Në një botë ku gjithnjë e më shumë prindër përballen me sfidat që sjellin kujdes për fëmijë me aftësi të kufizuara ose nevoja të veçanta, shpesh harrohet një pjesë e rëndësishme e kësaj dinamike familjare: ndikimi që kjo ka mbi fëmijët e tjerë të familjes. Një term që përdoret për të përshkruar këta fëmijë, të cilët janë vëllezër ose motra të fëmijëve me nevoja të veçanta, është “fëmijët prej xhami”.
Ky term, ndonëse mund të tingëllojë i thjeshtë, fsheh një realitet të thellë dhe të dhimbshëm të përvojës emocionale të fëmijëve që shpesh ndihen të padukshëm, të lënë pas dore dhe të mbingarkuar emocionalisht.
Fëmijët prej xhami: Një perspektivë e hidhur termi “fëmijë prej xhami” ka një kuptim figurativ që i referohet fëmijëve që, ndonëse janë fizikisht aty, shpesh janë të padukshëm për prindërit dhe për të tjerët që ndodhen rreth tyre. Ky fenomen ndodh kur një fëmijë ka nevoja të veçanta dhe vëmendja e të gjithë familjes përqendrohet te ky fëmijë, duke i lënë pas dore vëllezërit dhe motrat e tij. Këta fëmijë shpesh përpiqen të jenë të “perfektë” për të mos ngarkuar më shumë prindërit e tyre dhe për të mos i shkaktuar atyre stres. Sipas një studimi të vitit 2017 nga Universiteti i Kalifornisë, mbi 40% e fëmijëve që kanë vëllezër ose motra me aftësi të kufizuara raportojnë se ndihen të lënë pas dore dhe të padukshëm në familje. Ky studim thekson se shpesh këta fëmijë mund të zhvillojnë ndjenja të thella të trishtimit dhe vetmisë, pasi nuk marrin vëmendjen dhe mbështetjen që u nevojitet për të përballuar sfidat e përditshme.
Efektet Psikologjike të “Fëmijëve Prej Xhami”
Për fëmijët që rriten në hije të një vëllai ose motre me nevoja të veçanta, ndjenjat e vetmisë dhe izolimit janë të zakonshme. Shpesh ata ndihen si të padukshëm, pasi gjithë vëmendja dhe përkujdesi i prindërve përqendrohet tek fëmija me nevoja të veçanta. Një studim i realizuar nga organizata “The Sibling Support Project” ka gjetur se rreth 70% e fëmijëve që kanë vëllezër ose motra me aftësi të kufizuara zhvillojnë ndjenja të thella të braktisjes dhe ankthit, që lidhen drejtpërdrejt me këtë mungesë vëmendjeje. Këta fëmijë mund të zhvillojnë një sjellje të kujdesit të tepruar për të tjerët, duke u përpjekur të jenë të “perfektë” dhe të mos shkaktojnë më shumë shqetësime për prindërit. Ndërkohë, ata shpesh nuk e shprehin dhimbjen dhe ndjenjat e tyre të brendshme për shkak të frikës se mos bëhen një barrë për ata që janë tashmë të ngarkuar emocionalisht me fëmijën me nevoja të veçanta. Studimet kanë treguar se këta fëmijë mund të kenë një rritje të niveleve të stresit dhe ankthit, si dhe një rrezik më të lartë për të zhvilluar depresion në moshë të rritur.
Hulumtimi i realizuar nga Instituti i Shëndetit të Fëmijëve në Londër ka treguar se fëmijët që janë “fëmijë prej xhami” shpesh janë më të prirur për të zhvilluar probleme me shëndetin mendor, përfshirë çrregullime të ankthit dhe depresionit, për shkak të shpërqendrimit të kujdesit dhe mungesës së mbështetjes emocionale. Pasojat Afatgjata të Mungesës së Mbështetjes Nëse këta fëmijë nuk marrin mbështetje emocionale dhe psikologjike të mjaftueshme gjatë periudhës së rritjes, pasojat mund të jenë të thella dhe të zgjatura. Sipas një studimi të realizuar nga Universiteti i Harvardit, fëmijët që janë lënë pas dore për shkak të nevojave të një fëmije tjetër kanë më shumë gjasa të zhvillojnë varësi të substancave, probleme me marrëdhëniet ndërpersonale dhe çrregullime të vetëvlerësimit kur rriten. Një studim tjetër, i publikuar në revistën “Child Development” (2015), thekson se këta fëmijë mund të kenë gjithashtu probleme me aftësitë sociale dhe mund të ndihen të pasigurt në lidhje me rolin e tyre në familje dhe në shoqëri. Ata shpesh kërkojnë vëmendje ekstreme për të kompensuar mungesën e kujdesit që kanë përjetuar në fëmijërinë e hershme, duke çuar në probleme të sjelljes dhe përballimin e ndjeshmërisë emocionale në mënyra të papërshtatshme.
Si mund të ndihmojmë fëmijët prej xhami?
Për të adresuar nevojat e fëmijëve që janë “fëmijë prej xhami”, është e rëndësishme që familjet të sigurojnë që secili fëmijë të marrë mbështetje emocionale të barabartë, pavarësisht nevojave të veçanta të fëmijës tjetër. Prindërit mund të ndihmojnë fëmijën e tyre që ndihen të lënë pas dore duke i dhënë atij mundësinë të shprehë ndjenjat e tij dhe duke i siguruar se ata janë të rëndësishëm dhe të dashur. Në shumë raste, është gjithashtu e dobishme që këta fëmijë të kenë mbështetje psikologjike dhe terapi për të përballuar ndjenjat e tyre të brendshme dhe për të mësuar si të menaxhojnë stresin dhe ankthin. Terapia e grupeve të vëllezërve dhe motrave të fëmijëve me nevoja të veçanta mund të jetë një mundësi shumë e vlefshme për të krijuar një ndjenjë mbështetjeje dhe për të zhvilluar aftësi të shëndetshme për përballimin e sfidave të jetës. “Fëmijët prej xhami” përballen me sfida të mëdha emocionale dhe psikologjike, të cilat shpesh mbeten të padukshme për shoqërinë dhe për familjet e tyre.
Ndikimi i mungesës së vëmendjes dhe mbështetjes për këta fëmijë mund të jetë i thellë dhe afatgjatë, por mund të parandalohen dhe menaxhohen nëse prindërit dhe shoqëria sigurojnë mbështetje dhe kujdes të barabartë për të gjithë fëmijët në familje. Kjo kërkon një qasje më të kujdesshme dhe të ndjeshme për të siguruar që askush të mos mbetet në hije dhe të mos ndihet i padukshëm, duke ndihmuar kështu që fëmijët e gjithë familjes të rriten të shëndetshëm dhe të lumtur.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
