologët mund të kenë pragje të ndryshme kur kemi arritur një pikë mjaftueshëm të parashikueshme, jo përçarëse të jetesës me COVID. Është një term mjaft i nuancuar.
“Praktikisht, që COVID të bëhet endemik, do të duhet të jemi në një pikë ku COVID është mjaft i zakonshëm aq sa nuk shkakton sëmundje të rënda që rezultojnë në shtrime në spital dhe vdekje”, tha Jay Lee, një mjek familje në Costa Mesa, Kaliforni. “Me fjalë të tjera, ne kemi nevojë që imuniteti i komunitetit kundër COVID të jetë aq i lartë sa të mos shohim nivelet e shtrimit në spital dhe vdekjes që vazhdojmë të shohim tani”.
Sëmundja endemike dhe ajo e lehtë nuk janë domosdoshmërisht e njëjta gjë.
Kalimi nga gjendja jonë aktuale (një pandemi) në sëmundje endemike tingëllon si një gjë e mirë dhe në shumë mënyra është. Por disa ekspertë shqetësohen se publiku i gjerë po supozon se sëmundja endemike është automatikisht më pak e dëmshme ose e rrezikshme. Mund të arrijmë në një pikë ku COVID-i konsiderohet endemik, por ndikimi i tij te shumë njerëz që janë të infektuar nuk është minimal.
Mund të ketë gjithashtu ndërprerje të paparashikueshme të shkaktuara nga virusi që do të shkaktonin kufizime dhe mbyllje që nuk do të ndiheshin aspak “të buta” në nivel shoqërie. Nëse virusi vazhdon të infektojë një numër relativisht të madh njerëzish, ai ka më shumë mundësi për të ndryshuar gjenomin e tij.
Merrni si shembull gripin. Shumica e njerëzve që sëmuren shërohen brenda pak javësh, por për disa, ai është vdekjeprurës. Gjithashtu, ndonjëherë marrim pandemi gripi, të cilat, siç shpjegon CDC, ndodhin kur shfaqet një virus i ri që është në gjendje të përhapet nga personi në person në një mënyrë efikase dhe të qëndrueshme.
“Ajo që ne shohim me gripin janë dekada midis pandemive të mëdha dhe pandemitë kryesore janë për shkak të përzierjes së segmenteve të gjenomit të virusit të gripit, të cilat njihen si zhvendosje gjenetike”, tha eksperti i sëmundjeve infektive Stuart Ray, nënkryetar i mjekësisë për integritetin e të dhënave në Johns Hopkins Medicine.
Këto ndërrime janë ato që shkaktojnë pandemitë e mëdha të gripit që kemi përjetuar, si H1N1 në 2009. Por nuk është ende e qartë se sa kohë mund të kalojë midis ndërrimeve gjenetike me COVID. Dhe nëse virusi po infekton ende një numër të madh njerëzish, ai ka më shumë mundësi për të ndryshuar gjenomin e tij.
“Një pjesë e imja shpreson se me këtë valë omikroni, ne do të gjenerojmë mjaft imunitet që të mos shohim shumë dëme nga infeksionet e ardhshme dhe se do të arrijmë një gjendje të butë endemike”, tha Ray.
Por ne mund të kemi një endemi të kontrolluar të COVID-19 në rrethanat e duhura.
Thënë kështu, të gjithë ekspertët shprehën optimizëm të kujdesshëm se ne mund të arrijmë në një pikë ku COVID është endemi dhe nuk jemi të pakujdesshëm nga ndërprerje të reja të vazhdueshme ose variante të reja të rrezikshme.
“Ne mund të arrijmë një gjendje endemike ku kemi një ekuilibër relativ të një shkalle mjaft të lartë infeksioni që luhatet… por luhatjet janë mjaft të ngushta sa njerëzit do të thonë se kjo është endemi. Nuk kemi një pandemi të madhe, ose edhe epidemi, por thjesht një ritëm që digjet”, tha Ray.
Nuk është ende e qartë nëse omicron do të na çojë atje.
Anthony Fauci, eksperti më i lartë i sëmundjeve infektive në vend, ka thënë se nuk është e qartë nëse COVID do të bëhet endemi në 2022 si rezultat i omicron. “Shpresoj që të jetë kështu. Por kjo do të ishte vetëm nëse nuk shfaqet një variant tjetër që i shmanget përgjigjes imune të variantit të mëparshëm”, tha Fauci. Ekspertët si Lee shprehën shpresë të zbutur, duke vënë në dukje se ka të ngjarë të dimë më shumë rreth endemisë kur dalim nga rritja e omikronit në mes të shkurtit apo më shumë.
“Mendoni për këtë rritje si raundin e 10-të të një ndeshjeje boksi për peshat e rënda dhe ne po durojmë një stuhi grushtash”, tha ai. Nëse kemi imunitet të mjaftueshëm të komunitetit do të jemi në gjendje të kemi nokaut. Nëse jo, do të duhet të durojmë disa raunde të tjera. Ka ende shumë të panjohura që mund të ndikojnë kur të arrijmë nivelet e imunitetit të nevojshëm që COVID të bëhet endemik.
Njëra është thjesht sa zgjat imuniteti për njerëzit e infektuar me omicron. Një tjetër ka të bëjë me llojet e varianteve që mund të lindin pasi virusi vazhdon të përhapet dhe të evoluojë. SARS-CoV-2 nuk është shumë i qëndrueshëm gjenetikisht dhe variantet e reja mund të jenë më të transmetueshme ose ka më shumë të ngjarë të shkaktojnë sëmundje të rënda ose të dyja. Vetëm për shkak se omicron ka qenë përgjithësisht më i butë, nuk do të thotë se do të ndodh njësoj me variantet e ardhshme.
Ajo që ne bëjmë tani mund të ndikojë në afatin kohor dhe ashpërsinë e mundshme.
Sjellja e njerëzve teksa ne i afrohemi potencialisht tranzicionit nga sëmundja pandemike në atë endemike do të bëjë një ndryshim në mënyrën dhe kur të arrijmë atje, thonë ekspertët. Vaksinimi, ajrosja, maskimi, distanca sociale në kohë dhe zona me transmetim të lartë – të gjitha këto përpjekje vazhdojnë të jenë jashtëzakonisht të rëndësishme.
Nëse afrimi me një gjendje endemike “i bën njerëzit të relaksojnë përdorimin e përpjekjeve të mira zbutëse, si mbajtja e maskave kur janë në ambiente të mbyllura në vende të mbushura me njerëz në momente kur ritmet e transmetimit janë të larta, atëherë do të na duhet më shumë kohë për të arritur në atë gjendje e butë endemike”, paralajmëroi Ray. “Në këtë pikë, vaksinimet dhe përforcuesit vazhdojnë të jenë mënyra më efektive për të parandaluar sëmundjet e rënda dhe përhapjen te të tjerët”.
Burimi / https://www.huffpost.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
