Vetëvlerësimi është diçka e çmuar për të gjithë ne, i cili, nëse është i mirëkonsoliduar, na lejon të përballemi me situata, marrëdhënie dhe vështirësi të vogla e të mëdha që hasim çdo ditë në botën tonë shoqërore. Ai është i lidhur ngushtë me procesin e ndërtimit të personalitetit që nis në marrëdhëniet e para afektive dhe emocionale me prindërit.
Aftësia e fituar për të ndërmarrë veprime drejt arritjes së vetësuksesit, e njohur edhe nga të tjerët, ju lejon të zhvilloni vetëbesim më të madh. Një nga mënyrat ku vetëvlerësimi dhe vetëbesimi ushqehen, përtej marrëdhënieve afektive dhe emocionale me prindërit, përmes të cilave vendosen themelet për ndërtimin e personalitetit, është loja që tek fëmijët parashkollorë, e cila nuk është më thjesht individuale por edhe e përbashkët. Nëpërmjet lojës, fëmijët shpalosin emocionet e tyre, frikën, agresionin, karakteristikat e karakterit të tyre dhe shpesh dëshirën për të fituar. Nëpërmjet lojës ata fitojnë aftësinë për të provuar veten dhe për t’u ndjerë të aftë, të zotë dhe përgjegjës. Tek fëmijët nga mosha 3 deri në 6 vjeç shpesh ka përshkrime pozitive për veten e tyre, ndonjëherë të ekzagjeruara, por pothuajse asnjëherë negative. Këto karakteristika të vetë-përfaqësimit mbeten thelbësisht të pandryshuara gjatë gjithë fëmijërisë së hershme dhe i ndihmojnë fëmijët të përballen me pengesat dhe të mos dorëzohen përballë dështimeve që hasin në mënyrë të pashmangshme, si p.sh. ngjyrosja brenda skajeve të një vizatimi.
Gjatë rritjes së tyre dhe veçanërisht me hyrjen në kopsht, fëmijët fillojnë të krahasojnë veten me moshatarët e tyre. Kjo nxjerr në pah kufijtë e performancës së tyre duke i krahasuar me atë të të tjerëve. Është më e lehtë, më e menjëhershme dhe më efektive për fëmijët që të përballen me të tjerët sesa ta bëjnë atë me veten e tyre duke kujtuar një performancë të kaluar. Megjithëse procese të ndryshme të brendshme i ndihmojnë parashkollorët të zhvillojnë dhe të kenë një pikëpamje pozitive për veten, kjo kërkon gjithashtu mbështetjen e njerëzve më të afërt, më domethënës, të cilët kontribuojnë për t’i dhënë vlerë asaj që bën fëmija dhe rrjedhimisht asaj që është fëmija, duke i forcuar vetëvlerësimin. Kjo çon në një ndërgjegjësim në rritje për veten si një person i veçantë, i aftë për të ndërmarrë veprime, të cilat më pas u mundësojnë fëmijëve të rregullojnë më mirë emocionet e tyre.
Konfrontimi social me moshatarët u ofron fëmijëve vërtetimin e aftësive të tyre, por ndonjëherë ai vë në dyshim dhe ngjall ndjenja inferioriteti. Kur fëmija fiton zotërim të mjaftueshëm të trupit të tij dhe gjithashtu arrin zotërimin e objekteve, ai sjell lojën individuale, por në të njëjtën kohë fillon të përjetojë lojën relacionale. Lojërat që përfshijnë krahasimin e pjesëmarrësve dhe konkurrencën, marrin rëndësinë më të madhe si një përvojë emocionuese për të jetuar dhe për zhvillimin e personalitetit. Në fakt, përmes këtyre lojërave, fëmija ka mundësinë t’u tregojë të tjerëve atë që është në gjendje të bëjë. Nëpërmjet fitores ai merr kënaqësinë nga të tjerët që i lejon atij të rrisë vetëvlerësimin dhe vetëbesimin e tij.
Në lojërat ku konkurrenca është e natyrshme, priremi të mendojmë se gjëja e rëndësishme është të vërtetojmë se njëri ka qenë më i aftë se tjetri, por në realitet elementi më i rëndësishëm në këto lojëra është konkurrenca që zhvillohet brenda nesh midis dy ose disa aspekteve të ndryshme të personalitetit tonë. Duke vënë veten në provë në këtë mënyrë, fëmijët testojnë mundësitë e tyre, dëshirën për të kapërcyer dhe përmirësuar gjithnjë e më shumë.
Konkurrenca me të tjerët fsheh në të vërtetë se cili është qëllimi i vërtetë i lojës dhe i kundërshtarit brenda saj, domethënë të rrisë vetëvlerësimin dhe kundërshtari do të bëhet ai me të cilin mund të masim veten. Për këtë arsye, ndjenja që vjen nga fitorja është shumë më e rëndësishme sesa të mposhtni kundërshtarin dhe është kjo ndjenjë që i shtyn fëmijët të luajnë sërish.
Të gjithë fëmijët kanë përjetuar pamundësinë për t’i lejuar vetes të humbasin, dhe për këtë arsye ata mësojnë të mashtrojnë në mënyrë që fitorja të jetë e sigurt. Mashtrimi, në sytë e të rriturve, është sjellje e papranueshme në nivel social, por nëse ndryshojmë këndvështrimin tonë dhe përpiqemi ta kuptojmë këtë sjellje përmes syve të fëmijëve, mund të zbulojmë diçka ndryshe. Motivimi që e shtyn fëmijën të mashtrojë për të fituar, është rëndësia e madhe që kanë për të aksionet, domethënë një ndjenjë e fortë pasigurie, dekurajimi dhe zhgënjimi ndaj vetvetes që rrjedh nga brishtësia e tyre. Për këtë arsye është shumë e rëndësishme që i rrituri të lejojë të thyejë rregullat, në mënyrë që fëmija në fjalë të mund të marrë një besim më të madh, të mund të përjetojë fitoren dhe të vazhdojë të luajë.
Fitoret që përjeton fëmija do ta bëjnë atë gjithnjë e me më shumë vetëbesim, të tjerët do ta lavdërojnë dhe vetëvlerësimi i tij do të mund të rritet. Në këtë mënyrë edhe fëmija do të ndihet më i prirur për t’u përfshirë me moshatarët e tij dhe, edhe nëse nuk do të fitojë gjithmonë, ai do të ketë në krah një siguri më të madhe që do t’i lejojë të mos i ndiejë si shkatërruese disfatat që do të pësojë. Pra, prindër, luani, luani shumë me fëmijët tuaj dhe shikojini ata duke luajtur. Kjo do t’ju lejojë të kuptoni më mirë shkallën e frikës së tyre për të humbur dhe thellësinë e ankthit të tyre, dhe për këtë arsye t’u garantoni atyre mundësinë për të përjetuar veten fillimisht në shtëpinë mikpritëse dhe të sigurt dhe më pas të përballen me botën shoqërore.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
